رسا قاضی نژاد
اگر یک ماه پیش آیت الله جنتی از مشکلات اقتصادی غرب “خوشحال” بود و آن را “وعده الهی علیه متجاوزان” می نامید و یا رهبر جمهوری اسلامی از “زمین خوردن” مکتب لیبرالیسم خبر می داد، اینک مسوولان اقتصادی جمهوری اسلامی با برگزاری همایش و نشست های مختلف سعی دارند از گسترش دامنه این “زمین خوردن” به جمهوری اسلامی بکاهند. بحران اقتصادی غرب به ایران هم رسیده است.
در همایشی که در تهران با عنوان “بحران مالی جهانی؛ چالشها و فرصتها برای جمهوری اسلامی ایران” برگزار شد، اقتصاد دانان و مسولان تیم اقتصادی دولت به بررسی راه های برون رفت و کم تاثیر شدن بحران های اقتصادی دنیا پرداختند. در این همایش سیدشمس الدین حسینی وزیر امور اقتصادی و دارایی کاهش ارزش صادرات، کاهش ارزش کالاهای وارداتی، سیاست ارزی، جذب سرمایه های خارجی و بازار پول و سرمایه را پنج چالش و فرصت بحران مالی بین‌المللی برای اقتصاد ایران برشمرد.
هرچند وزیر اقتصاد اعلام کرد به دلیل عدم ادغام در بازارهای مالی جهان، ایران از سرایت بحران مالی تأثیرپذیری نداشته است اما از صدور فرمان احمدی نژاد برای تشکیل کار گروهی متشکل از رئیس کل بانک مرکزی، وزیر امور خارجه، معاون برنامه ریزی و نظارت راهبردی رئیس جمهور و وزیر بازرگانی خبر داد.
مشکل خودشان است
وزیر اقتصاد ایران در حالی به دستور هفته پیش محمود احمدی نژاد اشاره کرد که پیش از این رئیس دولت نهم در حاشیه سفر به نیویورک در پاسخ به خبرنگار صدا و سیما هرگونه تاثیر بحران اقتصادی غرب بر اقتصاد ایران را رد کرده و گفته بود: “این مشکلاتی است که خودشان درست کرده اند و خودشان باید آن را حل کنند. این مشکلات بر کار ما هم تاثیری ندارد.“
اما یک ماه پس از این مصاحبه، او در نامه ای خطاب وزیر اقتصاد از وی خواست “کارگروهی” تشکیل دهد تا “حوزه گسترش بحران و تاثیر آن بر اقتصاد ملی کشور” را بررسی کند.
البته در آن دوره این تنها احمدی نژاد نبود که مشکل اقتصادی غرب را “مشکل خودشان” خواند؛ دیگر مقامات عالی رتبه جمهوری اسلامی نیز مواضعی مشابه داشتند. در همین ارتباط آیت الله علی خامنه ای در دیدار ائمه جمعه سراسر کشور در روز 22 مهرماه گفت: “اکنون دیگر نامی از مکتب مارکسیسم نمانده است و مکتب لیبرال دموکراسی نیز با همه هیمنه سیاسی، اقتصادی و نظامی خود، در مقابل جهانیان به زمین خورده است.… امروز حباب کاذب پول در دنیای غرب شکسته شده و فریادهای آن به آسمان بلند شده و خود آنها می گویند دوران حاکمیت مطلق آمریکا به پایان رسیده است”.
پس از او، محمود احمدی نژاد مجددا به ایراد سخنانی مشابه پرداخت و از جمله گفت: “بدون تردید جهان در حال گذار به شرایط جدیدی است چرا که نمادهای شاخص دوران گذشته که اندیشه مارکسیستی و لیبرالیستی بود و از آن به عنوان پایان تاریخ نام برده می شد، به پایان راه خود رسیده اند.… باید برای رفع مشکلات اساسی دنیا به دنبال حل ریشه ای مسائل باشیم که یکی از آنها اندیشه استکباری است که باید تلاش کنیم آن را با اندیشه الهی جایگزین کنیم و این ماموریت امروز ما است. امروز اقتصاد غرب به واسطه نظام بانکی مبتنی بر ربا دچار بحران شده است. آنها راه فراری از این بحران ندارند، از این رو باید نظام بانکی را اصلاح و عقود اسلامی را جاری کنیم.“
احمد جنتی خطیب نماز جمعه تهران هم این بحران ها را “یک وعده الهی” دانست و گفت: ”همانطور که آمریکایی ها از بروز مشکلات در ایران خوشحال می‌شوند، خوشحالیم که اقتصاد آمریکا دچار آشفتگی شده و مشکلات آنها به اروپا نیز سرایت کرده است و نتیجه اعمال زشت خود را می بینند و خداوند آنها را گوشمالی می‌دهد.“
وضعیت خطرناک
همزمان اما دیگر مسولان از جمله رئیس کمیسیون انرژی وعضو کمیسیون عمران مجلس از “پس لرزه های بحران اقتصادی غرب” در اقتصاد ایران سخن گفت و پس ازجدی تر شدن این پس لرزه ها، اینک برخی چهره ها این مساله را ”وضعیت خطرناک” توصیف کرده اند.
مجید انصاری عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام با اشاره به اینکه دلیل رسیدن اقتصاد ایران به این “نقطه خطرناک”، “بی‌توجهی دولت به هشدار اقتصاددانان و کارشناسان” است، دیروز به خبرگزاری کار ایران، ایلناگفته است: “برخی تصور میکنند که مسائل اقتصادی بدون علم قابل حل است و فکر میکنند همه چیز با انشاءالله درست میشود.”
انصاری با اشاره به درآمد 200 میلیارد دلاری دولت از نفت در سال گذشته و با انتقاد از گزارش‌ها درباره نرخ زیر ۱۰ درصدی بیکاری که از سوی دولت مطرح شده، اظهار داشته است: “با چه مبنایی این حرف را میزنند در حالی که در عرصه عمل شاهد تعطیلی واحدهای تولیدی و موارد دیگر هستیم.”
همچنین رامین پاشایی فام، معاون اقتصادی بانک مرکزی ایران که او نیز مانند حسینی در همایش “بحران مالی جهانی؛ چالشها و فرصتها” سخن می گفت، اعلام کرد: “اگر قیمت نفت به کمتر از 60 دلار و 60 سنت دلار در هر بشکه برسد، اقتصاد ایران با مشکلات بزرگی مواجه خواهد شد.”
پاشایی فام دو سناریو برای مشکلات ایران پیش بینی کرد که در سناریو اول، مانده حساب ذخیره ارزی در پایان سال صفر در نظر گرفته شده است و بر این اساس، قیمت هر بشکه نفت نباید کمتر از 60 دلار و 20 سنت باشد. در سناریوی دوم پیش بینی شده که مانده حساب ذخیره ارزی در پایان سال به میزان سال گذشته باشد، که در این سناریو قیمت هر بشکه نفت نباید از 85 دلار و 60 سنت کمتر شود.
غیر از این اظهارات، دیروز مرکز پژوهشهای مجلس ایران نیز با انتشار گزارشی ضمن بررسی ابعاد بحران مالی جهانی، نسبت به پیامدهای آن بر اقتصاد ایران ابراز نگرانی کرد. در این گزارش گفته شده که اقتصاد ایران می تواند از چند ناحیه دچار آسیب شود. نوسان درآمدهای نفتی، نوسان ارزش دلار در مقابل ارزهای معتبر، تغییر در صادرات غیر نفتی، تغییر در ارزش دارایی های ارزی و نوسان بودجه از جمله مهمترین مسیرهایی است که از طریق آنها احتمال انتقال اثرات منفی بحران کنونی به اقتصاد ایران وجود دارد.