درباره “مو یان”، نویسنده چینی برنده جایزه نوبل ادبیات ۲۰۱۲
انسانگرایی شورانگیز
“مو یان” با نام اصلی “گوآن مویه”، نویسنده چینی، که برای خوانندگان فارسی چندان شناخته شده نیست، امسال موفق شد جایزه نوبل ادبیات را تصاحب کند. او که متولد سال ۱۹۵۵است، سال‌ها عضو “ارتش آزادی‌بخش” بود.
شماری از فعالان اجتماعی و حقوق بشری مو یان را به دلیل عدم حمایت از آزادی بیان در کشور چین و حمایت نکردن از زندانیان آزادی بیان و نیز تجلیل او از مائو رهبر پیشین چین به باد انتقاد می‌گیرند و از زمان انتخاب او به عنوان برنده نوبل ادبیات، این انتخاب را غیرعادلانه خوانده‌‌اند.
وی به دلیل داستان‌های تخیلی که منتشر کرده، معروف شده است. رویکردهای مختلفی از جمله داستان افسانه‌ای، داستان واقع‌گرا، داستان طنز و عاشقانه را امتحان کرد، اما نشان همیشگی آثار او انسانگرایی شورانگیز آن‌هاست.
وی در فاصله ۱۹۸۴ تا ۱۹۸۶ در آکادمی هنر ارتش آزادی بخش مردم ادبیات خواند و داستان‌های “تُرُب قرمز روشن”، “انفجارها” را در همین دوران منتشر کرد. رمان تاریخی عاشقانه یان به نام “ذرت سرخ” سال ۱۹۸۶ منتشر شد و بعدا به همراه چهار داستان کوتاه دیگر با عنوان “خانواده ذرت سرخ” به چاپ رسید. این کتاب برایش شهرت بسیاری به همراه داشت، به ویژه وقتی ژانگ ییمو، کارگردان بنام چینی در اولین گام خود به عنوان فیلمساز اقتباسی از این داستان را ساخت. ییمو سال ۲۰۰۰ فیلم “دوران خوشی” را براساس رمان دیگری از او به نام “شیفو” ساخت.
رمان “چکامه‌های سیر” و مجموعه آثارش به نام “مجموعه آثار مو یان” به ترتیب در سال‌های ۱۹۸۹ و ۱۹۹۵ منتشر شدند. او بعدا سال ۱۹۹۵ با رمان Fengru Feitun جنجال بسیاری به پا کرد و دولت کمونیست چین که هیچ وقت دل خوشی از مو یان نداشت، به شدت به کتاب تاخت.
حتی ارتش آزادی‌بخش مردم از مو یان خواست نامه سرگشاده‌ای علیه کتاب بنویسد و از تجدید چاپ آن جلوگیری کند با این حال، نسخه‌های قاچاق کتاب در بازار سیاه به شدت به فروش رفتند.
او در سخنرانی که در دانشگاه آزاد هنگ کنگ ایراد کرد درمورد نام مستعارش - به معنای “سخن نگو” - گفت زمانیکه اولین رمانش را نوشت این نام را انتخاب کرد. چراکه در چین معروف بود به رُک‌گویی و این امر را کسی نمی‌توانست در چین تاب بیاورد، او هم این نام را انتخاب کرد تا همیشه یادش باشد زیاد سخن نگوید.
مو یان سال ۱۹۹۷از ارتش آزادی‌بخش مردم جدا شد و به عنوان سردبیر در روزنامه فعالیت خود را از سر گرفت و در این دوران زادگاهش که روستایی کوچک بود، محل وقوع ماجرای داستان‌هایش شدند.
او بارها اعلام کرده به شدت تحت تاثیر ویلیام فاکنر نویسنده آمریکایی و میناکامی تسوتومو، یوکیو میشیما و اوئه کنزابورو (هر سه نویسنده اهل ژاپن) است. منتقدان تاثیر رئالیسم جادویی آثار گابریل گارسیا مارکز بر یان را انکارناپذیر می‌دانند.
آخرین کتاب‌های مو یان “شیفو” (۲۰۰۰)، “شکنجه سندل چوبی” (۲۰۰۱) و “زندگی و مرگ مرا خسته می‌کنند” (۲۰۰۶) هستند که آخری در ۴۳ روز نوشته است.
وی پس از دریافت جایزه نوبل، ابراز امیدواری کرد لیو ژیائوبو، نویسنده زندانی چینی که دو سال پیش به عنوان برنده جایزه صلح نوبل انتخاب شد، از زندان آزاد شود. او همچنین گفته است که برخی از نقدهای ادبی لیو را در دهه ۸۰خوانده، اما “از زمانی که او به سمت سیاست گرایش یافت آثارش را درک” نمی‌کند. لیو که سال ۲۰۰۹زندانی شد به تحمل ۱۱سال زندان برای انتقاد از قدرت دولتی محکوم شده است.
