وحید ثابتیان
سخنگوی وزارت خارجه ایران از قابل بررسی دانستن پیشنهاد محمدالبرادعی مبنی برگفت وگوی مستقیم با آمریکا برسرمساله هسته ای خبرداد. او گفت که این پیشنهاد باید مورد بررسی قرار گیرد و مشخص شود که مقصود آن چیست. این در حالی است که ایالات متحده پیشرفت های به عمل آمده درمذاکرات آژانس بین المللی انرژی اتمی و مقامات ایرانی را غیرقابل توجه خوانده است.
هم اکنون کشورهای غربی به رهبری امریکا درحال تلاش برای جلب موافقت روسیه وچین برای افزایش فشارهای اقتصادی بر ایران ازطریق تصویب قعطنامه سوم تحریم سازمان ملل برعلیه تهران هستند. سخنان سیدمحمد علی حسینی درحالی بیان می شود که هنوز تاریخ دقیقی نیزبرای دور دوم مذاکرات ایران وآمریکا برسر مساله عراق که نزدیک به دوماه قبل برگزارشد، مشخص نشده است.
اگرچه ایالات متحده ازایران خواسته است برای شروع هرنوع مذاکره ای، غنی سازی اورانیوم را متوقف کند. حسینی گفته است: “ترمز و توقفی در کار نیست؛ فعالیت‌های هسته‌یی ما در یک چارچوب مدون و دقیق است.” این پاسخی به تقاضای آمریکا وهمچنین اظهارات هفته گذشته محمدالبرادعی رییس آژانس مبنی بردیده شدن نشانه هایی مبنی بر کاهش سرعت نصب وفعالیت سانتریفوژها درتاسیسات نطنز است. محمود احمدی نژاد نیز طی روزهای گذشته تصریح کرده بود که آنچه درتاسیسات نطنزروی داده است، ناشی از مسائل فنی است که باعث می شود کارها گاهی تند وگاهی کند به پیش برود، تا تفاسیری که درمحافل غربی نسبت به کندشدن نصب وراه اندازی دستگاه های سانتریفوژبه عنوان نشانه ایی ازعلاقه ایران به بازگشت به میزگفت وگو وجود داشت، عملا بی اعتبارشود.
اگرچه این نشانه ها با همکاری های جدید ایران وآژانس بین المللی انرژی اتمی که هم اینک بازرسان آن درتاسیسات هسته ای به دنبال پاسخ گویی به ابهامات برنامه هسته ای ایران هستند، به چشم می خورد. ایران طی روزهای گذشته موافقت کرده بود که بازرسان آژانس از راکتور آب سنگین اراک براساس مقررات پادمان دیدن کنند. آژانس به همین جهت روز جمعه اعلام کرد که با ایران برای رفع ابهامات ازبرنامه هسته ای به توافق رسیده است. حسینی درخصوص چنین موافقتی گفته است: “بازرسی بازرسان آژانس از راکتور آب سنگین اراک با برنامه ریزی و براساس مقررات پادمان خواهد بود و آنچه مطرح شد پیرامون مودالیتی بود و همکاری‌های ایران و آژانس در چارچوب مقررات از این پس ادامه خواهد داشت.”
اگرچه مقامات ایرانی همواره از عدم تعلیق غنی سازی اورانیوم سخن گفته اند، اما طی هفته های گذشته می توان جای پای تلاشهای جدی برای جلوگیری ازحرکت کشورهای غربی به سمت قعطنامه سوم را مشاهده کرد. ایران با جیره بندی بنزین تلاش کرده است تا یکی ازنقاط ضعف خود که همانا واردات بنزین که می تواند با تحریم صنایع نفت وگاز فشارجدی به اقتصاد کشور ومردم وارد کند را کمرنگ کند. با این وجود مقامات دولتی می دانند ادامه چنین وضعیتی برای طولانی مدت امکان پذیرنخواهد بود. به همین دلیل است که هفته گذشته نشستی در تهران با حضور هیاتی از مقامات عالی رتبه آژانس برگزارشد. هدف این نشست جزیی کردن طرحی بود که ماه گذشته علی لاریجانی وسولانا درمذاکرات خود درمورد ان به توافق رسیده بودند. به موجب این طرح ایران به همه ابهاماتی که دربرنامه هسته ای خود وجود دارد پاسخ می دهد. موضوعی که می تواند ادامه گفت وگوهای سولانا ولاریجانی را میسرکند.
ادامه داشتن گفت وگوهای دبیرشورای امنیت ملی ایران ودبیرسیاست خارجی اتحادیه اروپا، حداقل، تصویب قطعنامه سوم شورای امنیت برعلیه ایران را به تعویق می اندازد وزمان بیشتری را دراختیارمقامات تهران می گذارد تا با طرف های غربی به گفت وگوبپردازند.
سلطانیه نماینده ایران درآژانس با محتمل دانستن مذاکره، ازتمایل ایران به رفع ابهامات سخن گفته است: “در خصوص مسایل و ابهامات باقی مانده از فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌یی ایران آمادگی داریم، ابهامات را رفع کنیم. بخشی از ابهامات مربوط به فعالیت‌های فعلی است و چنانچه پاسخ دادن به این مسایل در چارچوب تعریف شده و مشخص باشد و با تعهدات و منافع ملی ما در تناقض قرار نگیرد، حاضر به مذاکره هستیم.”
با این وجود آمریکا و متحدش اسراییل درخاورمیانه، توافقات آژانس وایران را بی اهمیت جلوه می دهند وآن را تنها تاکتیکی گمره کننده خواننده اند. ازجمله تام کیسی، سخنگوی وزارت امور خارجه‌ی آمریکا توافق آژانس وایران گفته است: “برداشت من این است که توافقی برای مذاکره درباره‌ی دیدن از راکتور حاصل شده است، درست مثل اینکه توافقی برای انجام مذاکرات درباره این حاصل شده باشد که ایران برای پاسخ‌گویی به همه‌ی مسایلی که آژانس چندین سال است مطرح می‌کند چه اقدامی باید انجام دهد. بنابراین من را برای داشتن درجه‌ای عاقلانه از تردید نسبت به نیات ایران خواهید بخشید.
درطول سفرمعاون محمد البرادعی به تهران که درتاریخ 11-12ژوئیه انجام شد، تدوین نقشه کاری درباره حل مسایل باقی مانده مربوط به برنامه هسته ایی ایران و روشن ساختن برخی مسایل اجرایی پادمانها در حال حاضر مورد توجه قرارگرفته بود. توافقاتی که دراین سفرحاصل شد به نقل ازگزارش آژانس در انتصاب بازرسان جدید آژانس، بازدید بازرسان از راکتور تحقیقاتی آب سنگین اراک تا اواخر ژوئیه سال جاری و نهایی ساختن اجرای پادمانها در نطنز تا اوایل ماه اوت، بوده است. علاوه برآن درباره چگونگی حل مسایل باقی مانده درباره آزمایشات پلوتونیوم ایران درگذشته توافقی حاصل شد. به همین جهت قراراست یک نشست اختصاصی اوایل ماه اگوست 2007 (ماه آتی میلادی) در ایران با این هدف برگزار شود.
مجلس ایران طی ماه های گذشته ازمحدودکردن همکاری های دولت با آژانس حمایت کرده بود. به این ترتیب، به نظر می رسد با توجه به گشایش هایی که مقامات ایرانی در زنده نگهداشتن گفت وگو با مقامات آژانس صورت داده اند، مذاکرات کشورهای غربی به علاوه چین وروسیه برای تصویب قطعنامه تحریم سوم با احتیاط بیشتری به پیش خواهد رفت.