نگاهی به فیلم مستند “یک دور تمام “
نجف، قربانی شمیم بی بو!
کارگردان: شمیم مستقیمی، تهیه کننده: محمد زهرایی، نوروتصویر: مینا کریمی، طراح صحنه ولباس: نوشین شویدی، ساخت موسیقی: نوید یاوریان، عکس: علی فریور.
نجف دریابندری جزویکی ازبهترین مترجمان ایران طی دهه های گذشته درحوزه ادبیات به شمار می آید. دریابندری آثاربیشماری را درحوزه های گوناگون ادبیات ترجمه کرده است که همگی آنها درزمره تأثیرگذارترین آثاری هستند که درقرن حاضربه رشته تحریردرآمده اند. آثاری نظیر: هاکلبری فین – رگتایم – نمایشنامه های بکت – تاریخ فلسفه و… نمونه هایی ازآثاری هستند که دریابندری ترجمه آنها را برعهده داشته است. پرداختن به زندگی بزرگان واندیشمندان همیشه یکی ازدغدغه های فیلمسازانی ست که درحوزه سینمای مستند مشغول به فعالیت می باشند. فیلمسازی که به سراغ چنین سوژه ای برای اثرخود می رود باید تسلط لازم برتعدادی ازشاخصه های مورد نیازرا داشته باشد، شناخت کافی اززندگی هنرمند، شناخت آثاروآشنایی با سبک کاری هنرمند، تحقیق درجهت ساخت هرچه بهتراثرو… ازمهمترین عواملی هستند که فیلمسازباید به آنها بپردازد تا درنهایت برتمامی زوایای پنهان موضوع تسلط لازم را داشته باشد. “ یک دورتمام ” با تیتراژی که برزمینه سفید نقش بسته آغازمی شود وانتخاب فوق به عنوان موتیفی تکرارشونده تا انتهای اثر فیلم را همراهی می کند. درواقع کارگردان با استفاده اززمینه سفید ونگارش میان نویس هایی که درمیان پلان ها ومصاحبه ها گنجانده شده، ساختاراثرخود را طراحی می کند وعنوان هربخش را هم تابلو نام می نهد. تابلوی اول فیلم با عنوان “ خوب… شروع کنیم ؟ ” معرفی می شود واین انتخاب تا پایان بندی اثرادامه می یابد ومخاطب هفت تابلوی مختلف را مشاهده می کند. اتفاقی که درساختاراثربه وضوح تکرارمی گردد وباعث کاستی تکنیکی فیلم می شود “ پراکندگی زوایه دید وچند گانگی روایت” است. شمیمی درمقام کارگردان فیلم را با راوی اول شخص آغازمی کند که خود یکی ازشیوه های مرسوم فیلمسازی دروادی مستند است؛ اما درتابلوهایی که پی درپی هم می آیند چنین قراردادی را که با مخاطب نهاده به ورطه فراموشی می سپارد وبا انتخاب انواع روایت ها باعث سردرگمی وخستگی مخاطب می گردد. درتابلوی آغازین نوشین دریابندری به همراه پدرش ازخاطرات دوران کودکی اش با پدرمی گوید. درپلان دوم دریابندری را تنها بر روی کاناپه یی درخانه اش مشاهده می کنیم که ازپشت دوربین با اوگفتگو می کنند اما اوازعدم آمادگی خود برای ساخت چنین اثری می گوید. درواقع ازهمین پلان به سادگی می توان دریافت که کارگردان برای چینش شخصیت های حاضردراثرش کوچکترین تمهیدی را نیندیشیده و تنها به بدیهی ترین امکان ثبت گفتگوها ومصاحبه ها بسنده کرده است. شخصیت های بیشماری درمکان - های مختلفی جلوی دوربین قرارمی گیرند تا درباره دریابندری با مخاطبان به گفتگوبنشینند “ عبدالله کوثری ( مترجم )، مژده دقیقی ( مترجم )، بهرام دبیری ( نقاش )، دکترمحمد علی موحد ( نویسنده ومترجم )، صفدرتقی زاده ( مترجم )، گلی امامی ( مترجم ) ورضا رضایی (مترجم)” ازاین جمله اند؛اما مستقیمی به سادگی ازامکانی که عناصرگوناگون به او می دهند چشم پوشی می کند. انتخاب یک زوایه ثابت “ روبرو” دربرخورد با مصاحبه شوندگان، عدم انتخاب درست زاویه دوربین، لرزش دوربین دربرخی ازنماها، بکارگیری برخی نماهای اضافی غیرمرتبط با موضوع “ نماهایی ازسبزی، میوه و…“، استفاده بیش ازحد موسیقی برروی نماها و… ازمهمترین نکاتی ست که کارگردان به آنها توجه چندانی نکرده است. این نکات برریتم اثرهم تأثیرمعکوس می گذارد وباعث کندی روایت می شود، تنها بخشی که مخاطب با آن ارتباط درستی برقرارمی کند تابلوی گفتگوی دکترمحمد علی موحد با دریا بندری درباره صنعت نفت وآبادان است. استفاده ازجلوه های تصویری هم دربرخی ازبخش ها بدون ارتباط با موضوع اصلی صورت می گیرد. تقسیم تصویربه دوقاب، زوم کردن روی سوژه ودورشدن ازسوژه تنها برای تنوع تصویری ازدیگراشکالاتی ست که درحوزه کارگردانی رخ می دهد. به نظرمی رسد ” یک دورکامل” بیش ازآنکه فیلمی منسجم اززندگی فرهیخته نامداری چون دریابندری باشد تجربه یی خام ازفیلمسازی جوان است. اثری که شاید می توانست با سپردن کارگردانی اش به فیلمسازی توانا دراین حوزه به یکی ازفیلم های ماندگارمستند دراین وادی تبدیل شود.
