دستگیری 15 ملوان و سرباز انگلیسی روابط ایران و انگستان را، که به دلیل بن بست بر سر مساله برنامه هسته ای تهران تیره بود، تیره تر ساخت. گروهی خیال پردازانه این حرکت را با قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل در باره دور جدید تحریم ها علیه ایران مرتبط دانسته اند. ولی این فقط برداشت غربی ها در تحلیل رفتار های ایران است که همه چیز را از دریچه بحران هسته ای نگاه می کنند.
برخی دیگر از تحلیل گران ماجرا را تصادفی می دانند و سوء تفاهمی مشابه دستگیری ملوانان انگیس در سال 2004 ارزیابی می کنند؛ بحرانی که با دیپلماسی شکیبایی دولت اصلاح طلب ایران در آن تاریخ حل شد.
ولی شواهد در مورد دستگیری اخیر نشان می دهد که این یک رویداد تصادفی نبوده است. این حرکت نشان دهنده جابجایی در سیاست داخلی ایران است و ناشی از قدرت گرفتن بیشتر سپاه پاسدارن انقلاب اسلامی در داخل و خارج کشور.
منظور از خارج بالطبع عراق است. رویداد های عراق، بخصوص پس از افزایش نیروهای نظامی آمریکا در عراق، عامل اصلی این واقعه دیپلماتیک است. دولت بوش، با نادیده گرفتن توصیه های گزارش بیکر-هامیلتون و در یک بازی فکری که فقط از عهده متفکرین بر می آید، به این نتیجه رسید که نفوذ ایران در عراق به اندازه ای نیست که بتواند وارد نبرد شود ولی به اندازه ای هست که درگیری ایجاد کند. بوش بر اساس نتیجه گرفت که زمان سخت گیری با ایران فرا رسیده و باید به خصوص در مقابل سپاه قدس (وابسته به سپاه پاسداران) ایستادگی کرد.
این سپاه اسلحه و مواد منفجره در اختیار شبعه نظامیان شیعه قرار می دهد که از آن ها در تهیه بمب های کنار جاده ای استفاده می شود. فرماندهان عراق معتقد بودند سپاه القدس بانی این حملات است و لذا بوش نیز تصمیم گرفت که اکنون زمان رویارویی نیرو های آمریکا با ایران است. نتیجه این سیاست تهاجم سریع علیه دیپلمات های ایرانی و نیرو های اطلاعاتی و سپاه پاسداران و هجوم به مقر ایرانی ها در اربیل بود. ایرانی ها به سرعت خود را هدف حمله مستقیم دیدند.
آزار دهنده این بود که عده ای ناگهان ناپدید شدند. این امر عکس االعملی را که انتظار می رفت به دنبال آورد. سپاه پاسداران در موضع گیری کرد و وقتی حجم این گونه عملیات کاهش یافت کم کم ندا های تلافی جویانه از وب سایت های مربوط به سپاه بر آمد. این نداها زمانی شدت بیشتر یافت که آیت الله خامنه ای در پیام سال نو اعلام کرد ایران ناچار است در مقابل رفتار های “غیر قانونی” پاسخ مناسبی بدهد. این سخنان دو روز پیش از دستگیری سربازان انگلیسی ایراد شد. شاید این اتفاقی باشد ولی به هر حال برای آن ها که در سپاه منتظر چراغ سبز بودند این علامت مناسبی محسوب می شد. شاید از همین رو در حالی که عکس العمل های خصوصی برخی مقامات این بود که دستگیری ملوان ها بریتانیائی عملی صحیح نبوده است ولی موضوع دیگر دنبال نشد
جالب است که این اقدام در تعطیلات سال نو، یعنی در میان تعطیلی دو هفته ای همه ایران صورت گرفت. آن ها که ممکن بود با این حرکت مخالفت کنند در مقابل عمل انجام شده قرار می گرفتند. تاکید مقامات ایرانی در مورد عدم ارتباط این موضوع با مسائل مطرح شده در عراق همه نشان از بازگشت شتابزده مقامات ایرانی به سر کار و عکس العمل سریع و کوشش آن ها برای کنترل موقعیت دارد.
سپاه پاسداران بیشتر از آنکه نیرویی جنگی باشد یک موسسه تجاری بزرگ شده است: برخی از ایرانیان معتقدند که دستگیری سربازان ابریانیائی در اثنای یک عملیات قاچاق در منطقه صورت گرفته است. این نیرو موظف است درآمدی برای خرج های خود به دست آورد و این روحیه در زمان ریاست جمهوری احمدی نژاد تشدید هم شده است. از همین راه سپاه موفق شده است از حیث اقتصادی از دولت استقلال پیدا کند.
تقویت سپاه و استقلالش مورد تائید همگان نیست. بسیاری از فعالان سیاسی به نظامی شدن جو زندگی ایرانیان اعتراض کرده اند. بسیاری از شخصیت ها، تسلط سپاه را در همه شئون مورد انتقاد قرار داده اند. سپاه در داخل و خارج هشدار داده است که نمی تواند نسبت به وقایع بی تفاوت بماند و اکنون این کار را زیر پرچم حیثیت ملی و در مقابل تجاوز به آب های ایران انجام داده است.
انگلیس ها در این میان هدف خوبی به شمار می آیند. آن ها کمتر از برادران آمریکایی خود دمدمی مزاج محسوب می شوند و حمله به آن ها به دلایل تاریخی در جمع ایرانیان بیشتر خریدار دارد. متهم کردن انگلیسی ها در ایران امتیاز بیشتری دارد همان طور که سخت گیری در مورد ایران در انتخابات آمریکا امتیاز بیشتر به همراه می آورد.
معذالک با توجه به تعدد عقاید در سران سیاسی ایران و با سوء ظنی که معمولا در مورد سپاه وجود دارد باید در این موضوع دیپلماسی زیرکانه و دقیقی در پیش گرفت. این سیاست باید با وضوح و هدفمند، به خصوص در اتحاد با متحدین جامعه اروپا، تدوین شود تا هر گونه تردید را در نظر ایرانیان نسبت به جدی بودن مساله بزداید.
اکنون زمان درشت گویی و یا تهدید های گمراه کننده نیست. همچنین نباید فرصتی به آن ها که دست بردن به سلاح را ترویج می کنند داده شود. هیچ چیز فرماندهی سپاه پاسداران را بیش از دست بردن به سلاح خوشحال نمی کند. تفاوت این موضوع با سال 2004 آن است که در حال حاضر انگلستان کادر ورزیده ایرانی را در اختیار دارد که همه آن ها مسائل ایران را مورد توجه قرار می دهند. ژنرال ها باید به آن ها تکیه کنند و کار را به متخصصین بسپارند.
این مقاله، اولین بار در نشریه تایم لندن روز جمعه به چاپ رسیده است.