در فاصله تنها 48 ساعت مانده به تصمیم گیری نهایی اتحادیه اروپا برای تحریم نفتی ایران که گفته می‌شود با تحریم بانک مرکزی و تحریم صادرات طلا به ایران همراه خواهد شد، قیمت سکه و ارز به رکوردهای جدیدی دست یافت. بعد از ظهر شنبه اول بهمن‌ماه سکه طرح قدیم با هفتاد هزار تومان افزایش قیمت در عرض چند ساعت، تا یک میلیون تومان و دلار در بازار آزاد تا دو هزار تومان معامله شده است.
یک هفته پس از آغاز اعمال سیاستهای بانک مرکزی جمهوری اسلامی برای مهار بازار ارز و طلا، بهای ارزهای خارجی و سکه در ایران ساعت به ساعت افزایش می‌یابد. جهش قیمت‌ها در روز شنبه، اول بهمن ماه 1390 شدیدتر از نوسان‌های بازار در چهار ماه گذشته بود و رکوردهای تاریخی جدیدی برجا گذاشت.
در پی افزایش شدید قیمت ارز و طلا در ایران، روز شنبه اعلام شده بود که قیمت هر قطعه سکه طلا به 930 هزار تومان رسیده اما خبرگزاری دانشجویان ایران می نویسد که “در پی قطع پیش فروش سکه در بانک ملی، بالا رفتن نرخ دلار و افزایش تقاضای خرید سکه باز هم قیمت سکه افزوده شد و به یک میلیون تومان رسید.” روز شنبه فروش سکه در بازار از رقم 810 هزار تومان آغاز شد.
در همین روز قیمت هر سکه گرمی در بازار از ساعت 12 ظهر تا 6 بعد از ظهر با 20 هزار تومان افزایش از 90 هزار تومان به 115 هزار تومان رسید. بدین ترتیب قیمت سکه از اول فروردین امسال تا روز شنبه 525 هزار تومان گرانتر شده؛ نکته مهم این است که حدود 100 هزار تومان از این افزایش قیمت تنها در یک روز رخ داده است. بدین ترتیب تنها در روز شنبه ارزش ریال حدود 11 درصد کاهش پیدا کرد تا افت ارزش پول ملی در سی روز گذشته به بیش از سی درصد برسد.
این در حالی است که یکشنبه دوم بهمن به مناسبت درگذشت پیامبر اسلام در ایران تعطیل رسمی بود و بازار ارز و طلا فعالیتی نداشت.
کارشناسان پیش‌بینی میکنند تحریم نفت یک ضربه مهلک به اقتصاد ایران وارد خواهد کرد و ارزش ریال را بسیار از آنجه که حتی پیش بینی میشد پایینتر می آورد.
تدابیری از جنس دولتی
درهمین حال روز شنبه بانک مرکزی ایران اعلام کرد پیش فروش سکه بهار آزادی از اول تا سوم بهمن‌ماه متوقف شده است. بانک ملی تا روز پنجشنبه گذشته سکه تمام بهار آزادی منقوش به تصویر آیت الله خمینی را با قیمت 546 هزار تومان را پیش‌فروش می‌کرد.
بنا بر اعلام بانک ملی قرار است از روز سوم بهمن‌ماه با تعیین و اعلام روش جدید، پیش‌فروش سکه از سر گرفته شود. از سوی دیگر هنگام تحویل سکه‌های پیش‌فروش شده قرار است مالیات بر ارزش افزوده‌ی آن براساس نرخ روز که توسط بانک اعلام می‌شود، دریافت شود. پیش بینی می شود این اقدام به نوبه خود به افزایش قیمت سکه در بازار منجر شود.
یکی از تدبیرهای بانک مرکزی برای کنترل بازار طلا پیش فروش 6 یا 4 ماهه‌ی سکه از طریق بانک‌ها به متقاضیان بود. بهای تعیین شده برای فاز دوم این اقدام که قرار است دوشنبه‌ی هفته جاری آغاز شود به ترتیب 599 و 627 هزار تومان به ازای هر سکه‌ی تمام بهار تعیین شده است.
همزمان با این تصمیم بانک مرکزی، سفیر جمهوری اسلامی در مسکو از حذف دلار آمریکا از فرایند تجاری ایران و روسیه خبر داد. به نوشته رسانههای نزدیک به جمهوری اسلامی معاون ارشد سعید جلیلی دبیر شورای امنیت ملی در سفر به روسیه با نهایی کردن توافق بین دو کشور برای انجام کلیه معاملات تجاری دوجانبه میان دو کشور براساس ریال ایران و روبل روسیه، به این نتیجه رسیده که معاملات دو کشور ایران و روسیه که بالغ بر ده میلیارد دلار درسال می باشد باعث خواهد شد که یک گردش 10 میلیارد دلاری براساس خواست دو دولت، از گردش واحد ارزی دلار ازمبادلات بین دو کشور حذف شود.
بولتن نیوز، از سایتهای نزدیک به دولت احمدی نژاد، پیش از این پیش بینی کرده بود هر گونه اصرار آمریکا بر تشدید تحریم ها علیه ایران، بیش از آنکه به ایران خسارت وارد کند، گریبان آمریکا را خواهد گرفت و باعث زیان بیشتر به این کشور خواهد شد. این سایت توافق اخیر بین ایران و روسیه را نیز موجب وارد کردن “زیانهای شدید مالی به دولت آمریکا” ارزیابی کرده بود.
بانک مرکزی از یک‌شنبه‌ی گذشته، خرید و فروش ارز خارج از سیستم بانکی و صرافی‌های مجاز را غیرقانونی اعلام کرد. نیروهای انتظامی و امنیتی برای اجرای این تدبیر با لباس مبدل در مکان‌هایی نظیر خیابان فردوسی که محل سنتی مبادلات ارزی است به گشت‌زنی پرداختند تا جلو معامله در بازار آزاد را بگیرند. با این همه توقف داد و ستد ارز در بازار آزاد یک روز نیز دوام نیافت و با غیرقانونی اعلام شدن آن روند افزایش قیمت‌ها شتاب گرفت.
در همین حال در اقدامی سخت‌گیرانه‌تر ارز خارجی بدون برگه‌ی معتبر خرید، کالای قاچاق اعلام شد. بانک مرکزی از 29 دی تا 15 بهمن به دارندگان ارز بدون برگه‌ی خرید مهلت داده تکلیف دارایی‌های خود را روشن کنند و تهدید کرده اگر این ارز به بانک فروخته یا نزد بانک سپرده‌گذاری نشود کالای قاچاق محسوب خواهد شد.
اعتراض رسانه های حکومتی
افزایش بی سابقه قیمت ارز و سکه آنچنان است که حتی رسانهها و خبرگزاریهای دولتی نیز مجبور به واکنش در قبال آن شدهاند. خبرگزاری فارس در خبری با تیتر “مسئولان در خواب زمستانی” نوشته است: “سکه بهار آزادی که امروز رکوردزنی تازه خود را با 820 هزار تومان آغاز کرده بود، لحظاتی پیش رکورد 900 هزار تومان را ثبت کرد.”
این خبرگزاری در مطلبی دیگر “سیاست غلط دولت در طرح بزرگ و بلامنازع هدفمندسازی یارانه‌ها” را از عوامل رکورد بازار و وضعیت نابسامان ارز و سکه ارزیابی کرده و نوشته: “به نظر می رسد دولت در سال جاری نه تنها هیچ توجهی به بخش تولید و راهبرد اساسی جهاد اقتصادی نداشته است، بلکه با اتفاقاتی که طی چند ماه گذشته در بازار سکه و ارز رخ داده است، مشاهده می کنیم دولت با اتخاذ سیاستهای غلط اقتصادی که برخی آن را تعمدی می دانند، بازار دلالی و سفته بازی را رونق داده است و این شبهه را هر روز باورپذیر تر کرده است که خود دولت در پی کسب درآمد برای رفع کسری های خود در امور دیگر است.”
خبرگزاری فارس البته وضعیت بازار سکه و ارز را یک “اختلال ساده و پیش پا افتاده” میداند و تاکید میکند که در این شرایط “شبهه تعمدی بودن برخی از این سیاستهاپررنگتر می‌شود و سکوت مسئولین اقتصادی دولت در این شرایط نابسامان جای هیچ توجیهی ندارد.”
از سوی دیگر هفتهنامه یالثارات، نزدیک به نیروهای فشار جمهوری اسلامی روز پنجشنبه در مطلبی تحت عنوان “فتوحات اقتصادی” با ادبیاتی بی سابقه به انتقاد سیاستهای اقتصادی دولت محمود احمدی نژاد پرداخت ونوشت: “آنجا که سلاطین و حاکمان قوه مجریه در طول چند سال اخیر، اصولاً آدم‌‌های به شدت متواضع و گمنامی بوده‌اند و زیردستانشان در دفتر و نهاد ریاست جمهوری در شبانه‌روز 27 ساعت به خواندن و پیگیری میلیون‌ها نامه مردمی مشغولند و دیگر وقتی برای نگاشتن و ثبت فتوحات قوه مجریه در طول سنوات ماضیه نداشته و ندارند؛ لذا خارج از انصاف دیدیم اگر بتوانیم پیروزی‌ها و موفقیت‌های دولت دهم را بنویسیم و ننویسیم.”
یا لثارات در ادامه مواردی چون “کاهش ارزش پول ملی به نصف در طول 4 ماه”، “افزایش قیمت طلا به دو برابر، ظرف همان مدت 4 ماه” و “تشویق ملت به خروج سپرده‌های‌شان از بانک ها” را مورد نکوهش قرار داده و این پرسش را مطرح کرده که “انصافاً کدام دولت در طول تاریخ بشر توانسته این قدر زحمتکش و کاری باشد که با یک دست ارزش پول ملی را نصف کند و در همان زمان با دست دیگر قیمت طلا را دو برابر بنماید؟”
اخلالگران اقتصادی از دید دولت
در طرف مقابل اما روزنامه ایران، که اصولگرایان آن را “تریبون جریان انحرافی” میدانند اشغال کنندگان سفارت انگلستان را مقصر آشفته بازار ارز و سکه دانسته است. این روزنامه همچنین مقصر تحریم‌های نفتی آمریکا را هم رسانه‌هایی قلمداد کرده که درباره تحریم‌ها و اثرات آن تحلیل ارائه کرده‌اند.
براساس ادعای این روزنامه، محمود احمدی‌نژاد از سال قبل افزایش قیمت دلار را پیش‌بینی کرده بود. در این گزارش آمده است که “نخستین نشانه‌های رشد قیمت ارز در بازار مهرماه سال ۸۹ آشکار شد به‌طوری که در آبان‌ماه نرخ دلار به 12 هزار و 500 ریال هم رسید. این در حالی بود که جوسازی برخی افراد و جریان‌ها در ارتباط با آغاز طرح هدفمندی یارانه‌ها در این افزایش قیمت بی‌تاثیر نبود.”
این روزنامه در ادامه تاکید کرده: “اگر به مقطع زمانی هشدارهای متعدد رییس‌جمهور درباره اخلالگری برخی جریان‌ها در بازارهای ارز و طلا توجه کنیم، درمی‌یابیم که چرا برخی افراد با سیاسی‌خواندن مواضع رییس‌جمهور سعی داشتند جامعه را نسبت به هشدارهای متعدد ایشان نسبت به اخلالگری‌های برنامه‌ریزی شده در بازار‌ها بی‌توجه سازند و افکار عمومی را از واقعیت‌های پشت پرده اقتصاد کشور منحرف کنند.”
التهاب بیشتر می‌شود
در مقابل چند روز پیش احمد توکلی به همراه الیاس نادران دیگر نماینده تهران در نامه‌ای خطاب به علی لاریجانی خواستار تشکیل جلسه اضطراری برای بررسی “بازار نابسامان ارزی” شدند، اما انتقادات آن‌ها بی‌فایده بود تا یک‌بار دیگر توکلی، رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس، طی یادداشتی در سایت رسمی خود “الف” ناتوانی بانک مرکزی در ساماندهی بازار طلا و ارز را در یادداشتی به نقد بگذارد.
ارزش ریال در چهار ماه گذشته بیش از 60 درصد کاهش یافته و چنانچه وضعیت روزهای اخیر ادامه یابد اوضاع اقتصادی کشور بحرانی‌تر از پیش خواهد شد. برخی از کارشناسان پیش‌بینی کرده بودند با ایجاد محدودیت در بازار ارز، نقدینگی سرگردان به سوی طلا سرازیر شود.
اکنون با توجه به اختلاف چشمگیر قیمت دلار در بازار آزاد با قیمت اعلام بانک مرکزی هیچ معاملهای در صرافی‌های مجاز انجام نمیشود. پیش از این کانون صرافان با صدور بیانیه‌ای قیمت خرید هر دلار را 1390 تومان و فروش آن را 1400 تومان اعلام کرده بود. خبرگزاری فارس به نقل از برخی از این صرافی‌ها نوشت: “کانون صرافان از ما خواسته تا آخر هفته جاری منتظر نرخ‌های جدید باشیم.”
کارشناسان اقتصادی می گویند احتمال وضع تحریم های تازه علیه بانک مرکزی ایران از سوی اتحادیه اروپا در روز دوشنبه می تواند التهاب بازار ارز را بیشتر کند و باعث افزایش بیش از پیش قیمت ارز و سکه شود.
