امینه اندرسون
روز یکشنیه، محمد علی حسینی، سخنگوی وزارت امورخارجه ایران اعلام کرد که ایران پذیرفته است که به منظور پایان دادن به رنج مردم عراق و حمایت از دولت عراق و تقویت امنیت در این کشوربا آمریکا، مذاکره کند.
این مذاکرات که تاریخ و مکان آن هنوز مشخص نشده است، اولین گفتگویی است که بین ایران و آمریکا به صورت رو در رو، از بعد از سال 1979 و انقلاب اسلامی در ایران، صورت می گیرد.
این گفتگو در زمانی انجام می شود که دو کشور در وضعیت بحرانی قرار دارند، دیک چینی از روی ناو هواپیما بر در خلیج فارس به ایران هشدار داد که آمریکا آماده است تا از نیروی دریایی خود برای متوقف کردن برنامه های اتمی ایران، استفاده کند و رئیس جمهور ایران هم در پاسخ گفت که کشورش آماده تلافی کردن حمله آمریکاست.
با وجود اینکه هر دو کشور تاکید کردند که گفتگو “فقط و فقط درباره عراق” است، از سخنان سخنگوی کاخ سفید، تونی اسنو، چنین بر می آمد که مقامات هر دو کشور امیدوارند که گفتگوی مستقیم، به گفتگو های گستره تر در مورد مسائل گوناگون که می تواند راهگشای یک روند مذاکره دوجانبه باشد، کمک کند.
جالب است که هم ایران و هم آمریکا، منافع مشترکی در منطقه دارند.
هر دو کشور از دولت عراق حمایت می کنند و هر دو می خواهند که در عراق ثبات برقرار شود. به همین دلیل است که ایران همواره نسبت به بهانه جویی های آمریکا در مورد اینکه ایران به خشونت در عراق کمک می کند، بی اعتنا است.
برخلاف اصرار دولت بوش که معتقد است مذاکره ای که در پیش است، لطمه ای به منزوی کردن جمهوری اسلامی ایران که نزدیک به سه دهه از عمر آن می گذرد، نخواهد زد، مقامات ایرانی از مسئله خوشنودند که آمریکا، با پیشنهاد گفتگو به ایران این کشور را بعنوان ابرقدرت منطقه خاورمیانه، به رسمیت شناخته است. دیگران هم معتقدند که این مذاکره راه را برای گفتگو درباره مسائل اتمی ایران، باز خواهد کرد.
در یکی از مقالات ایران نیوز آمده: “در عرصه بین المللی، ثابت شد که مشکلات عراق، افغانستان، لبنان و خاورمیانه، بدون حضور ایران، حل نخواهد شد. آمریکایی ها در نهایت مجبور شدند ایران را به عنوان بازیکن موثر منطقه، بحساب بیاورند”.
از سوی دیگر مقامات آمریکایی، این مذاکرات را بهترین راه برای ایجاد ثبات در عراق، می دانند. سناتور جمهوری خواه ایالت نبراسکا، چاک هگل، گفت: “من از اینکه بالاخره ایران و آمریکا پای میز مذاکره می نشینند، خوشحالم. چهار سال بود که تلاش می کردم تا کاری کنم که آمریکا وارد مذاکره مستقیم با ایران بشود”.
محمد صدر، معاون سابق وزارت امورخارجه ایران، می گوید: “آمریکا در سیاست خارجی اش واقع گرایانه عمل می کند و در پی راهی برای ایجاد ثبات در عراق است، ایران یکی از آن راه حل هاست”. با این حال وی افزود: “گفتگو با آمریکا در مورد عراق، تغییری در پرونده اتمی ایران ایجاد نخواهد کرد و به همین دلیل من پیشنهاد می کنم که این گفتگو، جامع باشد زیرا آمریکا از یک سو به کمک ایران در عراق نیاز دارد و از سوی دیگر، به شکلی جدی نقشه اش را برای مجاب کردن سازمان ملل برای اعمال تحریم های بیشتر ایران، دنبال می کند”.
تحلیلگران سیاسی معتقدند که آمریکا، چه بخواهد و چه نخواهد، ایران بزرگترین و موثرترین قدرت منطقه است. اگر آمریکا این موضوع را به عنوان یک واقعیت بپذیرد، هردو کشور می توانند به هم اطمینان کنند و مشکلات را حل کنند. اما اگر آمریکا بخواهد از ایران به عنوان وسیله ای برای نارضایتی های رو به افزایش در داخل در مورد عراق، استفاده کند و هیچ اقدامی ناشی از حسن نیت در مقابل ایران انجام ندهد، این عمل به عنوان اقدامی غیرشرافتمندانه تلقی می شود و فقط باعث بوجود آمدن عدم اطمینان بیشتر بین دو کشور می شود.
محمد علی ابطحی، مشاور رئیس جمهور سابق ایران، محمد خاتمی، معتقد است که جمهوری خواهان آمریکا در پی این هستند که از اینکه عراق تبدیل ویتنامی دیگر بشود، جلوگیری کنند و یکی از راه های بیرون آمدن از باتلاق عراق، مذاکره با ایران است. “آمریکا با با اهمیت جلوه دادن ایران در منطقه و تاثیر عمیق این کشور بر عراق، نشان داد که از مواضع ضد ایرانی خود؛ بخصوص در مورد برنامه های اتمی ایران، پایین آمده است”.
در عین حال، امیر محبیان، کارشناس سیاسی معتقد است که این گفتگو فقط به سود آمریکاست. اگر آمریکا فکر می کند که ایران قادر است موقعیت بهتری را در عراق ایجاد کرده و امنیت را به منطقه بازگرداند، که در این صورت واقعا به سود آمریکا خواهد بود، کاخ سفید هم باید نقش مثبتی در مقابل ایران بازی کند.
روزنامه تهران امروز هم در مقاله ای نوشت که جمهوری اسلامی ایران از این گفتگو چیزی به دست نمی آورد، در حالیکه آمریکا واقعا برنده شده است. در این روزنامه آمده است: “اگر موقعیت عراق، بعد از این گفتگو ها تغییر کند، آمریکا اعلام خواهد کرد که ایران عامل اصلی نا امنی در عراق بود و اگر عراق نا امن تر شود، آمریکا خواهد گفت که گفتگو با ایران بی فایده است. پس در هر دو سناریو، آمریکا به هدفش خواهد رسید”.
منبع: الجزیره 15 مه 2007