نادر ایرانی
به دنبال حادترین شدن بحث های مربوط به پرونده هسته ای، صدا و سیمای جمهوری اسلامی برای نخستین بار با برگزاری یک میزگرد رادیویی با شرکت چند کارشناس هسته ای، خبر از آن داد که “پرونده هسته ای خط قرمز نظام نیست.” چرا که: “اگر ما خود را در برابر سازمان ملل و شورای امنیت فرض کنیم، این ما هستیم که بازنده‌ایم.” این برنامه در شرایطی پخش شد که بر اساس بخشنامه های رسمی و غیررسمی، هر گونه صحبت در مورد پرونده هسته ای می تواند عواقب سختی برای رسانه ها داشته باشد.
در این میزگرد که با حضور دکتر آقایی، کارشناس مسایل استراتژیک، دکتر محرابی استاد دانشگاه و کارشناس روابط بین‌الملل، مهندس صادقی، کارشناس پرونده هسته‌ای و با سردبیری دکتر دبیری مهر برگزار شد، سئوال اصلی این بود که آیا “ تعلیق غنی‌سازی خط قرمز نظام است” یا خیر.
[](http://tabnak.ir/pages/?cid=12534)
متن میزگرد در سایت تابناک
در این میزگرد، دکتر محرابی در پاسخ به پرسشی درباره ارزیابی بسته پیشنهادی “1+5” گفت: “این را نمی‌توان بسته پیشنهادی دانست؛ بلکه یک توصیه‌نامه است و انتظار دارد پس از اینکه ایران غنی‌سازی را تعلیق کرد، پروتکل را پذیرفت و با آژانس همکاری کامل کرد، مذاکره آغاز شود.“
اما صادقی دوره ایستادگی منطقی مقابل آژانس، غرب وآمریکا را از اسفند 86 دانست که براساس آن دوره جدیدی آغاز شده که “می‌توان گفت آن دوره میوه‌چینی و استفاده از هزینه‌هایی است که در پرونده هسته‌ای پرداخت شده است”. وی افزود: “ما باید به این نکته توجه داشته باشیم که یک استراتژی در همه شرایط جواب نمی‌دهد و ما باید متناسب با شرایط جدید داخلی و خارجی، راهبرد خود را انتخاب کنیم و برخلاف تبلیغاتی که در شرایط فعلی از سوی مطبوعات و رسانه‌ها انجام می‌شود، این بسته پیشنهادی دارای اهمیت است و باید آن را به صورت جدی و با توجه به منافع ملی، ارزیابی کنیم.“
دکتر محرابی در ادامه گفت: “هدف اصلی از ارایه این بسته، تبلیغاتی است تا به افکار عمومی جهان بگویند، ما چند بسته پیشنهادی به ایران دادیم و ایران نپذیرفت و به این وسیله، افکار عمومی را برای برخورد با ایران قانع کنند. این بسته بیش از آنکه سودی برای ما داشته باشد، نپذیرفتن آن برای ما خطر است و به نظر می‌رسد یک مقدمه‌چینی لازم است.”
مهندس صادقی در ادامه این میزگرد گفت: “در مسائل دیپلماتیک نمی‌توان از نگاه ارزشی وارد شد… ما نباید خود را در برابر جامعه بین‌المللی که حتی خیلی از مواردش را قبول نداریم، قرار دهیم. چراکه اگر ما خود را در برابر سازمان ملل و شورای امنیت فرض کنیم، این ما هستیم که بازنده‌ایم.“
وی درباره این سوال که آیا پرونده هسته ای خط قرمز نظام است نیزگفت: “در باره پرونده هسته‌ای نمی‌توانیم بگوییم که غنی‌سازی، خط قرمز ماست. این چگونه خط قرمزی است که تا دوـ سه سال پیش و دی ماه 1384 مطرح نبوده است؟ ممکن است یک دولت با تعلیق غنی‌سازی مخالف باشد و یک دولت موافق. این سیاست هر دولت است و نه خط قرمز نظام. خط قرمزها مسائلی چون تمامیت ارضی، یا حفظ استقلال کشور یا اصول اسلام است که در قانون اساسی آمده، یک روز در دولت قبل، تعلیق غنی‌سازی موضع دولت بود و کسی را که می‌گفت، نباید غنی‌سازی تعلیق شود، مورد پیگرد قرار می‌دادند و امروز می‌گویند، خود تعلیق غنی‌سازی خط قرمز است. بنابراین ما باید غنی‌سازی را نه به عنوان خط قرمز، بلکه به عنوان موضوعی در چهارچوب منافع ملی مورد بحث قرار دهیم.”
صادقی درادامه افزود: “مسئله دیگر، تصویر غلطی است که از چین و روسیه به افکار عمومی ارائه می‌شود. چین و روسیه نیز مخالف غنی‌سازی ما هستند چون می‌خواهند به ما سوخت بفروشند. در واقع نظام بین‌الملل نمی‌خواهد ما به تکنولوژی غنی‌سازی دست پیدا کنیم. اینکه آقای محرابی می‌گویند بسته پیشنهادی در بخش منافع ما دارای ابهام است، باید بگویم، طبیعی است که آنها بر اساس منافع خودشان بسته را بنویسند و منافع ما را در ابهام بگذارند و این وظیفه ماست که بخش مربوط به انتظارات خودمان را شفاف کنیم. به بسته پیشنهادی که صرفا نباید پاسخ «بله» یا «خیر» داد. اتفاقا دو سال پیش در همین روزها، بسته پیشنهادی اول به ما ارایه شد و ما به جای آنکه به سرعت و ظرف یک ماه آن را بررسی عملیاتی کرده و به آن پاسخ دهیم، در پاسخ تأخیر کردیم تا در 9 مرداد، قطعنامه اول شورای امنیت علیه ما تصویب شد. توافق آقای لاریجانی و سولانا در پاییز 1385 هم می‌تواند مبنا و چشمانداز خوبی برای بسته باشد.“
وی افزود: “همانطور که آقای محرابی گفتند، پیامدهای این بسته خطرناک است و مشخص است که این بسته، مقدمه‌چینی برای قطعنامه چهارم و مجازات‌هایی فراتر از شورای امنیت است که آمریکا و اروپا درباره آن توافق کرده‌اند. اما ما در امپراتوری رسانه‌ای دنیا، سهم ناچیزی داریم و نمی‌توانیم بر افکار عمومی غرب با این رسانه‌ها تأثیر زیادی بگذاریم و اگر ما صرفا بسته را رد کنیم، بهترین کمک را به آمریکا و لابی اسرائیل، برای شتاب دادن به برخورد با ایران انجام داده‌ایم.“
سپس دکتر صادقی درپاسخ به این سوال که عدم پذیرش یا رد بسته می تواند به معنای وجود نکات مثبت در بسته باشد گفت: “بله، ظرفیت‌های خوبی در این بسته هست که باید پرورش پیدا کند.“
دکتر آقایی نیز در برابر بسته پیشنهادی 5+1 سه گزینه را مطرح ساخت: “ابتدا دربست بپذیریم که بسته تأمین‌کننده منافع ملی ما نیست. دوم اینکه دربست آن را رد کنیم که آن هم منطقی نیست و سوم اینکه ما بر روی این بسته بحث و بررسی کنیم، همانطور که دکتر لاریجانی گفتند، باید بررسی شود. البته در این بسته سوءنیت وجود دارد.“
دکتر دبیری‌مهرنیز در ادامه با اشاره به اینکه “اگر بخواهیم با بسته به صورت گزینشی برخورد کنیم و یک بخش آن را رد کنیم و بخش دیگر آن را بپذیریم، آن دیگر بسته نمی‌شود” گفت: “بسته به معنای آن است که همه عناصرش با هم است. این بسته هم بسیار دقیق تنظیم شده است. به طور مثال، در برابر هر نکته مثبتی که برای ایران طرح شده، پیش از آن، واژه «As necessary» (در صورت نیاز) استفاده شده که یعنی ما هیچ‌کدام را پیشگام نمی‌شویم.“
دکتر آقایی در ادامه میزگرد با اشاره به اینکه در این بسته، تعلیق شرط اول است گفت: “این بسته حق ما را در رابطه با انرژی هسته‌ای به رسمیت شناخته چه لزومی دارد که آنها حق ما را به رسمیت بشناسند؟”
صادقی در پاسخ به دکتر آقایی گفت: “ببینید باز هم از زاویه ارزشی به موضوع نگاه کردید. در «NPT» اشاره دارد که اگر کشوری انحراف از انرژی صلح‌آمیز داشته باشد، از حقوق خود محروم می‌شود. منظور کشورهای غربی این است که شما از حقوق خود ـ که یکی هم غنی‌سازی است ـ محروم نمی‌شوید، حالا این را مبهم و بر اساس منافع خودشان نوشته‌اند. ما باید این را شفاف کنیم و مثلا بنویسیم: به ایران تضمین داده می‌شود که از حق غنی‌سازی در درازمدت محروم نمی‌شود.“
صادقی سپس با اشاره به اینکه “البته ما نمی‌توانیم بنیان بسته را عوض کنیم و بنیان بسته، تعلیق است” اضافه کرد: “تعهد اصلی ما در این بسته، تعلیق است که اگر ما هیچ نوع تعلیقی را نپذیریم، به معنای رد بسته است.“
وی ادامه داد: “در پاسخ به بسته قبلی پیشنهادی «1+5» که 31 مرداد 1385 در دولت نهم تحویل دادیم، نوشتیم که ما درباره تعلیق هم حاضر به مذاکره هستیم و این پاسخ هم مورد تأیید رهبری بوده؛ بنابراین ما باید پاسخ هوشمندانه بدهیم. اگر تعلیق را می‌پذیریم، باید تفسیری از تعلیق هم ارایه دهیم که نافی حقوق اساسی و درازمدت ما نشود.“
وی درادامه با اشاره به ظرفیت های مثبت بسته پیشنهادی 5+1 گفت: “ظرفیت‌های مثبت که اشاره کردم، یکی نیروگاه‌های آب سبک است. پسماند سوخت نیروگاه بوشهر قابلیت استفاده در سلاح‌های اتمی را دارد. اما سوخت نیروگاه‌های سبک، این قابلیت را ندارد. حالا آنها که نمی‌خواستند ایران نیروگاه اتمی داشته باشد، حاضر شده‌اند خودشان نیروگاه آب سبک برای ما بسازند که این یک پیروزی برای ما و یک عقب‌نشینی برای آنهاست. چراکه بارها مسئولان غربی و به ویژه بوش، گفته بودند که ایران نیازی به انرژی هسته‌ای ندارد و صرفا باید از گاز استفاده کند.”
در این جلسه محرابی با تاکید بر اینکه تعلیق در سطح دکترین نیست که خط قرمز باشد، تاکید کرد: “دکترین ما قانون اساسی است. مسئله هسته‌ای در سطح استراتژی است، بنابراین قابل تغییر است. حال اگر ما بیاییم غنی‌سازی را به استقلال کشور که جزو دکترین و خط قرمزهاست بچسبانیم، این کار را ما کرده‌ایم؛ نه اینکه پرونده هسته‌ای در آن سطح باشد.”
صادقی نیز در جمع بندی مطرح کرد که “در بحث توافقات با ادبیات متفاوت وجود دارد، که شامل موارد زیر است: 1. بسته برای اتمام حجت و مقدمه‌چینی برای برخورد با ما داده شده است.2. بنیان بسته، تعلیق است و رد کلی بسته، به نفع ما نیست.3. باید به این بسته اصلاحیه‌ای زد که ضامن منافع ما باشد.“
دبیری‌مهر، اداره کننده میزگرد از شرکت کنندگان در میزگرد رادیو گفت وگو خواست تا به این سوال پاسخ دهند که پیامدهای این بسته در حوزه ایران و “1+5” چه خواهد بود.
صادقی با توجه به وضعیت آمریکا و جهان که “نشان می‌دهد در شش ماه آینده، شرایط سخت و فزاینده‌ای پیش روی ایران قراردارد و طیف گسترده‌ای از گزینه‌ها، از تحریم‌‌های نرم فعلی تا تحریم سخت و حتی گزینه نظامی روی میز است” گفت: “از دستاوردها و اهداف پرونده هسته‌ای، حدود 60 تا 70 درصد محقق شده که مهمترین آنها، حفظ استقلال کشور و جلوگیری از برنامه «فشار گام به گام» بر روی نظام بود… امروز به جایی رسیده‌ایم که غرب از خیلی مواضع و حرف‌هایش عقب‌نشینی کرده و… در سطح راهبردی تا میزان قابل توجهی موفق شده‌ایم. در بعد فنی نیز ما به تکنولوژی صلح‌آمیز غنی‌سازی دست پیدا کرده‌ایم و حتی اگر تعلیق هم کنیم، این تکنولوژی در اختیار ماست و کسی نمی‌تواند آن را از ما بگیرد.”
مهندس صادقی درادامه سخنان خود که بسیار به مواضع سایت تابناک در یادداشت “از پرونده هسته‌ای چه می‌خواهیم؟تحلیلی متفاوت درباره سرنوشت هسته‌ای” نزدیک بود عنوان کرد که:
”ما یک اهرم قوی برای چانه‌زنی داریم و اگر هم تعلیق کنیم، هر لحظه‌ای که بخواهیم، می‌توانیم تولید صنعتی را آغاز کنیم و این‌طور نیست که مانند دو سال پیش، فاصله داشته باشیم. اما دو هدف دیگر ما که محقق شده، یکی استفاده گسترده از انرژی هسته‌ای است که نیازمند بیست نیروگاه هسته‌ای در چشمانداز بیست‌ساله است و دیگری تولید انبوه و صادرات و فروش اورانیوم غنی‌شده که محقق نشده است. این دو هدف تقریبا متناقض یکدیگرند. در واقع از یک میلیون سانتریفیوژ تأمین خوراک بیست نیروگاه، ما تنها سه هزار تا داریم و از بیست نیروگاه نیز، یکی در حال تکمیل است. برای احداث بیست نیروگاه باید شرکت‌های بین‌المللی سازنده برای ما احداث کنند. چون پنجاه تا شصت سال در آن سابقه دارند و با این شرایط تحریم، حاضر به حضور در ایران نیستند. اما برای هدف دوم که تولید انبوه اورانیوم غنی‌شده است، ما نباید تعلیق کنیم بنابراین از شش هدف، چهار هدف محقق شده و باید از دو هدف باقی‌مانده، یکی را انتخاب کنیم و بین احداث نیروگاه‌های جدید و تولید سوخت هسته‌ای، یکی را انتخاب کنیم.“
سپس صادقی در پاسخ به سوال اداره کننده جلسه مبنی بر اینکه “سوخت هسته‌ای بدون نیروگاه به چه درد ما می‌خورد؟” گفت: “به هر حال این تصمیمی است که ما باید بگیریم. البته نظام تا اینجای پرونده هسته‌ای، موفق بوده و نشان داده که سعه صدر لازم برای تطبیق با شرایط جدید را دارد، ما سند توافق لاریجانی ـ سولانا را داریم که ظرفیت‌های بسیار خوبی دارد و با توجه به ریاست آقای لاریجانی در مجلس هشتم و نقشی که ایشان دارند و هم متعهد رهبر انقلاب هستند و هم در نظام بین‌الملل مقبولیت خوبی دارند، ما می‌توانیم آن را پیگیری کنیم و حتی همان سند را جایگزین بسته پیشنهادی کنیم چون آن سند هم دارای تعهدات و هم دارای امتیازات برای ایران است. البته چشمانداز دیگری نیز قابل تصویر است و آن، ادامه افزایش تنش به صورت فعلی است که یا به صورت سرد پیش می‌رود که همین قطعنامه‌ها و تحریم‌هاست و یا به برخورد گرم می‌انجامد که امیدواریم اتفاقی نیفتد.“
دکتر آقایی نیز در مورد بسته پیشنهادی تاکید کرد که: “دشمنان ما دوست دارند سریع این بسته را رد کنیم. چون می‌دانند که پشت صحنه رد سریع این بسته پیشنهادی چه اتفاقی می‌افتد و یکی از اهداف این بسته، خلع سلاح تبلیغاتی ماست تا به دنیا اثبات کنند که جمهوری اسلامی اهل مذاکره و توافق نیست و تشدید تحریم‌ها به سبک دیگر از پیامدهای آن است که از همین الان هم شروع کرده‌اند و ما باید از تمام ظرفیت‌های دولت و ملت، به ویژه مجلس و افزایش قدرت چانه‌زنی و تقویت رویه مسئولان، استفاده کنیم.“
بحث هایی از این دست در سایت تابناک، وابسته به سردار رضایی و صدا و سیمای جمهوری اسلامی برخی تحلیل گران را به این باور رسانده که حکومت دارد افکار عمومی را برای پذیرش تعلیق غنی سازی آماده می کند.