آن گیئران
دیگر توان و فرصتی برای ادامه موضوع مورد بحث دولت بوش در خصوص بازسازی روابط متشنج آمریکا با ایران باقی نمانده است. پیشنهاد سال 2006 راجع به مذاکرات مستقیم ایران و آمریکا در سطح بلندپایه ترین مقامات دو کشور به جایی نرسیده است. تمایل آمریکا برای اعمال مجازات های تنبیهی سازمان ملل بر ایران بخاطر برنامه هسته ای این کشور، بندرت ایران غنی از نفت را تحت فشار گذاشته و احتمالا ً ایران را از میز چانه زنی دور کرده است. تلاش دیگر در خصوص نزدیکی به ایران بر سر یک موضوع مشترک – سرنوشت عراق – هیچگونه نتیجه قابل ملاحظه ای در بر نداشته است.
پیشنهاد دو ساله کاندولیزا رایس وزیر امور خارجه آمریکا راجع به مذاکره درباره برنامه هسته ای ایران، چشم انداز وسوسه کننده ای داشته است. تحلیلگران معتقدند به تبع این پیشنهاد، رایس به هر آنچه که ایرانیان بخواهند بگویند، توجه خواهد کرد. در واقع این پیشنهاد کرنش در برابر حکومتی است که دولت بوش بسیار به آن بدگمان است و لقب “محور شرارت” را به آن داده است. به علاوه، این پیشنهاد با شرایطی همراه بود که ایران دلیلی برای عمل کردنی آنها نمی دید.
یک مقام بلندپایه دولت بوش می گوید: “راحت تر است این موضوع به دولت بعدی واگذار شود.” برخی از تحلیلگران مسائل ایران معتقدند که پیشنهاد هویج و چماق خیلی دیر، یعنی پس از بسته شدن باب آشتی با ایران، عنوان شد. برخی دیگر می گویند، این پیشنهاد زمانی اندکی شانس موفقیت داشت، اما این شانس تحت تأثیر رویدادها قرار گرفت.
ری تکیه تحلیلگر برجسته مسائل ایران عضو شورای روابط خارجی آمریکا می گوید:“گمان می کنم هنوز شانسی هست که ایران بتواند شرایط آمریکا و جامعه بین الملل را عملی کند و با دور جدید مذاکرات درباره برنامه هسته ای خود موافقت نماید.” آمریکا که در مجاب کردن ایران برای چانه زنی شکست خورده است، تلاش های خود را برای تنبیه حاکمان ایران بخاطر رد پیشنهادها از دست رفته می بیند.
ارزیابی اخیر سازمان ملی اطلاعات آمریکا (نای) در خصوص توقف فعالیت مخفیانه تسلیحاتی ایران در سال 2003 قدرت استدلال واشنگتن را برای اعمال مجازات های تنبیهی جدید بر ایران و همچنین تهدید حمله به ایران توسط آمریکا را از بین برده است. علاوه بر این، آژانس بین المللی انرژی اتمی ممکن است ظرف چند هفته آینده نتیجه گیری کند که ایران نقش خود را برای کمک به بررسی های بین المللی در خصوص منشأ برنامه مخفیانه هسته ای خود ایفا می کند. نتیجه گیری آژانس اتمی، ادعای آمریکا را مبنی بر اینکه ایران چیزی برای مخفی کردن دارد، تضعیف خواهد کرد.
بازنشستگی نیکولاس برنز، معاون وزیر امور خارجه آمریکا و مذاکره کننده اصلی این کشور در خصوص مسائل ایران، در داخل و خارج دولت بوش بعنوان نشانه واضح سپری شدن دوره مذاکرات و اقدامات تنبیهی قلمداد شده است. اما رایس و سایر مقامات دولت بوش دست کم در ظاهر احتمال مذاکره با ایران را قبل از کناره گیری بوش از قدرت منتفی نمی دانند. آمریکا اهرم های مستقل دیپلماتیک و اقتصادی محدودی در قبال ایران دارد و برای معنی دادن به اقدامات تنبیهی خود به کمک سایر کشورها نیاز دارد.
بهبود روابط ایران و آمریکا می تواند یک موفقیت نادر برای سیاست خارجی دولتی باشد که در باتلاق عراق فرو رفته است و اغلب انعطاف ناپذیر خوانده می شود. در صورتی که این فرصت بالاخره با بهای سنگینی برای آمریکا محقق گردد، احتمالا ً برای ایران نیز پرهزینه خواهد بود.
سوزان مالونی تحلیلگر مؤسسه بروکینگز می گوید: “آنها (مقامات آمریکایی) به این شناخت رسیده اند که احتمالا ً سیاست آمریکا در قبال ایران در دولت بعدی مورد بحث قرار خواهد گرفت. آنها محاسبه کرده اند که می توانند تا برکناری دولت بوش صبر کنند و تا قبل از اینکه مجبور به تسلیم و سازش شوند، تا حد ممکن به موضوع زیربنای (هسته ای) ایران پی ببرند.“
اگر دولت بوش موضع گیری سخت خود را در برابر هرگونه مذاکره با ایران به نفع مذاکره با شرایط کنار گذاشت، احتمالا ً دولت بعدی بدون در نظر گرفتن این شرایط، به ایران پیشنهاد چانه زنی خواهد داد.
منبع: آسوشیتدپرس، 17 فوریه، 2008