یاد یاران♦ چهار فصل‏

نویسنده
آتوسا گرگانی

این عکسها درست همانگونه که عکاسشان گفته است، واقعیت را چنان سیلی بر فکر و روان بیننده می زند. ‏واقعیاتی نه آمده از تاریخ که خود تاریخ. و این عکاس کم کسی نیست. کاوه گلستان ماست که در لندن تاریخ “ ‏انقلاب اسلامی” و جنگ راورق می زند…. ‏

برپایی نمایشگاه عکاسی “ ثبت واقعیت ” در لندن

‎ ‎سیلی سخت کاوه بر گوش ما…‏‎ ‎

درسالن “ ‏Atrium Gallery‏ ” مدرسه علوم اقتصادی لندن نمایشگاهی از عکسهای کاوه گلستان برپاست.‏

این نمایشگاه که به همت موسسه “ ایرانین هریتیج ” و به مدت ده روز در لندن دایر است چندین قطعه سیاه و سفید ‏از عکسهای کاوه گلستان را در معرض دید عموم قرار است. عکسهای انتخاب شده برای این نمایشگاه همگی در ‏فاصله زمانی سالهای 1975 تا 1990 گرفته شده اند، پانزده سالی که در درون خود دو اتفاق مهم برای تاریخ ‏ایران به همراه داشت: انقلاب اسلامی و جنگ ایران با عراق. و دغدغه دلنشین و مهم تاریخ نویسی و ضبط و ثبت ‏وقایع که در دوره معاصر علاوه بر نوشتار توسط تصویر نیز انجام می گیرد. ‏

کاوه گلستان عکاس بلند آوازه ایرانی است که سالها به وقایع نگاری جوامع بشری مشغول بود و سر آخر نیز در ‏جریان ضبط وقایع جنگ آمریکا با عراق، جان خود را از دست داد. وی که سالها با مجله معتبر تایمز همکاری ‏می کرده است، یکی از شناخته شده ترین عکاسان ایرانی نزد غربی ها به شمار می رود.‏

کاوه راجع به عکسهایش می گوید: “ من می خواهم صحنه هایی را به تو نشان دهم که مثل سیلی به صورتت ‏بخورد و امنیت تو را خدشه دار کند و به خطر بیاندازد. می توانی نگاه نکنی، می توانی خاموش کنی، می توانی ‏هویت خود را پنهان کنی، مثل قاتل ها… اما نمی توانی جلوی حقیقت را بگیری، هیچکس نمی تواند.“‏

و اینگونه است که این عکسها درست همانگونه که عکاسشان گفته است، واقعیت را چنان سیلی بر فکر و روان ‏بیننده می زند. واقعیاتی نه آمده از تاریخ که خود تاریخ. تا بار دیگر شاهد باشیم که آدمها با آمال و آرزوها، رنج ها ‏و درها، و رویاها و باورهایشان، چگونه “ تاریخ ” را رقم میزنند. ‏

عمده عکسهای این نمایشگاه به حوادث انقلاب و جنگ اختصاص دارد و وقایعی که در پس هر جنگ و کشمکشی ‏در جریان است. یکی از تابلوها، تصویر مردی است که در جریان درگیریهای انقلاب برادرش را از دست داده ‏است، چشمان و گونه ای منقبض، فریادی که حکایت از استیصال او دارد و دیگرانی که سعی در آرام کردنش ‏دارند… در عکسی دیگر جوانی را شاهد هستیم که سراپا در گاز اشک آور غرق شده است و جوانی که در ‏بحبوحه جنگ، فارغ از همه چیز و همه کس در حال خواندن قرآن است.‏

در قسمت دیگری از نمایشگاه نیز چند یادگار کاوه و جایزه “ رابرت کاپا ” ی او درون ویترینی شیشه ای به چشم ‏می خورد. جایزه ای که هر ساله به یاد “ رابرت کاپا ” به بهترین و شجاع ترین عکاس جنگی اهدا می شود. ‏گلستانی که در شیوه عکس گرفتن همانند رابرت کاپا بود در سرنجام زندگی نیز سرنوشتی همچو او پیدا کرد. این ‏در حالی است که خبرنگار رویتر در گزارشی که از این نمایشگاه داده بود، این جایزه را به اشتباه جایزه “ ‏پولیتزر” معرفی کرده بود، جایزه ای که هیچگاه به کاوه گلستان نرسیده است. ‏

کاوه گلستان را می توان نمونه کامل یک “ عکاس اجتماعی” دانست. اتفاقات رایج در جامعه با عبور از دریچه ‏دوربین او برای تمام علاقه مندانی که می خواهند ایران را کمی بیشتر و بهتر بشناشند، ماندگار شده ‏است.عکسهایی از جنگ و انقلاب و مجموعه های پر آوازه کارگر، مجنون و روسپی. مجموعه “ روسپی” که ‏عکسهایی از “ شهرنو” ی تهران است شاید در حال حاضر معتبر ترین سند موجود باشد برای شناختن روسپی ‏گری آن روزهای ایران، عکسهایی که می توانند تلقی هر انسانی را از روسپی گری زنان و روسپی گری جامعه ‏تغییر دهند.‏

کاوه گلستان در فیلم ثبت حقیقت راجع به عکسهایی که گرفته اینگونه گفته است:‏

‏” این چشمها، چشمهای من شاهد حقیقت های زیادی بودند، شاهد حقیقت های زیادی در کشور من بودند، دوربین ‏من حقیقت را ثبت می کند. اینجا زجر و بدبختی، واقعیت انسانهاست، اما در واقعیت این حقیقت است که زجر می ‏کشد.‏

‏ یک بار از یک پسر کرد پرسیدم: وقتی بزرگ شوی می خواهی چه کاره شوی؟ و او جواب داد: اصلاً مطمئن ‏نیستم که بزرگ می شوم یا نه!‏

برای کشتن، قاتل ها سوار بر هویت خودشان هستند اما برای گفتن حقیقت، همیشه آن را پنهان می کنند. یک بار ‏یکی از رزمندگان که یکی از چشمهایش را از دست داده بود، به من گفت: برای دیدن هدف فقط یک چشم کافی ‏است. ‏

و، برای هشت سال من با یک چشم به مرگ نگاه می کردم و تصاویری که روی آنها تمرکز می کردم، تصاویر ‏واقعیت بودند…“‏

‏ این نمایشگاه و هر نمایشگاه دیگری که از کاوه گلستان برپا می شود، در حقیقت تبلور همین جملات و همین نگاه ‏است. ‏

نمایشگاه “ ‏Recording the Truth in Iran‏ ” در حالی بر پا می شود که همزمان کتابی با همین نام نیز از ‏عکسهای کاوه گلستان، توسط ناشر انگلیسی روانه بازار کتاب شده است.‏

علاوه بر این کتاب، عکسهای کاوه گلستان به تازگی در سه کتاب دیگر نیز به چاپ رسیده است. نخست کتابی ‏است با عنوان “ ‏‎50 photographers you should know ‎‏”. تنظیم کننده این کتاب آقای “ پیتراستپان” است که ‏در کتابش نام کاوه گلستان را نیز در مجموع پنجاه عکاس برتر تاریخ عکاسی دنیا گنجانده است. کتاب دوم “‏‎ ‎Transit tehran‏”،نام دارد که به وقایع نگاری تصویری ایران معاصر می پردازد، مجموعه روسپی کاوه گلستان ‏نیز فصلی مجزا از این کتاب تازه به چاپ رسیده است و سر آخر کتاب “ ‏Iranian photography now‏”‏‎ ‎است ‏که همانطور که از نامش پیداست به بررسی عکاسی امروز ایران می پردازد. کلاژهایی از کارهای کاوه گلستان ‏را در این کتاب نیز می توان پیدا کرد.‏‎ ‎


‏ ‏