فرهنگ در مناظرات نامزدهای ریاست جمهوری
دست ما کوتاه و خرما بر نخیل
جواد طوسی
از آنجا که فرهنگ مفهومی گسترده در علوم اجتماعی دارد، راه را برای هرگونه تفسیر موسعی باز می‌کند. در تعریفی ساده فرهنگ را برای جامعه، همچون حافظه برای انسان می‌دانند. آیا تاثیر فرهنگ بر رفتارهای اجتماعی مانند خشونت، رفتار جنسی، تسلط و اقتدارطلبی را می‌توان نادیده گرفت؟ اگر از یک منظر فرهنگ را مجموعه ارزش‌ها، سنت‌ها و آداب و رسوم، دیدگاه‌ها، سلایق و نحله‌های فکری پیوند خورده با ذات و جوهره انسان و درونیاتش بدانیم، باید دید تا چه حد فضای عمومی جامعه ما در طول این سال‌ها برای شکل‌یابی چنین نگاه و سمت و سویی مساعد بوده است؟
خصوصیت فرهنگ، ایجابی و اثباتی بودنش است. تفکر فرهنگ‌ساز نگاهی توام با سعه صدر به نوجویی، نوآوری، تبادل و تعامل فرهنگی دارد. مولفه‌های فرهنگ، جهان‌بینی، ارزش‌ها، الگوهای رفتاری و نهادهای اجتماعی، نمادها، نشانه‌‌ها و ایدئولوژی به مفهوم درست آن است؛ به گونه‌یی که به جای هر گونه تعبیر و تفسیر سیاست‌زده توصیف‌کننده ارزش‌های یک جامعه باشد و مدلی مناسب و متفاوت ارائه دهد. با این تعاریف و پیش‌فرض‌ها، باید واقع‌بینانه بگوییم که اغلب کاندیداهای ریاست جمهوری در مناظره روز چهارشنبه برنامه مشخص و مدونی در زمینه‌های فرهنگی ارائه ندادند. بله بعضی از کاندیداها به درستی از خروج فرهنگ از حوزه اقتدار دولت و محول کردن امور فرهنگی به اصحاب آن، تشکیل یک نظام صنفی در محیط فرهنگ وهنر، اعتماد به اهالی این وادی و توجه به تشکل‌های صنفی موجود و به انزوا کشیده شدن سخن گفتند. ولی به این نکته نیز باید توجه داشت که فرهنگ را در جامعه سیاست‌زده معاصر نمی‌توان با کلی‌گویی توصیف کرد وبا اشاره‌های تلگرافی و ژورنالیستی به ربنای شجریان، تعطیلی خانه سینما و مورد بی‌مهری قرار گرفتن اصغر فرهادی در جایزه اسکار سال گذشته، خود را نسبت به دیگر کاندیداهایی که در همین حد هم مواردی را یادآور یا متعرض نشدند، دغدغه‌مند‌تر نشان داد.
نهادینه شدن فرهنگ در جامعه هویت باخته و جناحی و دسته‌بندی شده ما نیاز مبرم به یک برنامه‌ریزی شفاف، اصولی و زیربنایی در تمام حوزه‌های مدیریتی، و اجرایی و اجتماعی دارد. فرهنگ می‌تواند طبقه‌بندی ناهمگون جامعه ما را جهت‌دهی صحیح بدهد و راه رشد طبقاتی را (با حفظ کامل عدالت اجتماعی) به خوبی تعریف و اجرا کند.
فرهنگ در جایگاه واقعی و هدفمند خود می‌باید کنترل‌کننده سیاست و دولتمردانی باشد که “جمهوریت” را هنوز در جامعه در حال آزمون و خطای ما به شکلی مطلوب و کارآمد معنا نکرده‌اند. آیا کاندیداهای ریاست جمهوری در مناظره مورد بحث توانستند این بحث محوری را بسترسازی کنند و با راهکارهای عملی و اجرایی خود خلأهای موجود را پر کنند؟ اگر محصولات فرهنگی را سینما، تلویزیون، تئاتر، نشریات، کتب و دیگر رسانه‌ها بدانیم، چه آسیب‌شناسی عمیق و راهگشا و آینده‌سازی از سوی تک‌تک کاندیداها در این حوزه‌ها صورت گرفت؟ اگر بخشی از دستور کار فرهنگ را هویت ملی، بحران هویت و اخلاق بدانیم، پیشنهاد سازنده و قابل استناد این بزرگواران در این زمینه‌ها چه بود؟
منبع: روزنامه اعتماد