خاطره‌ی من خدا را دیده‌ام و روایت دریاچه‌ی نور

نویسنده
محمدحسن مقصودلو

» صدا

روایت زمزمه‌های امروز، مرورخاطره‌های دیروز

ترانه‌ی “دریاچه‌ی نور”، انتخاب “ترانه‌ی امروز” ما و ترانه‌ی”من خدا را دیده‌ام” نیز، انتخاب ما از میان “ترانه های دیروز” است.

ترانه‌ی امروز: دریاچه نور

شاعر و آهنگساز: منوچهر طاهرزاده–تنظیم کننده: فرودسراجی - خواننده: فرشته

 «دریاچه‌ی نور » آخرین ترانه‌ی اجرا شده باصدای «فرشته » بعد از مدت ها سکوت در ترانه خوانی است. او که در دههٔ ۵۰ و با ترانهٔ «ای مرد»، «حدیث عشق» و «شهرخالی» شهرت یافته بود، در سال‌های بعد از انقلاب تا اواخر دههٔ ۷۰ خاموش بود. بازگشت او به عرصه‌ی ترانه با آلبوم «قرن تازه » موفقیت چندانی در کارنامه‌ی او محسوب نشد. مهمترین عامل این مساله را می توان در عدم انطباق فضای اجراهای جدید با خاطرات ثبت شده از گذشته‌ی آنها دانست. در واقع خواننده گانی از جنس« فرشته» که صرفا بر مبنای چند ترانه‌ی خاص در دنیای ترانه شناخته می شوند، بعد از دوران سکوت کاری، هرگونه حضور تازه شان با همان ترانه های شاخص سنجیده و قضاوت می شود. این حضور ناگهانی پس غیبت طولانی،در بیشتر مواقع به آشنایی زدایی از مخاطب و ایجاد دافعه می انجامد.

ترانه‌ی «دریاچه‌ی نور » نیز مشمول همین مساله شده است. صدای «فرشته » به نسبت صدای شناسنامه دار او در دههٔ ۵۰، کم صلابت، گنگ، کم حجم و به اصطلاح خسته می نماید، تا جایی که حتی چند کلمه و عبارت متن شعر، مانند «شب نور »، «بوسه‌ی ترد و گرم ماهیا» نامفهوم می نماید.

ترانه‌ی «دریاچه‌ی نور » بازخوانی ترانه‌ای قدیمی از زنده نام «منوچهر طاهرزاده » است.او که بیشتر معروفیت خود را مدیون آهنگسازی ترانه هایی چون «شبخون »، «پاییز » و «کوله بار » است این ترانه را دراوایل دهه‌ی ۵۰، در رادیو کرمانشاه اجرا کرده بود.

اما مشکل اساسی اجرای جدید این ترانه، حرکت در مسیر موسیقی همان ترانه بدون کمترین تغییر و اصلاح و آرایش است. نمود اصلی این مساله را می توان در پیش در آمد ترانه دانست. پیش در آمد اجرای «منوچهر طاهرزاده » به سبک معهود پیش در آمدهای ترانه‌ی آن سال ها طولانی - حدود یک دقیقه -است که طی آن چهار بار ملودی پیش در آمد تکرار می شود.

اگر این نوع پیش درآمد نویسی را تبعیت از فرم غالب ترانه های رادیویی آن سالها در نظر بگیریم، تکرار مجدد آن در بازخوانی آن در۴۰ دههٔ بعد، به همان شیوه و در همان فرم،نوعی بی سلیقه گی محسوب می شود. از این منظر، فرود سراجی، در مقام تنظیم کننده‌ی این ترانه،سطح کار خود تا تراز نوازنده‌ی همان اجرای قدیم تقلیل می دهد. چرا که او بدون هیچ تغییری در موسیقی اجرای «منوچهر طاهرزاده » حتی ملودی و تعداد تکرار پیش در آمد آن را نیز تغییر نداده است.

ترانه‌ی «دریاچه‌ی نور » با صدای «فرشته » شاهدی بر این مدعاست که خواننده گان خاطره انگیز قدیمی به سرعت و جدیت در حال تخریب خاطرات خوش گذشته شان هستند. گویا در این راه، هر چه ساکت تر، موفق تر!

 

ترانه‌ی دیروز : من خدا را دیده ام

شاعر: حسین چترنور - آهنگساز و خواننده: درویش جاویدان- تنظیم کننده: ناصر چشم آذر

تیر و انفجار مغز! این روزها، صدای گلوله و بوی باروت از دنیای خبر بر می خیزد. گلوله‌ی واقعی، با سرِ واقعی که سر به سر شود، قبل از هر چیز مخزن خاطره‌ی یک «انسان » سرباز می کند. «انسان » با خاطرات خود خداحافظی می کند. ترانه ها از مغز او به زمین می ریزد. ترانه های سال های گذشته! ترانه های روزهای خوب! روزهایی که «انسان » خدا را می دید. خدا را شلیک نمی کرد. خاطرات را روی زمین نمی ریخت.

«درویش جاویدان » به حکم نامش، خدا را می دید. او و آن صدای خنجر خورده اش از خدا می گویند. خدایی که «درویش » می دید،زیباتر بود. خدای ِ مانده در خانه، خدای نشسته در غروب زیبا، خدای نشسته در دستان مادر بزرگ!

«درویش جاویدان » از آن خدا می گوید. خدایی که زیباتربود.

این ترانه بر خلاف بیشتر ترانه های «جاویدان » که در فضایی صوفیانه و با محوریت سازهایی چون «تنبور » و «سه تار » شکل گرفته بود، با ارکستر پاپ و حجیم «ناصر چشم اذر » رنگ و بوی زیبایی گرفته است. در واقع این نوع ارکستر نویسی ترانه را از فضای «کوچه بازاری » به موسیقی پاپ منتقل کرده است.