در جست و جوی” چهل کلید” - نامی که از کتاب شعر سیاوش کسرائی آمده است - رازهای شعریم. هر شماره شعر یا شعرهائی از شاعران ایرانی را می خوانید. سپس نگاهی به شعر ویادداشتی بر زندگی اش.
♦ شعرها
3 شعر از منصور اوجی
در تو چشمی است
در تو چشمی است چشمه ای است سبز
لطف سر پنجه کدام اعجاز ؟
این چنیم ز بیخ و بن ترکاند
کنده خشک و غرق این همه برگ
بر جهانم دری فراز اید
تکه بی باوران نظاره کنند
من چنانم که باغ در تب گل
قمریانم به طوف آمده اند
فصل پاییز و برگ ریز و بهار ؟
این چنین شور و حال من زکجاست
از گلم گل شکفته می نگری؟
من از آن سبز جرعه ای زده ام
لبخنده ات گلی است
لبخنده ات گلی است از الماس و عطر سیب
آن چتر ایمنی که ز هول شبم رهاند
دیگر هراسم هیچ ز ادبار مرگ نیست
در جاده های عصر به کشفش رسیده ام
یک کهکشان ستاره و
یک آسمان سحر
لبخنده ات گلی است
کجاست بام بلندی ؟
و نردبان بلندی ؟
که بر شود و بماند بلند بر سر دنیا…
و بر شوی و بمانی بر آن و نعره بر آوری:
هوای باغ نکردیم و
دور باغ گذشت.
♦ نگاه
کتابی بلند از کوتاه گوی شعرفارسی
سیمین دانشور، بانوی داستان نویسی ایران، در مورد منصور اوجی می نویسد:“این خطر برای هنرمندی که برادر کوچکتر خود می انگاریدش و بیشتر از بیست سال با شعر او گاه به اوج رسیده اید و گاه بی خود شده اید وجود دارد که درباره اش اغراق بکنید… آیا پدر و مادرش که نام او را برگزیدند می دانستند که وارث دلسوختگی منصور حلاج خواهد شد و خواهد سرود.
منصور منم…
بانوی داستان نویس ایران، این یادداشت را حدود یک دهه پیش نوشته است، اما چاپ مجدد آن در کتاب “اما پرنده و گل ” باردیگر نوشته دانشور را پیش روی ما گشود. این کتاب، مجموعه ای است از نوشته هایی که درباره این شاعر نوشته و بخشی از گفت و گوهایی که با وی انجام شده است. هرچند “اما پرنده و گل همه آن چه را که در طول چهار دهه شاعری اوجی اتفاق افتاده در اختیار ما نمی گذارد” اما می تواند نماهایی از فضای شاعرانه وی را از زبان خودش و دیگران در اختیار ما بگذارد.
بخش آغازین کتاب به سالشمار زندگی و کتابشناسی آثار شاعر تعلق دارد. اوجی متولد سپیده دم نهم آذر 1316 شیراز است، اما چنانچه سیمین دانشور می نویسد، به نیشابور و خیام بیشتر از حافظ و سعدی گرایش دارد. در پنج سالگی مادرش را از دست می دهد و اولین کتاب شعرش را در سال 1344 و در زادگاهش منتشر می کند. در بخش کتابشناسی، فهرست 68 اثری که توسط اوجی یا درباره او نوشته شده آمده است.
فصل دوم کتاب به بزرگداشت شاعر اختصاص دارد و با یادداشتی از سیمین بهبهانی شروع می شود. در ادامه این فصل گفت وگوی محمد حقوقی را با اوجی می خوانیم. یادداشت هایی از مشیت علایی، کامیار عابدی، شهریار مندنی پور، منوچهر آتشی، پرویز خائفی، کاظم سادات اشکوری، سید علی صالحی و سیروس رومی از دیگر بخش های فصل دوم است که در مورد کلیت آثار منصور اوجی نوشته شده اند. بخش عمده ای از گفت وگوهای شاعر، پیش از این در کتاب “سفرسبز” به چاپ رسیده اند.
نقد و بررسی آثار اوجی، به تفکیک آثار منتشره فصل سوم کتاب را تشکیل می دهد. جلال آل احمد، شمس آل احمد و دکتر اسماعیل نوری علاء در مورد “شهر خسته” او نقد نوشته اند. یادداشت های خسرو گلسرخی، سیروس بیات و اسماعیل نوری علاء بر کتاب “این سوسن است که می خواند” در بخش بعدی آمده است. در بخش نقد کتاب “مرغ سحر” سیروس بیات و حسین منزوی و در مورد “صدای همیشه” علی باباچاهی و سید علی صالحی نوشته اند. منوچهر آتشی، پرویز خائفی، محمدرضا خالصی، مامک فردوسی، حمیدرضا رضایی، سیمین بهبهانی، هوشنگ گلشیری، عبدالعلی دست غیب، امین فقیری، عنایت سمیعی، حسن حاتمی واورنگ خضرایی از دیگر منتقدان آثار اوجی هستند که در مورد بقیه آثار او نوشته اند. فصل سوم، حجم بزرگی از کتاب را به خود اختصاص داده است و اسامی یاد شده، نشان از توجه منتقدان، نویسندگان و شاعران متفاوت به آثار وی را دارد.
فصل چهارم کتاب را می توان یکی از نوآوری های آن به حساب آورد. بحث خوانش (یا قرائت )، سنتی نوپا در ادبیات به حساب می آید. خوانش را نمی توان نقد دانست و از طرفی، معرفی و ریوو خواندن آن نیز، حذف بخش مهمی از کارکردش است. خوانش، شعر را می شکافد در حالی که به تعبیر نویسنده را از شعر، پیش روی مخاطب قرار می دهد، آن را قضاوت نمی کند. شاید بتوان خوانش را به آن چیزی نزدیک دانست که پیش از این با عنوان “بن فکنی” آمده است.
ابوتراب خسروی، اورنگ خضرایی، محمد علی سپانلو، حسین صفاری دوست، مفتون امینی، رضا چایچی، محمدرضا یاسینی، شهریار مندنی پور، خسرو ملکی و مشیت علایی، 15 شعر از اوجی را مرور کرده اند. ابوتراب خسروی، شعر “جزیره هرمز” را مورد خوانش قرار داده است و چنانچه بر می آید، او بخش روایی این شعر را بررسی کرده است. خسروی معتقد است که این شعر از سه اپیزود (قسمت ) تشکیل شده است. وی آنگاه به تعریف و تفصیل این دیدگاه می پردازد. سیدعلی صالحی، بیان و زبان شاعرانه اوجی را در شعر ”کاسه زیرگلویم گیرند” مورد بررسی قرار می دهد. برخی این شعر را از فضای ایجازگونه ای که در دیگر آثار اوجی وجود دارد، جدا می دانند. صالحی خلاف این نکته را ثابت کرده است.
در فصل پنجم کتاب “اما پرنده وگل” بخشی از شعرهای اوجی به همراه ترجمه انگلیسی آنها آمده است. از آن جایی که خود شاعر در دانشگاه شیراز زبان و ادبیات انگلیسی خوانده است، به طور قطع به این ترجمه ها نظارت داشته است. خواندن شعرهای او به انگلیسی نیز خالی از لطف نیست.
فصل ششم کتاب به بزرگداشت منصور اوجی اختصاص دارد که در یکصد و چهارمین نشست کتاب ماه ادبیات و فلسفه برگزار شده بود. سخنرانی اوجی و شعرشناسی او از آغاز تا پایان از دیگر مطالب این فصل هستند و با این توضیح که شعرشناسی اوجی از آغاز تا پایان و با عنوان “اشاره ای به شعر کوتاه فارسی” توسط کامیار عابدی نوشته شده است.
فصل پایانی کتاب، تصاویری از اوجی را در معرض دید علاقه مندان او می گذارد. تصویر او در کنار نویسندگان و شاعرانی چون محمد حقوقی، دکتر محمود هومن، احمدرضا احمدی، احمد شاملو، مهدی ا خوان ثالث، منوچهر آتشی، هوشنگ گلشیری، طاهره صفارزاده، داریوش آشوری، عبدالعلی دست غیب، سیمین دانشور، رضا براهنی، عباس معروفی، محمد علی سپانلو، علامه محمد تقی جعفری و… می تواند یادآور بخشی از تاریخ ادبیات ما باشد.
♦ در باره شاعر
منصور اوجی: فضای ایجاز گونه
سال 1316 در شیراز متولد شد. در پنج سالگی مادرش را از دست داد و اولین کتاب شعرش را در سال 1344 و در زادگاهش منتشر کرد. دوره آموزشهای دبستانی و دبیرستانی را در شیراز به پایان رساند و از دانشسرای عالی تهران با درجه لیسانس در رشته فلسفه و علوم تربیتی فارغ التحصیل شد.علاوه بر این موفق به دریافت درجه لیسانس در رشته زبان و ادبیات انگلیسی از دانشگاه شیراز درجه فوق لیسانس در رشته مشاوره و راهنمایی از دانشگاه تربیت معلم تهران شد. وی هم اکنون در شیراز به سر می برد.