این عکسها درست همانگونه که عکاسشان گفته است، واقعیت را چنان سیلی بر فکر و روان بیننده می زند. واقعیاتی نه آمده از تاریخ که خود تاریخ. و این عکاس کم کسی نیست. کاوه گلستان ماست که در لندن تاریخ “ انقلاب اسلامی” و جنگ راورق می زند….
برپایی نمایشگاه عکاسی “ ثبت واقعیت ” در لندن
سیلی سخت کاوه بر گوش ما…
درسالن “ Atrium Gallery ” مدرسه علوم اقتصادی لندن نمایشگاهی از عکسهای کاوه گلستان برپاست.
این نمایشگاه که به همت موسسه “ ایرانین هریتیج ” و به مدت ده روز در لندن دایر است چندین قطعه سیاه و سفید از عکسهای کاوه گلستان را در معرض دید عموم قرار است. عکسهای انتخاب شده برای این نمایشگاه همگی در فاصله زمانی سالهای 1975 تا 1990 گرفته شده اند، پانزده سالی که در درون خود دو اتفاق مهم برای تاریخ ایران به همراه داشت: انقلاب اسلامی و جنگ ایران با عراق. و دغدغه دلنشین و مهم تاریخ نویسی و ضبط و ثبت وقایع که در دوره معاصر علاوه بر نوشتار توسط تصویر نیز انجام می گیرد.
کاوه گلستان عکاس بلند آوازه ایرانی است که سالها به وقایع نگاری جوامع بشری مشغول بود و سر آخر نیز در جریان ضبط وقایع جنگ آمریکا با عراق، جان خود را از دست داد. وی که سالها با مجله معتبر تایمز همکاری می کرده است، یکی از شناخته شده ترین عکاسان ایرانی نزد غربی ها به شمار می رود.
کاوه راجع به عکسهایش می گوید: “ من می خواهم صحنه هایی را به تو نشان دهم که مثل سیلی به صورتت بخورد و امنیت تو را خدشه دار کند و به خطر بیاندازد. می توانی نگاه نکنی، می توانی خاموش کنی، می توانی هویت خود را پنهان کنی، مثل قاتل ها… اما نمی توانی جلوی حقیقت را بگیری، هیچکس نمی تواند.“
و اینگونه است که این عکسها درست همانگونه که عکاسشان گفته است، واقعیت را چنان سیلی بر فکر و روان بیننده می زند. واقعیاتی نه آمده از تاریخ که خود تاریخ. تا بار دیگر شاهد باشیم که آدمها با آمال و آرزوها، رنج ها و درها، و رویاها و باورهایشان، چگونه “ تاریخ ” را رقم میزنند.
عمده عکسهای این نمایشگاه به حوادث انقلاب و جنگ اختصاص دارد و وقایعی که در پس هر جنگ و کشمکشی در جریان است. یکی از تابلوها، تصویر مردی است که در جریان درگیریهای انقلاب برادرش را از دست داده است، چشمان و گونه ای منقبض، فریادی که حکایت از استیصال او دارد و دیگرانی که سعی در آرام کردنش دارند… در عکسی دیگر جوانی را شاهد هستیم که سراپا در گاز اشک آور غرق شده است و جوانی که در بحبوحه جنگ، فارغ از همه چیز و همه کس در حال خواندن قرآن است.
در قسمت دیگری از نمایشگاه نیز چند یادگار کاوه و جایزه “ رابرت کاپا ” ی او درون ویترینی شیشه ای به چشم می خورد. جایزه ای که هر ساله به یاد “ رابرت کاپا ” به بهترین و شجاع ترین عکاس جنگی اهدا می شود. گلستانی که در شیوه عکس گرفتن همانند رابرت کاپا بود در سرنجام زندگی نیز سرنوشتی همچو او پیدا کرد. این در حالی است که خبرنگار رویتر در گزارشی که از این نمایشگاه داده بود، این جایزه را به اشتباه جایزه “ پولیتزر” معرفی کرده بود، جایزه ای که هیچگاه به کاوه گلستان نرسیده است.
کاوه گلستان را می توان نمونه کامل یک “ عکاس اجتماعی” دانست. اتفاقات رایج در جامعه با عبور از دریچه دوربین او برای تمام علاقه مندانی که می خواهند ایران را کمی بیشتر و بهتر بشناشند، ماندگار شده است.عکسهایی از جنگ و انقلاب و مجموعه های پر آوازه کارگر، مجنون و روسپی. مجموعه “ روسپی” که عکسهایی از “ شهرنو” ی تهران است شاید در حال حاضر معتبر ترین سند موجود باشد برای شناختن روسپی گری آن روزهای ایران، عکسهایی که می توانند تلقی هر انسانی را از روسپی گری زنان و روسپی گری جامعه تغییر دهند.
کاوه گلستان در فیلم ثبت حقیقت راجع به عکسهایی که گرفته اینگونه گفته است:
” این چشمها، چشمهای من شاهد حقیقت های زیادی بودند، شاهد حقیقت های زیادی در کشور من بودند، دوربین من حقیقت را ثبت می کند. اینجا زجر و بدبختی، واقعیت انسانهاست، اما در واقعیت این حقیقت است که زجر می کشد.
یک بار از یک پسر کرد پرسیدم: وقتی بزرگ شوی می خواهی چه کاره شوی؟ و او جواب داد: اصلاً مطمئن نیستم که بزرگ می شوم یا نه!
برای کشتن، قاتل ها سوار بر هویت خودشان هستند اما برای گفتن حقیقت، همیشه آن را پنهان می کنند. یک بار یکی از رزمندگان که یکی از چشمهایش را از دست داده بود، به من گفت: برای دیدن هدف فقط یک چشم کافی است.
و، برای هشت سال من با یک چشم به مرگ نگاه می کردم و تصاویری که روی آنها تمرکز می کردم، تصاویر واقعیت بودند…“
این نمایشگاه و هر نمایشگاه دیگری که از کاوه گلستان برپا می شود، در حقیقت تبلور همین جملات و همین نگاه است.
نمایشگاه “ Recording the Truth in Iran ” در حالی بر پا می شود که همزمان کتابی با همین نام نیز از عکسهای کاوه گلستان، توسط ناشر انگلیسی روانه بازار کتاب شده است.
علاوه بر این کتاب، عکسهای کاوه گلستان به تازگی در سه کتاب دیگر نیز به چاپ رسیده است. نخست کتابی است با عنوان “ 50 photographers you should know ”. تنظیم کننده این کتاب آقای “ پیتراستپان” است که در کتابش نام کاوه گلستان را نیز در مجموع پنجاه عکاس برتر تاریخ عکاسی دنیا گنجانده است. کتاب دوم “ Transit tehran”،نام دارد که به وقایع نگاری تصویری ایران معاصر می پردازد، مجموعه روسپی کاوه گلستان نیز فصلی مجزا از این کتاب تازه به چاپ رسیده است و سر آخر کتاب “ Iranian photography now” است که همانطور که از نامش پیداست به بررسی عکاسی امروز ایران می پردازد. کلاژهایی از کارهای کاوه گلستان را در این کتاب نیز می توان پیدا کرد.