مردم کردستان در حالی سال 1388 را پشت سر می گذارند و به استقبال عید باستانی نوروز می روند که این استان سال گذشته، به تمامی در فضایی امنیتی ـ نظامی به سر برد. شمار فراوان بازداشتها، احضارها و صدور احکام سنگین برای زندانیان سیاسی از یک سو و افزایش اعدام ها و کشته شدن بر اثر شلیک در مناطق مرزی، سال 88 را برای مردم کردستان به سالی دشوارتر از همیشه بدل کرد.
اعتصاب سراسری مردم در حمایت از جنبش سبز، ترورامام جمعه سنندج، نماینده کردستان در مجلس خبرگان رهبری، دادستان سنندج، درگیری میان نیروهای احزاب کرد و سپاه پاسداران در منطقه، اعدام احسان فتاحیان و فصیح یاسمنی، افزایش صدور حکم اعدام برای زندانیان سیاسی، کشته شدن کیانوش آسا در حوادث پس از انتخابات از جمله مهمترین رویدادهای سال گذشته در کردستان بودند. آنچه در پی می آید بررسی اجمالی این رویدادها بر حسب زمان و چگونگی آنهاست.
اعتراض به حوادث پس از انتخابات
مردم کردستان در2 تیرماه سال گذشته در اعتراض به شرایط پس از انتخابات ریاست جمهوری و در حمایت از جنش سبز، به یک اعتصاب عمومی یک روزه دست زدند. این اعتصاب به درخواست گروه های سیاسی در داخل ایران از جمله اصلاح طلبان کرد و احزاب سیاسی در خارج از کشورشکل گرفت. بیش از 60 درصد مردم در بیشتر شهرها و ه ویژه سقز و مریوان در روز سه شنبه دوم تیرماه جاری با نرفتن سر کار، ماندن در خانه و تعطیلی مغازه ها، اعتراض خود را به نتایج انتخابات اعلام کردند.
برگزاری این مراسم در حالی صورت گرفت که یک هفته قبل، کیانوش آسا دانشجوی 25 ساله کرمانشاهی در جریان تظاهرات روز دوشنبه ۲۵ خرداد ۱۳۸۸ در میدان آزادی تهران ناپدید شده و روز ۳ تیر ماه ۱۳۸۸ در سردخانهٔ پزشکی قانونی توسط خانواده‌اش شناسایی شده بود. منابع خبری از کشته شدن وی بر اثر شلیک مستقیم نیروهای لباس شخصی خبر دادند. پیکر این دانشجوی کرد روز ۷ تیر در باغ فردوس کرمانشاه به خاک سپرده شد.
ترورها و امنیتی کردن کردستان
با وجود اینکه کردستان به علت شرایط ویژه تاریخی ـ امنیتی ، طی سالهای گذشته یکی از امن ترین مناطق ایران بوده است، اما با انجام چندین ترور پیاپی در هفته های پایانی شهریورماه، این استان بار دیگر به امنیتی ترین منطقه ایران تبدیل شد. زنجیره ترورها با سوءقصد علیه “مهدی کامیابی” دادیار شعبه چهارم دادسرای سنندج آغاز و با ترور ماموستا محمد شیخ الاسلام، نماینده کردستان در مجلس خبرگان رهبری به پایان رسید.
سوء قصد به جان مهدی کامیابی 30 ساله، اولین مورد از ترورهای زنجیره ای در کردستان بود. وی اواسط شهریور ماه در میدان چهار راه انقلاب سنندج هدف گلوله افراد ناشناس قرار گرفت و زخمی شد.
ماموستا “برهان عالی” دومین مورد از ترورهای زنجیرای شهریور ماه کردستان بود. وی که امام جمعه موقت سنندج، امام جمعه مسجد قبای شهرک بهاران، عضو شورای افتا و عضو مرکز روحانیت این شهر بود، بامداد روز 22 شهریور به ضرب گلوله افراد ناشناس کشته شد.
حسن داوطلب، 35 ساله، قاضی شعبه چهار دادیاری سنندج، سومین کسی بود که طی هفته پایانی شهریور ماه از سوی افراد ناشناس مورد سوء قصد قرار گرفت. وی روز 25 شهریور هنگام خروج از خانه مورد سوء قصد قرار گرفت و در اثر اصابت گلوله، از ناحیه پشت گردن زخمی شد.
اما چهارمین مورد از ترورهای شهریور 1388 در کردستان توسط افراد ناشناس، هنگامی صورت گرفت که ماموستا “محمد شیخ‌الاسلام”، نماینده مردم کردستان در مجلس خبرگان رهبری روز 27 شهریور، هنگام خروج از منزل هدف گلوله قرار گرفت و کشته شد.
اگر چه در نهایت مسئولیت مستقیم ترورهای کردستان را هیچ فرد یا گروه شناخته شده ای بر عهده نگرفت، اما چند روز پس از پایان یافتن ترورها، گروه ناشناخته ای تحت عنوان (لشکر پیشمرگان کردستان) طی اطلاعیه ای مسولیت ترور قاضی داوطلب را در سنندج به عهده گرفت. ناظران محلی اما بر این نظرند که گروه‌های تندرو و نزدیک به القاعده کردستان، در برخی از این ترورها دست داشته اند.
درگیری میان احزاب و سپاه
برغم اینکه احزاب کرد در دو دهه اخیر فعالیتهای مسلحانه را از دستور کار خود خارج و فعالیتهای سیاسی و تبلیغی خود را در خارج از ایران علیه جمهوری اسلامی دنبال کرده اند، طی درگیریهایی جداگانه با نیروهای سپاه پاسداران، دست کم 9 تن از اعضای آنها در مرداد ماه سال جاری کشته شدند.
تائید کشته شدن این تعداد از سوی احزاب کرد در حالی صورت می گیرد که در پایان مرداد ماه، سردار محمد خاکپور فرمانده نیروی زمینی سپاه پاسداران، از کشته شدن 26 تن از اعضای این گروهها در جریان درگیریها دراستانهای آذربایجان غربی و کردستان خبر داد.
بنا به اطلاعیه ای که “کومله زحمتکشان کردستان” در 3 شهریور ماه منتشر کرد، 5 تن از کشته شدگان در این درگیریها متعلق به این گروه بوده است. این حزب با اعلام اسامی کشته شدگان اعلام کرد آنها در یک عملیات مسلحانه در مناطق حومه شهر کامیارن توسط نیروهای سپاه پاسداران کشته شده اند.
از سوی دیگر “حزب دمکرات کردستان ایران” در 10 شهریور ماه سال جاری طی بیانیه ای کشته شدن چهار تن از اعضای این حزب در نتیجه درگیری با نیروهای سپاه پاسداران جمهوری اسلامی ایران را تائید کرد. بر اساس این بیانیه تنها یک روز مانده به پایان مرداد ماه، چهار عضو حزب دمکرات کردستان ایران در حالی که برای انجام فعالیتهای سیاسی به مناطق اطراف سقز اعزام شده بودند، از سوی سپاه پاسداران کشته شدند.
برخی از ناظران سیاسی این درگیریها را نشانه شروع دوباره جنگ مسلحانه در کردستان قلمداد کردند، اما احزاب سیاسی قاطعانه این احتمال را رد و اعزام نیروهایشان به داخل ایران را در ادامه فعالیتهای سیاسی خوانده اند.
دو اعدام در دو ماه
اگر چه صدور حکم اعدامهای سیاسی در کردستان پدیده تازه ای نیست، اما با تشدید صدور احکام اعدام و اجرای آنها در سال سال 1388 باید قبل از هر چیز نام این سال را در کردستان را “سال اعدام” نامید. با اینکه بدست آوردن آمار دقیق اعدام‌ها در ایران و به ویژه کردستان به دلیل عدم شفافیت وعدم امکان راست آزمایی گزارش‌های دولتی ممکن نیست، اما طی سال گذشته حداقل اعدام دو تن از فعالان سیاسی کرد حتی از نظر رسانه های حکومتی هم پنهان نماند. احسان فتاحیان و فصیح یاسمنی دو فعال سیاسی کرد بودند که به اتهام محاربه از طریق عضویت در احزاب به فاصله کمتر ازدو ماه اعدام شدند.
برغم تلاشهای مکرر فعالان حقوق بشر در ایران و جهان، برای جلوگیری از اجرای حکم اعدام احسان فتاحیان فعال سیاسی کرد،حکم او صبح روز 20 آبان در زندان سنندج اجرا شد. به گزارش نهادهای حقوق بشری پس از اجرای حکم، نیروهای امنیتی به خانواده وی دستور ترک محل را دادند و در ساعت 8 صبح جنازه او را با آمبولانس به گورستان بردند.او سال قبل در کامیاران به اتهام عضویت در حزب کومله و تبلیغات علیه نظام جمهوری اسلامی در دادگاه بدوی به ده سال حبس تعزیری توام با تبعید محکوم شده بود، اما در دادگاه تجدید نظر حکم اعدام گرفت. اعدام او مورد انتقاد شدید حقوقدانانی قرار گرفت که دادگاه تجدید نظر را مجاز به افزایش مجازات نمی دانستند.
هنوز دوماه از اعدام احسان فتاحیان نگذشته بود که بامداد چهارشنبه 16 دی ماه، “فصیح یاسمنی” دیگر فعال سیاسی کرد به اتهام محاربه از طریق همکاری با یکی از احزاب مخالف دولت در زندان مرکزی خوی به دار آویخته شد. وی در سال 1386 همراه با پدر خود در روستای “هندوانه” واقع در منطقه ی “قتور” بازداشت شده بود.
اعدام های سال گذشته کردستان در حالی صورت گرفتند که بر اساس آمار سازمانهای دفاع از حقوق بشر هم اکنون 21 زندانی سیاسی و مدنی کرد عموما به اتهام همکاری با احزاب کرد مخالف دولت و فعالیتهای سیاسی در انتظار اجرای حکم اعدام هستند و خطر اجرای احکام برخی از آنها از جمله زینب جلالیان، در دستور کار قرار گرفته است.
بازداشت ها
بازداشتها نیز یکی دیگر از جمله موارد نقض حقوق بشر سال گذشته در کردستان بود. در مورد آمار تهدیدها، احضارها و بازداشتها در کردستان آمار کاملی در دست نیست، اما بر اساس آماری که توسط برخی نهادهای حقوق بشری و رسانه ها طی سال 1388 منتشر شد، در این سال نزدیک به 150 مورد بازداشت در کردستان انجام شده است که در میان آنها بیش از 10 نفررا زنان و نزدیک به 20 نفر را دانشجویان، تشکیل می دهند. آمارهای رسانه ای و حقوق بشری نشان میدهد اکثر بازداشت شدگان به اتهام همکاری با احزاب کرد بازداشت شده اند.
درمیان بازداشت شدگان نام هایی از فعالان سرشناس حقوق بشر، دانشجویی و سیاسی دیده می شود. از دانشجویان نام پخشان عزیزی آمده است که بدنبال شرکت در مراسم اعتراض به اجرای حکم احسان فتاحیان فعال سیاسی، در دانشگاه تهران در 25 آبان ماه توسط نیروهای امنیتی بازداشت شد. در میان فعالان سیاسی هم مختار زارعی دیده می شود که در 26 دی ماه، همزمان با برگزاری مراسم سالگرد مرگ ابراهیم لطف الهی دیگر دانشجوی کرد در سنندج دستگیر شد، وی سخنگوی “جبهه متحد کرد” و یکی از اعضای اصلی اتحادیه دمکراتیک دانشجویان کرد بود. اما از جمله آخرین و بارزترین دستگیری ها در میان آمارها اسم کاوه قاسمی کرمانشاهی به چشم می خورد. وی روز ۱۴ بهمن در یورش ۷ نفر از مامورین امنیتی به منزلش در کرمانشاه بازداشت شد. کرمانشاهی روزنامه نگار، فعال حقوق بشر و سخنگوی سازمان دیده بان حقوق بشر کردستان، از اعضای کمپین یک میلیون امضا در کرمانشاه، عضو انجمن منحل شده ژیار و نیز از اعضای سازمان ادوار تحکیم وحدت است.
در بعضی از این بازداشت ها دانشجویان هم به طور دسته جمعی دستگیر شده اند. در این میان می توان به بازاشت 7 دانشجوی دختر و پسر اشاره کرد که در 25 آبانماه به علت شرکت در مراسم اعتراض به اعدام احسان فتاحیان در دانشگاه تهران دستگیر شده بودند.پیش از آن 10 دانشجوی دیگر نیز به طور دسته جمعی بازداشت شده بودند.
باافزایش بازداشتها در کردستان در حالی رو به رو هستیم که آمار آزادی ها پایین بوده است.
برپاکردن آتش بر بلندی ها
مردم کردستان در مراسم چهارشنبه سوری نیز “با بر پا کردن آتش بر بلندی ها” به استقبال نوروز رفتند.
همزمان با برگزاری این مراسم اعلام شد مردم این مناطق با برپاکردن “آتش نوروزی” همراه با رقص و پایکوبی با سازهای محلی، نوید فرارسیدن بهار راداده اند.
“آتش نوروزی”، بر اساس باورهای کهن و فرهنگی مردم کردستان، باید در بلندترین نقطه محل زندگی یعنی بام خانه روشن شود؛ باوری که هنوز گرامی داشته می شود. کردها هر ساله دوبار در چهارشنبه آخر سال و آخرین شب سال آتش روشن می‌کنند، تاضمن پایبندی به آیینهای باستانی، پیوند خود با فرهنگ سایر اقوام ایرانی را به نمایش گذاشته باشند.
سال 1388 در کردستان در حالی به پایان می رسد که مادر یک زندانی کرد اعلام کرده سال تحویل را در زندان و در کنار فرزندش سپری می کند. فرنگیس داوودی، مادر کاوه کرمانشاهی پس از اطلاع از مخالفت بازپرس پرونده با آزادی فرزندش پیش از ایام نوروز اعلام کرد که “سفره هفت سین را در مقابل بازداشتگاه برپا خواهد کرد تا بتواند تحویل سال را در کنار فرزند دربندش جشن بگیرد”.
