سقوط شاخص‌های اقتصادی، افزایش فقر و بیکاری و سقوط ارزش واحد پولی تنها بخشی از پرونده منفی اقتصادی محمود احمدی‌نژاد در دو دوره ریاست جمهوری ایران است. به رغم این شاخص‌ها آیا اقتصاد ایران می‌تواند بهبود یابد؟ شاهین فاطمی استاد اقتصاد در دانشگاه آمریکایی پاریس در گفتگو با یورونیوز به سئوال‌هایی در این رابطه پاسخ داده است. اما نخست نگاه مختصری به پرونده اقتصادی دولت احمدی‌نژاد می‌اندازیم.
محمود احمدی‌نژاد در سال ۲۰۰۳ به قدرت رسید و قول عدالت اجتماعی و آوردن پول نفت سر سفره مردم عادی را داد. در ماه‌های آخر دور اول ریاست‌جمهوری خود اعلام کرد که یارانه‌ها را هدف‌مند می‌کند و این تصمیم را “جراحی اقتصاد ایران” نامید. هدف کمک به فقرا و کم‌درآمدها بود.
وقتی دولت احمدی‌نژاد آغاز به کار کرد، ایران به عنوان دومین تولید کننده نفت اوپک، درآمد نفتی بسیار زیادی داشت. پول نقد در گردش در اقتصاد در طول هشت سال شش برابر شد اما به همراه آن تورم هم بالا رفت. نرخ رسمی تورم در آخرین سال احمدی‌نژاد ۴۰ درصد بوده است. اما برخی اقتصاددانان رقم واقعی را ۷۰ درصد می‌دانند.
بیکاری افزایش پیدا کرد. طبق آمار رسمی ایران، در پنج سال گذشته، بیش از ۷۰۰ هزار نفر به بازار کار پیوسته‌اند و نزدیک یک چهارم کل نیروی کار بیکار شده‌اند.
در هشت سال گذشته، تولید اقتصادی و صادرات کاهش یافته است. این شامل نفت هم می‌شود که فروش آن تحت تحریم‌های آمریکا و اروپا بسیار کم شده است. پیش از تحریم‌ها، ایران روزانه ۲/۲ میلیون بشکه نفت صادر می کرد ولی در ماه‌های گذشته کمتر از یک سوم آن را می‌تواند بفروشد.
چیزی که برای رئیس‌جمهور بعدی پس از هشت سال ریاست احمدی‌نژاد بر جای می‌ماند، یک اقتصاد شدیدا فرسوده است که به این زودی‌ها نشانی از بهبود ندارد.
یورونیوز: طبق آخرین گزارش صندوق بین‌المللی پول، رشد اقتصادی ایران سال گذشته از دو درصد به ۰.۰۹ درصد رسیده است. با توجه به شاخص‌های اقتصادی در هشت سال گذشته ارزیابی شما از اقتصاد کشور در دو دوره احمدی‌نژاد چیست؟
فاطمی: به نظر من رویه بسیار منفی بوده است. جو بین‌المللی و وضعیت داخلی تمام ملزومات برای ادامه رشد اقتصادی را به حداقل رسانده یا کلا از بین برده است. با توجه به اینکه احمدی‌نژاد ۷۰۰ میلیارد دلار درآمد نفتی در اختیار داشته ریاست‌جمهوری او یکی از بدترین‌ها در تاریخ جمهوری اسلامی بوده است.
یورونیوز: تحریم‌ها باعث رشد تورم شده و واحد پول هم هدف قرار گرفته. سال گذشته ریال به میزان زیادی ارزش خود را از دست داد. آینده ریال را چگونه میبینید؟
فاطمی: بین تورم و ارزش پول ارتباط معکوس وجود دارد. وقتی تورم بالا برود ارزش واحد پول کاهش می‌یابد و وابسته به عوامل بین‌المللی می‌شود. وقتی اقتصاد کشوری مثل ایران تنها به نفت وابسته است و نفت هم مورد تحریم قرار گرفته، انتظار می‌رود در سال آینده ارزش ریال باز هم سقوط کند. تحریم‌ها به طور خاص روی واحد پولی تاثیر می‌گذارد. تورم باز هم بالا می‌رود و چنین مشکلاتی فقط با حرف زدن حل نمی‌شود.
یورونیوز: متخصصان اقتصادی به هشت سال گذشته به عنوان دوران فقر و بیکاری نگاه می‌کنند. فکر می‌کنید جامعه ایران چقدر می‌تواند فشار اقتصادی را تحمل کند؟
فاطمی: اگر ایران کشور آزادی بود این رویدادها اتفاق نمی‌افتاد. چون در یک جامعه آزاد مردم با رای‌شان دولت را مجبور می‌کنند سیاست‌هایش را تغییر دهد و اگر این اتفاق نیفتد دولت را تغییر می‌دهند. اما در غیاب آزادی در ایران، مردم سهمی در دولت ندارند. تا وقتی زور و فشار دولت بیشتر از مردم است این رویه ادامه دارد. به طور کلی می‌توانیم بگوییم اقتصاد ایران پاشنه آشیل رژیم است. این اقتصاد است که در آخر موجب تغییر رژیم می‌شود.
یورونیوز: نامزدهای انتخابات سعی کرده‌اند برای جلب آرا وعده‌های اقتصادی بدهند. برنامه‌های آنها را چطور میبینید؟ آیا هیچ راه‌حلی بین برنامه‌های آنها میبینید؟
فاطمی: همه آنها کلی حرف می‌زنند. اقتصاد ایران در حال حاضر در متن بین‌المللی مورد ملاحظه قرار می‌گیرد و شرایط بین‌المللی چیزی نیست که نامزدها بتوانند در موردش تصمیم بگیرند. تا وقتی کشور روابطش را با جهان عادی‌سازی نکند نمی‌توانیم انتظار تغییری داشته باشیم. آنها فقط نسخه می‌پیچند بدون اینکه راه‌حلی برای مشکل داشته باشند، چون می‌دانند قدرتی در مورد سیاست‌های کلان ندارند. خیلی خوب می‌دانند که مشکل بنیادی اقتصاد ایران سیاسی است، راه‌حل در حل مشکلات با جامعه بین‌المللی است.
منبع: یورونیوز - 11 ژوئن 2013