دیوید هرزن هورن
روابط پرتنش ایران و آذربایجان در هفته های اخیر در میان توسعه همکاری های نظامی آذربایجان و اسرائیل، وخامت بیشتری پیدا کرده است.
مرز میان دو کشور، در حالیکه کامیون ها در پشت آن صف کشیده اند، برای مدت طولانی بسته شده است. در همین حال ناو های جنگی ایران در دریای خزر مانوور می دهند. هفته گذشته یکی از مشاوران نزدیک آیت الله خامنه ای رهبر ایران به باکو، پایتخت آذربایجان، راه داده نشد. سفرای دو کشور هر دو به کشور خود بازگشته اند.
علاوه بر این جنگ رسانه ای هم در مطبوعات و وب سایت ها میان دو کشور در جریان است و دو کشور مسلمان اتهاماتی در باره رفتار با همجنسگرایان نثار یگدیگر کرده اند.
در ماه مارس، در شدیدترین نشان از تنش میان دو کشور، مقامات آذربایجان 22 نفر را دستگیر کردند که گفته می شد عضو یک گروه طرفدار ایران هستند و قصد کشتن دیپلمات های آمریکایی و اسرائیلی و حمله به اهداف دیگری در باکو را داشتند.
الحان شاهین اقلو، رئیس موسسه تحقیقات در سیاست خارجی در باکو گفت: “روابط میان آذربایجان و ایران پر تنش شده است.”
مقامات آذربایجان گفته اند که مایل هستند در مناقشه هسته ای ایران و غرب بی طرف باقی بمانند. ولی دولت علی اوف آشکارا از تقویت ارتباط نظامی خود با اسرائیل دفاع کرده است و اخیرا نیز مقدار 1.6 میلیارد دلار سلاح از اسرائیل خریداری کرده است. ولی هر دو کشور انکار کرده اند که آذربایجان اجازه استفاده از پایگاه های این کشور را به اسرائیل داده است.
افزایش روزافزون اهمیت استراتژیک آذربایجان برای غرب زمانی بیشتر آشکار می شود که مشاهده شود چهارشنبه، هیلاری کلینتون، وزیر خارجه آمریکا، در بازدید از کشورهای جنوب قفقاز به باکو سفر کرد. با بسته شدن راه های ارتباطی ناتو از طریق پاکستان، نیروهای ناتو برای رساندن تدارکات به نیروهای خود در افغانستان هر چه بیشتر به راه های هوایی آذربایجان وابسته شده اند.
ارتباط با غرب تنها یک وجه از تنش در روابط این کشور و ایران است. آذربایجان مدت ها ایران را به دلیل حمایت آن از ارمنستان، دشمن دیرینه آذربایجان بر سر منطقه مورد مناقشه قره باغ، سرزنش کرده است.
با وجود آنکه وضعیت در آذربایجان و اطراف آن بطور روزافزونی حساس شده است، ولی آمریکا بیشتر توجه خود را به جنگ داخلی در سوریه معطوف کرده است.
مقامات وزارت خارجه آمریکا در واشنگتن از اظهار نظر در مورد روابط ایران و آذربایجان و روابط آمریکا و باکو خودداری کردند.
آمریکا در باکو سفیر ندارد؛ آخرین سفیر این کشور، ماتیو بریزا، که از متخصصین مسائل منطقه بود در ماه دسامبر این کشور را ترک کرد و به دلیل مخالفت گروه های هوادار ارمنستان در آمریکا دیگر نتوانست به باکو بازگردد.
ماه گذشته باراک اوباما، رئیس جمهور آمریکا، ریچارد مورنینگ استار، فرستاده قبلی آمریکا به اتحادیه اروپا را برای اعزام به باکو انتخاب کرد. وی اکنون در انتظار تائید سنای آمریکاست.
علی حسنوف، یکی از مشاورین سیاسی ارشد علی اوف، رئیس جمهور آذربایجان، گفت فقدان سفیر آمریکا در باکو مساله ساز است. او گفت: “ما از مشورت با فرستاده آمریکا در منطقه محروم هستیم. آمریکایی های نمی توانند کشوری مانند آذربایجان را نادیده بگیرند. آنها نمی توانند آذربایجان را به حال خود رها کنند.”
لیکن مقامات آمریکایی معمولا از نزدیکی به آذربایجان اکراه دارند چرا که هر گونه نزدیکی میان این دو با اعتراض و واکنش گروه های ارمنی-آمریکایی روبرو خواهد شد و اعتراض گروه های مدافع حقوق بشر را در بر خواهد داشت که مستندات زیادی در مورد نقض حقوق بشر توسط علی اوف در آذربایجان در دست دارند.
روسیه نیز به نوبه خود از نزدیکی آذربایجان به غرب ها ناخشنود خواهد شد.
مسکو اکنون در حال مذاکره با مقامات آذربایجان است تا در مورد ادامه اجاره پایگاه رادار رد یابی موشک های دنیا در قبله، به توافق برسد. باکو برای یک دوره پنج ساله معادل 300 میلیون دلار از مسکو تقاضا کرده است که از مبلغ فعلی 7 میلیون دلار به مراتب بیشتر است. آقای حسنوف گفت این افزایش منطقی است زیرا ارزش املاک به شدت افزایش یافته است.
روسیه آمریکا را به فشار آوردن به آذربایجان برای افزایش اجاره متهم کرده است و تهدید کرده است که پایگاه رادار را به کلی ترک کند.
منبع: نیویورک تایمز – 7 ژوئن
