مردم ایران بعد از سالها بعد از ظهر دیروز توانستند برای ساعاتی اینترنت بدون فیلتر را تجربه کنند؛ گفته شده این اتفاق بر اثر اختلال در سیستم فیلترینگ کشور به وقوع پیوسته است. این فیلترینگ در برخی سرویس‌های اینترنت، تنها چند دقیقه، بعد از رفع فیلتر، مجددا رفع و سایت‌ها به شکل فیلترینگ پیشین نمایش داده شد اما در سایر سرویس‌های اینترنت، این وضعیت غیر عادی تا چند ساعت ادامه داشت.
بسیاری از کاربران اینترنت در ایران نسبت به این وضعیت غیر عادی هشدار داده و آن را در حقیقت “دام حکومت برای گیر انداختن کاربران سایتهای فیلتر شده” دانسته اند. در جریان اتفاق غیرعادی دیروز در فضای سایبری ایران فیلترینگ سایتهای فیس بوک، توئیتر و یوتوب در برخی آی پی ها برداشته شد. در بسیاری از موارد نیز صفحه اصلی فیس بوک باز میشد اما کاربران هنگام ورود به اکانت خود به مشکل بر می خوردند. سایت یوتوب با سرعت خیلی کمی لود میشد اما در این میان توئیتر تا چند ساعت بدون مشکل بود.
شب قبل از وقوع این اتفاق نیز سرعت اینترنت در برخی از نقاط تهران و چند شهر دیگر کشور به نحوی بی سابقه و غیرعادی افزایش یافته بود؛ به طوری که سرعت دانلود اینترنت به بیش از 6 یا 7 برابر روزهای عادی رسید. این حالت اما تنها کمی بیش از دو ساعت به طول انجامید. گفتنی اینکه دیروز ساعتی پس از برداشته شدن فیلترینگ سایت‌ها در ایران برخی از شرکت‌های بزرگ ارائه دهنده سرویسها و خدمات اینترنتی دچار مشکلات عدیدهای شدند، به طوریکه ارتباط اینترنتی مشترکان این شرکت‌ها تا ساعات اولیه بامداد با قطع و وصل مکرر همراه شده بود. از همین رو شرکتهایی چون پارس آنلاین و شاتل که از سرویس دهندههای عمده اینترنت در ایران محسوب میشوند در پی تماس‌های پرتعداد کاربران با واحد پشتیبانی فنی با پیغامی با این مضمون به کاربران خود جواب میدادند که “به دلیل اختلال به وجود آمده در پهنای باند توسط مخابرات” تا چند ساعت شاهد افت شدید سرعت اینترنت خواهید بود. مسوولان مخابرات تا کنون در این باره هیچ توضیحی ندادهاند.
سایت آفتاب در این باره گزارش داده که “پیگیری‌ها برای دریافت پاسخ از مسوولان شرکت ارتباطات زیرساخت به عنوان متولی زیرساخت ارتباطی کشور و نیز سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی (رگولاتوری) به عنوان نهاد ناظر بر عملکرد شرکت‌های ارتباطی هم به جایی نرسید چرا که مسوولان این شرکت‌ها حاضر به پاسخگویی نشدند.”
دو هفته قبل شرکت ارتباطات و حوزه فناوری اعلام کرده بود که وقوع این دست اختلالات در شبکه اینترنتی کشور” مربوط به حوزههای مختلف بوده که برخی مواقع خارج از اراده شرکت زیر ساخت و شرکت مخابرات است.”
به گزاش آفتاب گروهی از دانشجویان دانشگاه‌های مختلف که در یکی از کافی‌نت‌های تهران برای ثبت‌نام و انتخاب واحد دانشگاه حضور یافته بودند نیز از قطع و وصل اینترنت و در دسترس نبودن سایت دانشگاه گلایه‌مند هستند. آنها می‌گویند تماس‌های آنان با مسوولان فنی دانشگاه بی‌نتیجه بوده؛ زیرا آنها مشکل را از طرف شرکت‌های اینترنتی عنوان می‌کنند.
صبح دیروز همچنین ارتباط اینترنتی بسیاری از بانکهای ایران با مشکل جدی مواجه شدو سرورهای خدمات دهنده بانکها مثل “پارس آنلاین” نیز تا ساعاتی کاملا قطع بود.
گسترش رسانه‌ها خطرناک است
همزمان با این اختلالات،سردار اسماعیل احمدی‌مقدم، فرمانده نیروی انتظامی با بیان اینکه تهدیدات امنیتی امروزه فراتر از حوزه کشورها و مرزهای جغرافیایی است، “گسترش فعالیت رسانه‌ها” را باعث “سخت شدن جلب افکار عمومی” دانست. او در این زمینه گفته این مساله به گونهی است که “رسانه‌ها به سرعت مسایل کوچک را به مسایل جهانی تبدیل کرده و در این شرایط انتظارات مردم رو به افزایش است و این در حالیست که امکانات برای پاسخگویی به مطالبات مردم در کشور ثابت بوده و رشد متناسب با انتظارات مردم نبوده است.”
احمدی مقدم در توجیه محدودیتهای به وجود آمده برای رسانه‌ها گفته است: “تلاش داریم نه تنها مسایل اجتماعی را امنیتی نکنیم بلکه مسایل امنیتی را با جلب مشارکت و اعتماد مردم به صورت اجتماعی حل کنیم.”
هنوز مشخص نیست که این اتفاقات در راستای کمتر شدن محدودیت ها و آزادتر شدن اینترنت نسبت به گذشته است و یا هدفی همچون پیدا کردن آی پی های متخلف دنبال می‌شود یا قرار بر این است که دوباره سیستم فیلترینگ قویتری بر اینترنت ایران حاکم شود و مخابرات در حال آپدیت این سیستمها است.
رضا تقی پور وزیر ارتباطات در4 مردادماه سال جاری در سومین همایش بین‌المللی مخابرات ایران که با محوریت توسعه شبکه ملی اطلاعات برگزار شد ضمن دفاع از اعمال فیلترینگ گسترده اینترنت در ایران همچنین مدعی شده بود که “فیلترینگ برای حفاظت از شبکه و جلوگیری از تهاجم اینترنتی و بسیاری از مسائل دیگر به صورت نامرعی در شبکه اینترنت وجود دارد و حتی کشوری مانند کره‌جنوبی که از جمله پیشگامان فناوری اطلاعات و ارتباطات است نیز به دلیل مسائل امنیتی فیلترینگ را اعمال می‌کنند.”
وی در همان زمان بر ادامه روند گسترده فیلترینگ اینترنتی “سایت‌هایی که هویتشان مشخص نیست” تاکید کرده بود.
افزایش ختلالات اینترنت
طی روزهای اخیر شمار زیادی از کاربران در شهرهای بزرگ کشور با مشکل کندی سرعت اینترنت و پیام خطاهای امنیتی مواجه شده اند که این شواهد از بروز اختلالات دوره‌ای در اینترنت کشور حکایت دارد. یکی از این مشکلات محدود شدن میزان تبادل اطلاعات بر بستر پروتکل‌های امنیتی مانند SSL است که هنگام ورود به حساب کاربری افراد در سایت‌هایی مانند گوگل و یاهو برای احراز هویت استفاده می‌شود.
نگرانی از احتمال نصب تجهیزات قویتر فیلترینگ در حالی مطرح شده است که در ماههای میانی سال 88 نیز قبل از آنکه محدودیتهای اینترنتی افزایش پیدا کند شرکت‌های ارائه دهنده سرویس‌های اینترنتی با اختلالات مشابهی مواجه شده بودند. طی هفته های اخیر ورودی های VPN نیز برای عدم دسترسی شهروندان به اینترنت بدون فیلتر با دستور کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه قطع شد. وزارت ارتباطات علت این محدودیت را “اقدام قانونی” دستگاه مسئول اعلام کرده است.
اعضای کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه جرایم رایانه ای از اعضای وزارتخانه های ارتباطات و فناوری اطلاعات ـ فرهنگ و ارشاد اسلامی- اطلاعات ـ آموزش و پرورش ـ سازمان تبلیغات ـ ناجا ـ صدا و سیما و نهاد های نظامی، امنیتی و اطلاعاتی کشور انتخاب شده اند. این کار گروه پس از تصویب کلیات طرح “جرایم رایانه ای” توسط شورای نگهبان و ابلاغ محمود احمدی نژاد به تمامی وزارتخانه ها و ارگان ها و نهادها از 10 تیرماه 88 به تهیه “مصادیق محتوای مجرمانه” برای این طرح پرداخته اند. مسدود کردن برخی از شبکههای اجتماعی چون فیس بوک و توئیتر بعد از انتخابات سال 88 از اولین اقدامات این کارگروه بوده است.
قطع پورتهای VPN البته باعث به وجود آمدن اختلالات زیادی در شبکه بانکی کشور شد که برای ارتباط با خارج از کشور نیازمند استفاده از VPN است. گفته می‌شود به همین دلیل برخی از پورتهای VPN به حالت عادی خود برگردانده شدهاند.
تا کنون سابقه نداشته که اختلالات اینترنتی در ایران با چنین نزدیکی زمانی نسبت به هم رخ دهند. اکنون ماههاست که از یک سو صحبتهای مکرر مسئولان در مورد راه اندازی شبکه اینترنت ملی و از سوی دیگر اختلالات پیاپی اینترنت، بیم و هراس کاربران ایرانی را از احتمال قطع ارتباط سایبری با دنیا افزایش داده است. برخی کارشناسان حوزه فناوری اطلاعات احتمال دادهاند که اختلالات روز گذشته مربوط به تلاش دوباره جمهوری اسلامی برای قطع پورتهای VPNباشد و بدون آنکه به ارتباطات خارجی بانکها لطمهای وارد کند.
جمهوری اسلامی تا کنون پروژههای متعددی را برای محدودسازی اینترنت تعریف کرده است. “اینترنت ملی” مهمترین آنها برای حکومت و نگران کنندهترین آنها برای کاربران ایرانی است. پیش تر رضا تقی پور وزیر ارتباطات اعلام کرده بود که “فاز اول شبکه اینترنت ملی طی 6 ماهه اول امسال به بهره‌برداری می‌رسد و تا قبل از پایان برنامه پنجم این شبکه به طور کامل اجرایی خواهد شد.”
بحث راه اندازی “شبکه اینترنت ملی” از نزدیک به دوسال پیش در دستور کار وزارت ارتباطات قرار گرفته است؛ طرحی که گفته می‌شود اجرای آن به معنای قطع ارتباط اینترنتی ایران با جهان و کنترل کامل دولت بر فعالیتهای اینترنتی شهروندان است.
بر اساس اطلاعیه وزارت ارتباطات “در شبکه ملی اینترنت موتور جستجوی ملی و ایمیل ملی خواهیم داشت. یکی از اهداف اصلی امروز شبکه اینترنت جمع‌آوری اطلاعات و مدیریت ایمیل‌ها در داخل کشور است تا مباحث امنیتی در این بخش مورد توجه قرار گیرد.”
گر چه تا کنون سازمانها و نهادهای بین المللی از محدودیتهای گسترده اینترنتی در ایران انتقاد کردهاند اما مقامات جمهوری اسلامی گفتهاند “برای حفظ امنیت عمومی” ناگزیر از محدود کردن اینترنت هستند.
