در حالیکه به گفته معاون امور فرهنگی وزیر ارشاد “سیاست و برنامه اصلی این معاونت، پاسخگویی به دغدغه های ۲۵ ساله رهبر معظم انقلاب در حوزه نشر و کتاب است” کتابفروشی های ایران یکی بعد از دیگری تعطیل و تبدیل به مانتو فروشی می شوند.در همین راستا و به دنبال تعطیلی دست کم 100 کتابفروشی در یک سال گذشته، خبرگزاری‌های نیمه دولتی خبر از ملاقات کتاب‌فروشان با شهردار منطقه 6 دادند و از ناامیدی ناشران و بحران نشر نوشتند.
صاحبان کتاب‌فروشی‌های خیابان کریم خان،در این دیدار از محاصره مغازه‌های خود توسط “مانتوفروشان و طلافروشان” ابراز نگرانی کرده و از عدم تمایل مشتریان این دوبازار برای خرید کتاب خبر داده اند. در این دیدار مدیر “نشر ثالث” گفته است که حدود 100 کتابفروشی تنها در یکسال گذشته تعطیل شده‌اند.
این جلسه در حالی برگزار شده است که از زمان روی کار آمدن دولت محمود احمدی‌نژاد، انتقادها نسبت به روند صدور مجوز نشر کتاب افزایش یافته است؛ روندی که در دو سال گذشته، شرایط بدتری را تجربه می‌کند.
کتاب‌فروشی‌های خیابان کریمخان، حذف یارانه‌ها و شدت گرفتن مشکلات اقتصادی و روند دشوار صدور مجوز برای کتاب‌ها را از جمله علل تعطیلی کتاب‌فروشی‌ها دانسته اند. آنان علاوه بر وزارت ارشاد، از قصور وزارت بازرگانی نیز انتقاد کرده اند.
اما بهمن دری، معاون فرهنگی ارشاد، تعطیلی کتاب‌فروشی‌ها را به تخلفات صنفی ـ– اداری آنها نسبت داده و گفته: “موج‌سواری یکی- دو باب از کتاب‌فروشی‌ها که از قضا ناشر هم هستند به دلیل نوع عملکرد و تخلفات صنفی ـ– اداری‌شان است… آنها کار اقتصادی برایشان مطرح بود تا اصالت کار فرهنگی و ترویج کتاب و کتابخوانی که این‌گونه با هدفمند شدن یارانه‌ها و جلوگیری هوشمندانه معاونت فرهنگی از افزایش قیمت کتاب، درصدد برآمدند شغل خود را تغییر دهند”.
از زمان روی کار آمدن دولت نهم، سیاست فرهنگی دولت احمدی‌نژاد، سخت گرفتن در صدور مجوز و ممیزی کتاب‌ها بود. در همین راستا کتاب‌هایی که پیش از این مجوز انتشار گرفته بودند، برای چاپ مجدد در نوبت ممیزی قرار گرفتند و برخی از آنها هیچ‌گاه از غربال ممیزانی که بر تعداد آنها نیز افزوده شده بود، نگذشتند. این سیاست دولت، ناشران و نویسندگان را به اعتراض واداشت اما معاون فرهنگی وقت وزارت ارشاد در پاسخ به همه این نقد‌ها مدعی شد در دولت‌های قبل ممیزی صورت نگرفته و برخی کتاب‌ها که انتشار یافته‌اند، نیاز به اصلاح و ممیزی دارند.
همان زمان وزیر ارشاد وقت هم خبر از عزم وزارت ارشاد برای “پاکسازی‌های فرهنگی آثار به جای مانده از دولت قبل” داده بود.
سیاست‌های فرهنگی احمدی‌نژاد باعث شد که متوسط تیراژ کتاب در سال 89 با متوسط تیراژ اندکی بیش از سه هزار نسخه، رکورددار پایین‌ترین رقم موجود باشد.
ناشران از سیاست‌های دولت، افزایش قیمت کاغذ و محدودیت‌های ایجاد شده به عنوان عوامل اصلی این افت تیراژ نام می برند.
در دیدار با شهردار منطقه 6 تهران، همین سیاست‌های دولت و به نتیجه نرسیدن وعده‌ها از مواردی بوده که توسط ناشران مطرح شده است؛ همچنین عدم اقدام برای راه‌اندازی “گذر فرهنگی” در کریمخان و همچنین بی اعتنایی شهرداری به توافق‌نامه خود با کتاب‌فروشان.
روند رکود کتاب‌فروشی‌ها از زمانی شدت بیشتری به خود گرفت که براساس سیاست‌های ابلاغ شده از سوی رهبر جمهوری اسلامی و تلاش دولت، قرار شد در رشته‌های علوم انسانی، تجدیدنظر اساسی صورت گیرد و روند اعطای مجوز به این نوع از کتاب‌ها مشکل‌تر شد.
در همین حال کتب بسیاری از نویسندگان و شاعران قدیمی که بیش از این بارها منتشر شده بود، یا دچار توقیف شدند یا به تیغ سانسور گرفتار آمدند.به طور مثال آخرین کتاب محمود دولت‌آبادی بعد از چند سال هنوز مجوز نشر در ایران را ندارد و کتاب‌های جواد مجابی اجازه انتشار پیدا نکرده است.
پیش تر سیدمحمد حسینی، وزیر ارشاد در پاسخ به این انتقادها گفته بود: “در مجموع فرآیند صدور مجوز نسبت به قبل سهولت یافته، اما ممکن است اثری به سبب برخی موضوعات، بحث‌های خاص و حساسیت‌های لازم بدون مجوز باقی مانده باشند”.
وزیر ارشاد همچنین افزوده بود: “در ارشاد بر اساس ضوابط شورای عالی انقلاب فرهنگی در مسائل اعتقادی، سیاسی و عقیدتی برخورد می شود تا به اصل نظام ضربه وارد نشود، اما باید دانست که برخی با اساس ممیزی موافق نیستند ولی اصل ممیزی قابل انکار نیست”.
روند بررسی کتاب‌ها در دولت احمدی نژاد به شکلی ادامه یافته که حتی منجر به حذف برخی از ابیات منظومه خسرو و شیرین، یکی از قدیمی‌ترین مجموعه اشعار فارسی هم شده است.
فشار نهادهای مختلف قضایی و امنیتی بر کتاب‌فروشی‌ها و ناشران، عدم اعطای مجوز به نویسندگان و شاعران، اختصاص تسهیلات برای ناشران دولتی و سیاست‌های فرهنگی ابلاغ شده، همگی در جهت ناامیدی ناشران مستقل در ایران و بحران نشر قرار دارد.
