شانزده ماه پس از حمله اعضای بسیج و گروه حزب الله به ساختمان سفارت بریتانیا ، وزیر خارجه جمهوری اسلامی با انتقاد شدید از آن اقدام گفته است که تهران آماده است میزبان کاردار لندن باشد.
“نه، اصلا!” ، این پاسخ صریح رئیس دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی به پرسش دیروز خبرنگار سایت مشرق نیوز بود که در جریان مصاحبه ای اختصاصی از علی اکبر صالحی پرسید: “منعی برای از سرگیری روابط با انگلیس وجود ندارد؟”
وزیر خارجه با تایید دیدار خود با ویلیام هیگ همتای بریتانیایی اش در افغانستان پیرامون مختصات قطع رابطه دیپلماتیک تهران و لندن گفته است: “رابطه که قطع نشده. قطع رابطه به ان مفهوم که الان نداریم. خواستند که دیپلمات ها برگردند به کشورهایشان.”
علی اکبر صالحی در موضعی همدلانه با بریتانیا حمله سال 90 به سفارت بریتانیا را مورد انتقاد قرار داده است. او می گوید: “خب بالاخره آن اتفاقی که افتاد انصافا اتفاق سنگینی بود و نباید این اتفاق می افتاد. ما همان روز اعلام کردیم. هرچند این هم یکی از مظلومیت های وزارت خارجه است که به ما انتقادات زیادی به همین خاطر وارد کردند.”
ماجرا به آذرماه سال ۱۳۹۰ باز می گردد؛ زمانی که بریتانیا پس از انتشار گزارشی توسط دبیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی درباره سویه های نظامی برنامه هسته ای جمهوری اسلامی، بانک مرکزی ایران را تحریم کرده بود؛ تحریمی که به معنای پایان مبادلات تجاری تهران و لندن بود. پس از آن مجلس هشتم به پایمردی علی لاریجانی طرحی تصویب کرد تا دولت روابط با لندن را به سطح کاردار تنزل دهد و سفیر بریتانیا را اخراج کند. این طرح بی درنگ توسط شورای نگهبان هم تایید شد، اما پیش از ابلاغ به بریتانیا، صدها تن از دانشجویان و معترضان بسیجی از دیوارهای سفارت این کشور در خیابان فردوسی و همچنین باغ قلهک بالا رفتند و با افروختن آتش، اتاق های این دو محل را غارت کردند و حتی برای ساعاتی تعدادی از کارمندان آن را نیز به گروگان گرفتند. بعد از این بود که بحث قطع رابطه نیز نصفه و نیمه ماند هر چند دولت ائتلافی کامرون، با فراخواندن دیپلومات های خود و ابلاغ زمانی برای خروج تمامی کارکنان ایران از بریتانیا ناگهان روابط دیپلماتیک را به پایین ترین سطح رساند.
در زمان بالا رفتن بسیجی ها از دیوار سفارت انگلیس، رهبر جمهوری اسلامی در قبال آن سکوت کرد ولی هشت ماه پیش در دیدار با جمعی از دانشجویان گفت: “در قضیه اشغال آن سفارت خبیث، احساسات جوانان درست بود ولی رفتنشان [به داخل سفارتخانه[ درست نبود.”
آیت الله خامنه ای که مواضعش در بین هوادارانش “فصل الخطاب” قلمداد می شود در توضیحاتی بیشتر گفت: “من اجتماعات دانشجویی را تائید می کنم، اما با تندروی در این اجتماعات مخالفم.”
اندک زمانی پس از حمله مذکور ، وزارت خارجه از اقدام دانشجویان ابراز تاسف کرد و حتی آیت الله احمد خاتمی – روحانی ای که به اتخاذ مواضع افراطی شهره است- در نماز جمعه تهران بسیجیان غارت کننده سفارت را شدیدا ملامت کرد اماعلی لاریجانی، رئیس و علاالدین بروجردی، نماینده مجلس زبان به تحسین آن ها گشودند.
اظهارات روز گذشته صالحی و تاکید وی بر “مظلومیت” وزارت خارجه در حادثه حمله به سفارتخانه بریتانیا نشان از خارج بودن اوضاع دیپلماتیک کشور از دستان دولت به عنوان مجری دیپلماسی دارد. صالحی می گوید در زمان فتح سفارت بریتانیا در جده عربستان بوده است. “رفته بودم راجع به مسئله سوریه مذاکراتی انجام بدهم. اتفاقا یکی از مواردی که بحث بود این بود که سفارتخانه ها در سوریه امنیت ندارند و مورد حمله گروه های مختلف قرار گرفتند. من در آن جلسه داشتم از سوریه دفاع می کردم که یک دفعه به من خبر دادند که چنین اتفاقی در تهران افتاده.”
صالحی اذعان کرده که از این موضوع “خیلی آشفته” شده است، تا جایی که بلافاصله در ماشین با وزیر خارجه بریتانیا تلفنی صحبت می کند: “من گفتم که متاسفم از اتفاقی که افتاده و نباید این اتفاق می افتاد”
صالحی از مواضع آیت الله خامنه ای پیرامون حمله به سفارت بریتانیا استقبال کرده و گفته است: “شما ببینید چقدر مورد حمله قرار گرفتیم. اما یک کلمه نگفتیم و جواب ندادیم. اصلا یک جایی بیانیه داد که ما باید وزارت خارجه را تسخیر می کردیم نه سفارت را. باز ما گفتیم اشکال ندارد. تا اینکه مقام معظم رهبری آمدند محبت کردند و واقعا به ما کمک کردند.”
اینکه چه کسی به بسیجی ها و انصار حزب الله چراغ سبز حمله به سفارت بریتانیا را داده بود هنوز مقوله ای اسرار آمیز است. گرچه دامنیک چیلکات سفیر سابق بریتانیا پس از بازگشت به کشورش در گفت‌وگو با رسانه‌های این کشور، علی لاریجانی را پشت پرده حمله به سفارت بریتانیا معرفی کرده و گفته بود: “ایران کشوری نیست که تظاهرات خودجوش در آن شکل بگیرد و پس از آن به یک سفارت خارجی حمله شود. این اقدام تنها با اطلاع و حمایت نظام انجام می‌شود.”
وی رئیس مجلس و علاءالدین بروجرودی رئیس کمیسیون سیاست خارجی و امنیت ملی مجلس را از جمله عناصر درون جمهوری اسلامی دانسته بود که می خواستند فضا پرتنش شود. علی لاریجانی بعدا این اظهارات هیگ را رد کرد.
گفتنی است بریتانیا پس از برگزاری انتخابات مجلس نهم در ۱۲ اسفند از نظام جمهوری اسلامی انتقاد کرده و وزیر خارجه بریتانیا گفته بود: “مدتهاست که انتخابات در ایران آزاد و منصفانه برگزار نمی شود.”
ویلیام هیگ با اشاره به “فضای ترس و رعب” و “سرکوب صداهای مخالف” در سال ۸۸ تاکید کرده بود: “با سخت‌تر شدن روند بررسی صلاحیت کاندیداها و نیز سرکوب مداوم مخالفان از جمله ادامه حصر خانگی دو تن از رهبران آنها، شرایط برای نامزدهای انتخاباتی محدودتر شده بود.”
در همین راستا خرداد امسال به گزارش خبرگزاری های خارجی علی اکبر صالحی هنگام حضور در اجلاس “امنیت و آینده افغانستان” در کابل با 5 تن از وزرای خارجه کشورهای مختلف دیدار کرد که یکی از آن ها وزیر بریتانیا بود. صالحی در دیدار با ویلیام هیگ نسبت به وقایع حمله به سفارت بریتانیا عمیقا “ابراز تاسف” کرد و یادآور شد: “حمله به سفارت انگلیس قابل پیش‌بینی نبوده و مورد تایید نیست.”
در همان زمان سایت سفیر نیوز در خبری تایید نشده گزارش داد که تاکنون چهار بار موضوع بازگشایی سفارت بریتانیا در تهران از سوی وزارت خارجه پیگیری شده و دیدارهایی صورت گرفته و پیام‌هایی بین وزارت خارجه دو کشور رد و بدل شده است؛پیام هایی که هنوز به نتیجه نرسیده است.
ایالات متحده، بریتانیا و کانادا سه کشور آنگلوساکسونی هستند که سفارت خانه های خود در تهران را تعطیل کرده اند. دلیل تعطیلی سفارت واشنگتن در تهران نیز به حمله دانشجویان خط امام به این سفارتخانه در سال سال ۵۸ باز می گردد. ایالات متحده از از آن زمان کلیه روابط دیپلماتیک خود با جمهوری اسلامی را متوقف کرد.
صالحی با انتقاد از حمله به سفارتخانه کشور های غربی مخالف می گوید: “ما حتی در رفتار با دشمنانمان هم باید بر اساس قاعده رفتار کنیم. بالاخره انها در خانه ما و در سرزمین ما بودند و طبق مقررات و تفاهم هایی در اینجا مستقر بودند. خب ما یکدفعه آمدیم خلاف همه آن مقررات و تفاهمات عمل کردیم که این کار، کار درستی نبود.”
با این حال وی وقتی به ماجرای ۱۳ آبان سال ۵۸ و گروگان گیری دیپلمات‌های آمریکایی برای ۴۴۴ روز میر سد در می گوید: “ببینید ان یک بحثی بود که در اوایل انقلاب رخ داد. شما فضای اوایل انقلاب را ببینید؛ خیلی با فضای الان که سی و سه چهار سال از آن زمان گذشته فرق می کند. الان ما یک حکومت مستقری داریم و نظام حکومتی ما روشن است. آن موقع هنوز هیچ چیزی مشخص نبود و آمریکایی ها آن موقع واقعا همه جا نفوذ کرده بودند و داشتند کار خودشان را پیش می بردند و می خواستند انقلاب را در نطفه خفه بکنند. این یک واقعیتی است. آن زمان آمریکا در جای جای کشور و درمیان اغلب گروه ها حضور داشت. خب ما آن موقع در دانشگاه بودیم و این را می دیدیم. اما الان شرایط فرق می کند.”
صالحی همچنین به صراحت از بریتانیا درخواست کرده است که “کاردار” خود را به تهران بفرستد.
به نظر می رسد پیش از این دولت بی سروصدا غرامت خرابی ها را پذیرفته و پرداخته است چنان که از خبرهای منتشر شده چنین برمی آید که ایران به بهانه های مختلف سعی دارد از بریتانیائی ها دلجوئی کند.
