گفتگو با مهرداد فرید کارگردان فیلم “بیتا بی بیتا”
رکود درسینمای ایران تنها مختص به این فیلم نیست !
“بی تابی بیتا” از فیلمهای نه چندان قابل‌توجه سینمای اجتماعی جدید است. مهرداد فرید روزنامه‌نگار سابق و کارگردان امروز به چند سوال کوتاه پاسخ داده است. فرید معتقد است سینما وظیفه‌ای جز سرگرمی‌سازی ندارد. مهرداد فرید از همان آغازین فعالیت هایش در عالم کارگردانی، نشان داد که “تفاوت” را دوست دارد.او به دنبال سبکی جدید برای خود بود.وی در این سال ها، فیلم به فیلم به سینمای اجتماعی نزدیک شد تا پس از چند اثر که برای او حکم آزمون و خطا را داشت، به فیلمی صرفا اجتماعی رسید که این روزها بر پرده سینماهاست.“بی تابی بیتا” به گفته فرید، قرار نبود یک فیلم عادی باشد.این که فیلم تا چه اندازه توانسته در این مسیر متفاوت قدم بردارد، موضوعی است که در این گفت و گو با این کارگردان به بحث گذاشته شده است.
می خواهم با این سوال کلیشه ای وارد این گفت و گو شویم، چون سوال بعدی ام به شدت به این پاسخ شما مرتبط است؛ این که شما اساسا جزو آن سینماگرانی هستید که معتقدید سینما، تنها ابزاری در جهت نشان دادن مشکلات است و نه ارائه کننده راه حل برای آنها ؟
بله البته سینما حتی در طرح مشکلات هم نباید به شکل مستقیم وارد موضوع شود. در سینما برخلاف مطبوعات باید در پس زمینه و به صورت نامحسوس طرح مشکل کرد. وظیفه اصلی سینما، سرگرم سازی و قصه گویی است و طرح مشکلات اجتماعی جزو وظایف اصلی سینما نیست. حالا اگر کسی بیاید و اثری بسازد که ضمن سرگرم کننده و جذاب بودن، مشکلات جامعه را نیز منعکس کند باید به او تبریک گفت.
با توجه به این پاسخ شما، ما در فیلم با مشکلاتی برای بیتا مواجه هستیم که این مشکلات در طول فیلم، باقی می ماند و تا به انتها گره ای از این مشکلات باز نمی شود. در واقع حتی فرآیند طرح مشکل به نوعی الکن می ماند. مشکلات به سرانجامی نمی رسند و در مرحله زایش طرح به پایان می رسند.
قصد اصلی من در “بی تابی بیتا” قصه گویی بوده و تمام تلاشم را هم کرده ام تا بتوانم داستانی جذاب تعریف کنم. طوری که تماشاگر سرگرم شود و اوقات فراغتش را به شکل مفیدی سپری نماید؛ این اصلی ترین رسالت سینماست. حالا در فیلم به بهانه قصه، به برخی مسائل اجتماع نیز نگاهی اجمالی می شود که این اتفاق از نظر من، امتیازی برای فیلم محسوب می شود.
فیلم، داستانک های بسیاری دارد که از آن جمله می توان به موضوع ازدواج پنهانی مادر با مرد سوپرمارکتی یا موضوع بهاره اشاره کرد. یک خط اصلی داستان هم هست که به موضوع گرفتاری بیتا مربوط می شود.داستانک ها در جریان تعریف روایت اصلی به نوعی قربانی می شوند چرا که نه کارکرد خود را نشان می دهند و نه این که این داستانک ها که به نوعی قابلیت استقلال را دارند، به سرانجام مشخصی می رسند.
بله البته که داستانک های فیلم قابلیت بسط و گسترش داستانی را دارند و می توانند به صورت فیلمهای مستقل روایت شوند. اما این داستانک ها در این جا مکمل قصه اصلی ما بوده و آن را قوام می دهند. به همین دلیل اجازه ندادم تا این داستانک‌ها کارکرد دیگری در فیلم داشته باشند. به عبارتی فیلم قصد بازگو کردن داستان بیتا را دارد و داستان‌های دیگر به کمک روایت این داستان آمده‌اند.
“بی تابی بیتا” گمانه زنی های بسیاری را مطرح می کند و به نوعی قصد دارد تا مخاطب را در یک حالت تعارض قرار دهد اما احساس می شود موقعیت ها نتوانستند این حالت تعارض را در مخاطب به شکلی قوی پدید آورند. مثلا در سکانسی که امیر از کار برکنار می شود و دختر از ترس او محتاطانه در خیابان قدم می زند، فیلم به لحاظ پرداخت دراماتیک می توانست از این موقعیت بهتر بهره بگیرد و از درگیری آنها در کوچه تعلیق بیشتری بسازد.
امیر در قصه ما صد در صد منفی نیست که بخواهد تعارضش با بیتا، بی نهایت باشد.او هم مثل آدم های دیگر قصه ما، یک کاراکتر خاکستری است. در فیلم کاراکترهای مطلقا خیر یا مطلقا شر وجود ندارد.امیر در لحظه ای تصمیم می گیرد بیتا را ادب کند ولی این، حس دائمی او نیست چون می داند مقصر اصلی آن اتفاق خودش است و به همین دلیل قصد تخریب و انهدام کامل بیتا را ندارد. ما از متد داستانی پست مدرن تبعیت کرده ایم به همین دلیل آدم های داستان را صرفا خیر یا شرقرارنداده ایم. به خاطرهمین شخصیت ها تا پایان داستان، خاکستری بودنشان را حفظ می کند.
این که گفتید درباره شخصیت ها بود اما شما از عناصر داستانگویی استفاده کاملی نکرده اید. مثلا در همین سکانسی که در سوال قبلی ام به آن اشاره کردم، فیلم با توجه به لرزش های دوربین و حتی قاب بندی هایش،توقع یک تعلیق کامل والبته کارآمد را درمخاطب به وجود می آورد حال آن که این تعلیق وتعلیق هایی مشابه که امکان وقوعشان در قصه هست، در فیلم کمتر دیده می شود.
ما در فیلم به دنبال تعلیق بودیم اما نه به شکل افراطی. این فیلم حتی قابلیت سانتی مانتالیسم و احساسات گرایی را داشت و می توانست در لحظاتی، تبدیل به اثری شود که اشک تماشاگر را هم در بیاورد.من عامدانه در پی گسترش هیجان و احساساتی شدن نبودم. به همین دلیل، این موضوع را دنبال نکردم. این اتفاق همیشه در فیلمهای معمولی اتفاق افتاده است. اما مایل بودم از یک قصه ی عادی یک فیلم فوق العاده بسازم. به خاطر همین قصد نداشتم تا از عواطف دم دستی تماشاگر بهره بگیرم. با توجه به همین طرز فکر، روال عادی را در پیش نگرفتم و سعی کردم در عوض به وجوه هنری فیلم بیافزایم. مثلا تمایل مخاطب بر این بود که این دو جوان در پایان فیلم به هم برسند و یک پایان خوش برای آنها رقم بخورد و همه چیز به خیر و خوشی به پایان برسد ولی من از این اتفاق پرهیز کردم چون نمی خواستم از عواطف مخاطبم سوء استفاده کنم. به همین جهت سمت و سوی داستان را تغییر دادم.
به پایان بندی فیلم برسیم و این که می بینیم فیلم در میانه طرح مشکلات، به ناگاه به پایان می رسد در حالی که علامت سوال بسیاری هنوز در رابطه با داستان و حتی رابطه ها در ذهن مخاطب باقی مانده است. این شکل فینال نمی تواند پاسخی به این سوالات بدهد.
دقیقا همین طور است که به آن اشاره می کنید.این کار، کاملا تعمدی بوده است. این سوالات چیزی بود که من دوست داشتم در ذهن مخاطب باقی بماند و این درگیری در ذهن وی ادامه داشته باشد. حتی تا چند روز به سرنوشت آنها فکر کند حالا شما تصور کنید تکلیف همه چیز در خود فیلم مشخص می شد، آن وقت دیگر چیزی برای درگیری ذهنی نزد مخاطب وجود نداشت.
ازمیزان فروش فیلم رضایت دارید؟ فیلم در ماه رمضان به اکران خود ادامه می دهد؟گویا فیلم همزمان در کشورهای آمریکای شمالی نیز در حال اکران است؟
البته توقع ما در فروش بیش از اینهاست. رکود درسینمای ایران تنها مختص به این فیلم نیست. هر تهیه کننده و کارگردانی دوست دارد تا فیلمش از فروش بسیار خوبی برخوردار باشد. منحنی فروش این فیلم، به سمت بالا حرکت می کند و طبق گزارش هایی که به من می رسد میزان فروش، هر چه از زمان اکران آن می گذرد، بهتر می شود به این ترتیب که فروش هفته دوم فیلم از فروش هفته اول آن بهتر بوده و امیدوارم این روال ادامه داشته باشد. این نشان می دهد که تبلیغات دهان به دهان تاثیرش را بر روی فروش گذاشته است. فیلم در این ماه در برخی سینماها به اکران خود ادامه خواهد داد.پخش کننده خارجی هم ، امتیاز پخش برای ایرانیان مقیم خارج از کشور را دارد و دارد برای آن برنامه ریزی می کند. من در حال حاضر در جریان ریز این اکران ها نیستم.
منبع : خبرگزاری تسنیم