امید معماریان
درحالی که نمایندگان پنج کشور عضو شورای امنیت به علاوه آلمان امروز(دوشنبه) از پایتخت های خود به پای میزمذاکره برسر مساله هسته ای باز می گردند تا به احتمال قوی روز پنج شنبه درنیویورک، به تصمیم گیری درباره طرح تحریم ایران بپردازند، مقامات تهران بار دیگر خواستار ارسال پرونده به آژانس بین المللی انرژی اتمی شدند. منوچهر متک گفته است که ایران علی رغم اینکه تصویب قطعنامه تحریم علیه خودرا بی اثر می داند، اما آن را به عنوان اقدامی خصمانه تلقی می کند. او ازکشورهای غربی خواست که به پای میزمذاکره بازگردند. محمود احمدی نژاد نیزکه برای رای دادن درشعبه میدان نارمک تهران حاضر شده بود به خبرنگاران صداو سیما گفت که از منظر او پرونده هسته ای ایران تمام شده و آن را بسته است، تا بدین ترتیب پیام های متناقضی که از تهران به گوش می رسد تمامی نداشته باشد.
همزمان علی اصغر سلطانیه با هشدار به کشورهای غربی گفت که اگر تهدید حمله نظامی هم مطرح شود ایران برنامه غنی سازی خود را مخفی خواهد کرد و به فعالیت های هسته ای حساس روی خواهد آورد. این در حالی است که سیدمحمد علی حسینی سخنگوی وزارت خارجه ایران درکنفرانس خبری هفتگی خود ازاینکه به تایید یا تکذیب این اظهار نظر بپردازد خودداری کرده است. وی تلاش کرده است تا پیش از جلسه اعضای دائم شورای امنیت از اظهار نظر قطعی پیرامون نتیجه این دیدار خودداری کند.
طی روزهای گذشته، روسیه نیزنسبت به مفاد پیش نویس طرح تحریم ایران ابراز رضایت کرده است. اگر چه نماینده روسیه درسازمان ملل تلاش می کند موضوع ممنوعیت سفر مقامات هسته ای وموشکی ایران که یکی ازمواد طرح یاد شده است را، از پیش نویس خارج کند. مقامات ایرانی به انتظار نشسته اند تا نتیجه مذاکرات اعضای شورای امنیت درخصوص طرح تحریم نهایی شود تا به موضع گیری دربرابر آن بپردازند. با این وجود حسینی تصریح کرده است که ایران درهرحالتی برنامه هسته ای خود را ادامه خواهد داد: “این گونه نیست که اگر تحریم شویم از فعالیت‌هایمان دست بکشیم، بلکه ما اکنون در چارچوب مقررات آژانس عمل می‌کنیم و فعالیت‌هایمان را در همین چارچوب ادامه خواهیم داد. زمانی که آنها آنچه را که ادعا می‌کنند به اثبات برسانند و در عمل نشان دهند ما بر اساس آن، تصمیمات مقتضی را می‌گیریم.”
تعلیق غنی سازی اورانیوم، هم اکنون به عنوان مهمترین پیش شرط کشورهای غربی برای بازگشتن به پای میزهای مذاکره درآمده است. موضوع گفت وگوی ایران با ایالات متحده که طی روزهای اخیر وپس ازارائه گزارش کمیته بیکر-هامیلیتون مطرح شده بود، با برخورد به پیش شرط تعلیق غنی سازی برای آغاز هر گونه مذاکراتی، عملا مسکوت مانده است.
سخنگوی وزارت خارجه ایران ازمواضع روسیه درجلسات کشورهای عضودائم شورای امنیت اظهاررضایت کرده است. روسیه سرسخت ترین مخالف تصویب قطعنامه تحریم علیه ایران بوده وطی هفته های گذشته تلاش جدی کرده است که قطعنامه تحریم به کم اثرترین حالت خود برسد. حسینی درهمین زمینه گفته است: “بارها در خصوص موضع روسیه نسبت به مساله هسته‌ای کشورمان صحبت کردیم و زمانی ابراز رضایت خود را از موضع روسیه اعلام داشتیم. مسیری که همه کشورهای 1+5 دنبال می‌کنند مسیر شورای امنیت است ولی مواضع آنها در چارچوب اختلافاتی که در گذشته داشته‌اند ممکن است که به هم نزدیک نباشد اما تلاش می‌کنند که این مواضع به یکدیگر نزدیک شود. روسیه نیز تلاش می‌کند در آنچه را که مورد نظر کشورهای اروپایی و آمریکا در خصوص صدور قطعنامه و اعمال تحریم‌ها است تخفیف ایجاد کند.”
علاء الدین بروجردی رییس کمیسیون امنیت ملی مجلس شورای اسلامی نیزدرآستانه تصمیم گیری اعضای دائم شورای امنیت برسرپرونده هسته ای ایران گفته است: “جمهوری اسلامی ایران راه خود را برای استفاده از انرژی هسته‌ای جهت مقاصد صلح‌آمیز با تکیه بر مقررات بین المللی و نظارت آژانس همچنان ادامه خواهد داد و صدور قطعنامه به منظور فشار بر ایران نه تنها به حل مشکل کمک نخواهد کرد، بلکه موجب پیچیده‌تر شدن بیشتر وضعیت خواهد شد.”
نگرانی درخصوص مذاکره برای تحریم ایران درحالی در اظهارات مقامات ایرانی اندک اندک به صورت جدی آشکار می شود که محمود احمدی نژاد از انتقال فن آوری هسته ای به کشورهای همسایه خبرداده است.
به گفته احمدی نژاد “جمهوری اسلامی آماده است تا تجربیات گرانقدر ودستاوردهای خود را درزمینه فن آوری صلح آمیز هسته ای به عنوان یک منبع انرژی پاکیزه وجایگزینی برای نفت در اخیتار کشورهای منطقه بگذارد.” او این مطلب را به محمد زفلاح شیرارمشاور ارشد امیرکویت گفته است. شیرار که پیام مکتوب امیر کویت را برای احمدی نژاد حمل می کرد از اینکه درخصوص محتویات این پیام اظهار نظر کند، خودداری کرده است. احمدی نژاد همچنین از تصمیم کشورهای همسایه عربی برای دنبال کردن برنامه انرژی صلح آمیز هسته ای استقبال کرده است.
طی هفته های گذشته، موضوع رقابت هسته ای کشورهای منطقه برای به دست آوردن انرژی هسته ای از مهمترین مباحث منطقه ای به شمار رفته است. آغاز چنین مباحثه ای پس ازآن درگرفت که پسر حسنی مبارک رییس جمهور مصر، از تمایل کشورش برای دنبال کردن برنامه هسته ای سخن گفت. به دنبال آن کشورهای عربی اعلام کردند درصورتی که برنامه هسته ای ایران با چنین شتابی ادامه پیدا کند عملا برای به دست آوردن انرژی هسته ای اقدام خواهند کرد. طی روزهای گذشته، کشورهای عربی ازجدی بودن در حرکت به سوی به دست آوردن انرژی هسته ای سخن می گویند. این کشورها امیدوارند با پشتوانه ارتباطی که با کشورهای غربی وایالات متحده آمریکا دارند ظرف مدت زمان کمتری با استفاده از بهترین فن آوری های موجود به انتقال این فن آوری ها اقدام کنند.
از نظر حقوقی چنین انتقال فن آوری مادامی که تحت ضوابط آژانس بین المللی انرژی اتمی باشد، امکان پذیر است. درنظر گرفتن پیمان “ان پی تی” نیز ازجمله مواردی است که دراین انتقال فن اوری باید مورد توجه قرار بگیرد. با توجه به مشکلات جدی ایران برای راه اندازی تاسیسات هسته ای خود واستفاده از آبشارهای سانتریفوژ، اظهارات احمدی نژاد برای انتقال فن آوری هسته ای به کشورهایی که می توانند به صورت مستقیم از کشورهای غربی وآمریکا این فن اوری را تهیه کنند، بیش ازآنکه اقدامی عملی باشد، تبلیغاتی به شمار می رود.
نمایندگان شش کشور کلیدی سازمان ملل گفته اند که درجلسه پشت درهای بسته روزجمعه، پیشرفت هایی در مذاکرات به وجود آمده است. نماینده انگلستان گفته است که به نظروی توافق درحال شکل گیری است. به گفته او درجلسه بعد ازظهر روز جمعه پیشرفت های به دست امده که باید تحکیم شود. به گفته نماینده انگلیس در سازمان ملل این قطعنامه به احتمال زیاد درجلسه روز پنج شنبه نهایی خواهد شد. اگرچه ویتالی چورکین، نماینده روسیه درسازمان ملل اعلام کرده است که هنوز همه موارد برای گذاشتن درنسخه نهایی طرح آماده نشده است.
چورکین گفته است: “ما پیشرفت خیلی ملایمی داشته ایم، اما چیزهای وجود دارد که باید به بحث گذاشته شود. بنابراین ما به پایتخت ها بازخواهیم گشت ودوشنبه باردیگر ملاقات خواهیم داشت.”
آخرین نسخه طرح تحریم ایران ممنوعیت خرید وفروش مواد وفن آوری هایی که درصنعت موشک سازی وهمچنین هسته ای ایران به کار می رود را مورد تصریح قرارداده است. به موجب این طرح دارایی های مقامات هسته ای وموشکی ایران متوقف خواهد شد واین افراد از سفرهای بین المللی منع خواهد شد. چورکین اوائل هفته جاری گفته بود که به اعتقاد مسکو، ممنوعیت سفر غیرضروری است. اگرچه نماینده آمریکا درسازمان ملل گفت که آمریکا همچنان بر ممنوعیت سفر مقامات ایرانی پافشاری می کند. موضوعی که برای مقامات آمریکایی اولویت خیلی مهمی دارد. او همچنین ازخواست آمریکا برای تصویب هرچه سریعتر قطعنامه خبرداده است.
طرح تحریم ایران به گونه ای نوشته شده است که درصورتی که ایران برنامه غنی سازی خود را متوقف کند، می تواند به پای میزمذاکره با کشورهای غربی بازگردد. اگر چه محمود احمدی نژاد بارها ازاینکه ایران برنامه غنی سازی خود را متوقف نخواهد کرد سخن گفته است. ایران پیش ازاین به قعطنامه 1696 شورای امنیت مبنی برتوقف غنی سازی تا تاریخ 31 اگوست عملا بی توجهی کرد وبعد ازآن اعلام کرد به دنبال افزایش ظرفیت درحوزه غنی سازی است وبه زودی 3000 دستگاه سانتریفوژ را راه اندازی خواهد کرد.