چند سالی است که اخبار بالارفتن آمار مبتلایان به سرطان در کشور، به طور مداوم منتشرمی‌شود. کارشناسان، صاحب‌نظران و مسئولان بسیاری تا کنون از روند رو به رشد ابتلا به انواع سرطان ابراز نگرانی کرده‌اند. در تازه‌ترین اظهارنظرها رئیس مرکز تحقیقات سرطان دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی تهران خبر داده که “ایران بالاترین روند رشد ابتلا به سرطان را در دنیا دارد.” او با اعلام اینکه سالانه حدود ۹۰ هزار نفر به سرطان مبتلا می‌شوند گفته است: “۳۳ هزار نفر در سال به خاطر سرطان می‌میرند، همنین میزان سرطان کشور ۱۵۰ در ۱۰۰ هزار نفر است. به گفته محمداسماعیل اکبری “ایران در سرعت رشد سرطان و بالا رفتن بروز آن با هیچ کشوری قابل مقایسه نیست.”
علی اکبر سیاری معاون بهداشت وزارت بهداشت هم پیش‌تر گفته بود: “در حال حاضر حدود ۳۰۰ هزار بیمار مبتلا به سرطان در ایران وجود دارد که خانواده‌های بیماران سرطانی نیز در این روند درگیر می‌شوند.”
آنچه بیشتر از شمار مبتلایانِ حالِ حاضر، نگرانی‌ها را بر انگیخته، سرعت رشد این بیماری است. آمارها می‌گویند میزان مبتلایان به سرطان از حدود ۱۷ هزار مورد در سال ۷۹ به بیش از ۵۵ هزار نفر در سال ۸۴ افزایش یافته و حالا به رقم ۹۰ هزار نفر در سال رسیده است. پس از سکته قلبی و تصادف، سرطان سومین عامل مرگ ایرانیان است.
سرطان روده؛ چهارمین علت مرگ در ایران
“طبق آمارهای سازمان بهداشت جهانی در سال ۱۹۸۵ تعداد ۷ ممیز ۶ میلیون مورد جدید سرطان در جهان ثبت شده که این رقم در سال ۲۰۰۰ به ۱۰ ممیز ۵ میلیون مورد رسید و پیش‌بینی می‌شود این رقم نیز در سال ۲۰۲۰ به ۱۵ میلیون نفر برسد، که ۶۰ درصد این موارد در کشورهای در حال توسعه خواهد بود.” این آمارها را محمدرضا زالی، رئیس مرکز تحقیقات گوارش و کبد دانشگاه شهید بهشتی داده و گفته شیوع سرطان روده در کشور تا چند سال آینده افزایش خواهد داشت: “متأسفانه در ایران نسبت به کشورهای غربی این سرطان در سنین بالا مشاهده می‌شود و تعداد مبتلایان به سرطان روده بزرگ در زیر ۴۰ سال بیشتر است.”
پیش‌تر هم دبیر اولین کنگره بین‌المللی “بیماری‌های التهابی روده و اختلالات مرتبط با گلوتن”، سرطان روده را چهارمین علت مرگ و میر در ایران عنوان کرده و گفته بود: “۱۰ تا ۱۵ درصد مراجعان به مراکز درمانی کشور به این بیماری‌ها مبتلا هستند و به همین دلیل حساسیت‌ها درباره این بیماری بیشتر شده است”.
بر اساس آمارها میزان بروز سرطان در زنان ۴۴ درصد و در مردان ۵۵ درصد است. در مجموع بروز این بیماری در مردان ۱۳۲ در هر ۱۰۰ هزار نفر است و در زنان ۱۲۳ در هر ۱۰۰ هزار نفر. به گفته رئیس مرکز تحقیقات سرطان، بیشترین استان از نظر ابتلای زنان به سرطان، یزد و بیشترین استان از نظر ابتلای مردان، استان مرکزی است. همچنین سرطان پستان شایع‌ترین سرطان در زنان و پروستات شایع‌ترین سرطان در مردان است.
این مقام مسئول همچنین گفته است: “سرطان معده کشنده‌ترین سرطان است که البته میزان ابتلا به آن به دلیل مداخلات بهداشتی انجام شده در حال کاهش است.”
به گفته اکبری پیش‌بینی می‌شود که در ۱۰ سال آینده ابتلا به سرطان روده و کلورکتال جایگزین سرطان پروستات در مردان و همچنین سرطان دهانه رحم و تخمدان، جایگزین سرطان پستان در زنان شود.
به گفته محمد اسماعیل اکبری حدود ۶۰هزار نفر در ایران مبتلا به سرطان سینه هستند و سالانه حدود ۱۰هزار مورد جدید هم به آمار مبتلایان به سرطان سینه در ایران اضافه می‌شود.
دکتر احمد کاویانی عضو کمیته علمی کنگره انجمن علمی جراحان عمومی نیز پیش‌تر در مورد کاهش سن ابتلا به سرطان پستان در ایران هشدار داده و گفته است: “این سرطان در کشورمان نسبت به کشورهای پیشرفته در مراحل بالاتر تشخیص داده می‌شود. سرطان سینه یکی از شایع‌ترین بیماری‌ها بین زنان و از مهمترین عوامل مرگ آنان است.”
بر اساس گزارش‌ها میانگین سن ابتلا به سرطان سینه ۴۵ تا ۵۵ سال است. سن مبتلایان به سرطان سینه در ایران ۵ تا ۱۰ سال جوان‌تر از بقیه کشورهاست و میزان بقای ۵ ساله بیماران در ایران به‌طور میانگین ۷۱ درصد و میزان بقای ۱۰ ساله این بیماری نیز حدود ۶۴ درصد است.
آلودگی هوا و رشد نامتعارف سرطان
“تغییر به وجود آمده در روند ابتلا به سرطان و افزایش شیوع این بیماری در ایران، طبیعی به نظر نمی رسد.” این را دکتر بهزاد رحمانی عضو هیات مدیره انجمن علمی جراحان عمومی گفته و شیوع سرطان در کشور را غیرمتعارف خوانده است. او همچنین گفته است: “سن ابتلا به برخی سرطانها در کشورمان پایین آمده است. به طوری که در سال‌های گذشته سن ابتلا به سرطان روده بزرگ مربوط به افراد ۵۰ سال به بالا بود اما در حال حاضر مواردی از ابتلا به این نوع سرطان در سنین زیر ۲۵ سال هم مشاهده می‌شود.”
دکتر بهزاد رحمانی به تغییر عوامل محیطی و نقش آن در افزایش سرطانها هم اشاره کرده: “آلودگی هوای تهران در بروز و افزایش سرطان ریه را نمی توان نادیده گرفت.”
به اعتقاد رحمانی مواد شیمیایی ناشی از بنزین غیراستاندارد، ریسک ابتلا به سرطان ریه را بالا می برد.”
معاون بهداشت وزیر بهداشت هم با اشاره به عوامل ایجادکننده سرطانِ موجود در هوا به موادی که از اگزوز ماشین‌ها و موتور‌ها متصاعد می‌شود اشاره کرده و گفته است: “Co و ذرات معلق در هوا که از این وسایل متصاعد می‌شوند، سرطان‌زا هستند.”
به گفته او موتورهای دیزلی خطرناک‌ترین عامل آلودگی هوا هستند و حدود ۲۰ درصد آلودگی هوا توسط این موتور‌ها ایجاد شده که باعث سرطان ریه می‌شوند. محمد اسماعیل اکبری، رئیس مرکز تحقیقات سرطان کشور هم در گفت‌وگو با روزنامه شهروند گفته است: “حدود سه سال است که آلودگی هوا به‌عنوان عامل خطر در ابتلا به سرطان ثابت شده است.”
او در ادامه عنوان کرده است که” البته ما تنها با مشکل آلودگی هوا مواجه نیستیم، بلکه به دلیل آلودگی‌های صنعتی ما با آلودگی آب و مواد غذایی نیز مواجه هستیم که از دیگر عوامل خطر بروز سرطانها هستند.”
به گفته اکبری در فضای زیست‌محیطی ما، انواع عوامل خطر برای ابتلا به سرطان وجود دارد: “تا چند سال پیش خیلی قطعی نمی‌شد درباره تاثیر آلودگی هوا بر ابتلا به سرطان نظر داد اما اکنون مشخص شده که این آلودگی می‌تواند تغییر ژنی ایجاد کرده و تبدیل به سرطان شود و متاسفانه این عوامل روزبه‌روز درحال افزایش است.”
در روزهای اخیر هم بحث بر سر سرطان‌زا بودن بنزین تولیدی پتروشیمی ایران بالا گرفته است. چندی پیش رئیس مرکز ملی هوا و اقلیم سازمان حفاظت محیط‌زیست با اعلام سرطان‌زا بودن بنزین‌های پتروشیمی گفته بود که در دولت دهم، شرکت کنترل کیفیت هوای تهران هم به سازمان محیط‌زیست و هم به وزارت نفت در مورد سرطان‌زا بودن بنزین پتروشیمی هشدار داده بود. یوسف رشیدی که در دوره قبل مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران بوده به خبرگزاری مهر گفته است: “در آن دوره بارها به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم درخصوص سرطان‌زا بودن بنزین‌های پتروشیمی هم به مسئولان سازمان حفاظت محیط‌زیست و هم به مسئولان وزارت نفت تذکر و هشدار داده بودیم.”
تولید بنزین پتروشیمی از ابتدای سال جدید متوقف شده و گزارش‌ها حاکی از این است که میزان آلاینده‌هایِ حال حاضرِ هوا در تهران نسبت به سال گذشته کاهش داشته است.
