حمید احدی
همزمان با افشای نام دکتر کیان تاج بخش استاد ایرانی دانشگاه که چند روز بعد از بازداشت هاله اسفندیاری در تهران دستگیر شده است، اطلاعات رسیده حاکی است از ده روز قبل علی شاکری یک ایرانی دیگر مقیم آمریکا که با “انجمن صلح شهروندی” همکاری داشت هنگام خروج از کشور دستگیر و بدون حق داشتن وکیل زندانی شده است.
انجمن صلح شهروندی یک گروه فعال صلح در لوس آنجلس است که در سال 1999 در دانشگاه کالیفرنیا در شهر ایرواین تاسیس شده و هدف از آن یاری رساندن به شهروندان جامعه جهانی برای یافتن راه های واقع گرایانه در جهت ارتباطات انسانی در سطح ملی و یا جهانی است.
علی شاکری که در سایت www.socsci.ucil به عنوان مشاور این انجمن معرفی شده است، ماه پیش همزمان با وخامت حال مادرش به ایران سفر کرد، مادری که سه روز بعد از دیدار با فرزندان خود درگذشت. وی دو هفته قبل هنگام خروج از ایران در فرودگاه دستگیر و بدون اطلاع خانواده اش که تا سه روز بعد در جست و جوی وی بودند به نقطه ای نامعلوم منتقل گشت. بعد از آن تماسی با خانواده خود گرفت و از آن پس است که خانواده وی در مقابل پرسش ها تنها یک پاسخ دارند آقای شاکری گفته است که در فرانسه هستم. به نظر می رسد این چیزی است که بازجویان و دستگیرکنندگانش از وی خواسته اند.
دوستان و همفکران آقای شاکری در تماس های بعدی با شرکت هواپیمائی و پلیس فرودگاه ها به این نتیجه رسیدند که او هرگز از ایران بیرون نرفته و چمدانش نیز در تهران از هواپیمائی تحویل گرفته شده است. همسر و فرزندان شاکری که در لوس آنجلس سکونت دارند هنوز نتوانسته اند وکیلی برای وی تعیین کنند و در عین حال به نظر می رسد، با این هدف که پرونده وی را دشواری تازه ای نبخشند قصد دارند به توصیه هائی که وی در تماس های تلفنی از محل نگهداریش بر زبان می آورد عمل کنند.
شاکری از هواداران اصلاحات آرام در ایران است و در مناسبت های مختلف، سخنرانی هایش با مخالفت اوپوزیسیون تندرو جمهوری اسلامی روبه رو شده است. وی در عین حال در انجمنی با عنوان دموکراسی برای ایران فعالیت دارد که تاکنون با دعوت از عده ای از اصلاح طلبان میانه رو و ترتیب جلسات سخنرانی در ایرواین توانسته است گام هائی برای شناخت جامعه آمریکائی از ایران بردارد. در اولین ساعات دستگیری وی گمان می رفت که تشابه اسمی با دکتر علی شاکری رهبر گروهی با نام نهضت مقاومت ملی [هواداران شاپور بختیار آخرین نخست وزیر دوران پادشاهی] باعث دستگیری وی شده باشد.
روز گذشته روزنامه واشنگتن پست در گزارشی به قلم رابین رایت نویسنده این روزنامه که مسائل ایران را تعقیب می کند از دستگیری کیان تاج بخش خبر داده که او نیز دوازده روز قبل در تهران دستگیر شده اما بستگان و دوستانش تنها هفته گذشته از این خبر مطلع شده اند. کیان تاج بخش مشاور پروژه های انستیتو جامعه ازاد بنیادگذاری شده توسط جورج سوروس طبیعت دوست و سرمایه دار مشهوری است که در روزهای اخیر در نوشته روزنامه های تندرو تهران و بنا به اظهار وزیر اطلاعات از جمله مراکزی خوانده می شود که قصد دارند در ایران انقلاب نرم ایجاد کنند. در خبرهایی که به نظر می رسد توسط مقامات امنیتی پخش شده باشد ادعا شده که از بازجوئی های هاله اسفندیاری، مشخصات مشاور بنیاد سوروس در تهران کشف و وی دستگیر شده است که ظاهرا اشاره ای است به کیان تاج بخش محقق مسائل اجتماعی و طراح پروژه های شهری است.
دکتر کیان تاج بخش جامعه شناس شهری و مشاور طرح مطالعاتی که با شهرداری تهران می کرد از دانشگاه لندن فارغ التحصیل شده و از دانشگاه کلمبیا دکترای خود را دریافت داشت و چنان که در سایت اینترنتی خود نیز نوشته است به عنوان مشاور با چند مرکز بین المللی از جمله بانک جهانی، جامعه شهرداری های هلند، کار می کرد. او سال گذشته طرح مفصل مطالعه سه ساله خود را در مورد حکومت های استانی در ایران به پایان برد در عین حال در دانشگاه های تهران و آمریکا به تدریس مشغول بود.
دکتر تاج بخش تالیفاتی دارد که همگی در ایران به چاپ رسیده از جمله تمرکز زدائی، دموکراسی و حکومت های محلی در ایرانی، سرمایه اجتماعی، اعتماد و توسعه در ایران [که به فارسی ترجمه و منتشر شده است]، نظریه جامعه شهری، و تاریخ روشنفکری شهرنشینی در ایران.
گفته می شود تعداد ایرانیان مقیم آمریکا و دانشگاهیانی که در یک سال اخیر دستگیر و زندانی شده اند بیش از تعدادی است که نام آنان در مطبوعات جهانی منعکس شده، اما اکثریت این عده به دلیل آن که اصلا تمایلی به ورود به مسائل سیاسی ندارند خواستار مسکوت ماندن موضوع شده اند. در هر مورد هم به زندانی شدگان وعده داده شده در صورتی که جنجالی به پا نکنند بزودی ازاد خواهند شد.
عده زیادی از تحلیلگران سیاسی معتقدند طرح دستگیری دانشگاهیانی که با مراکز خارج از کشور تماس دارند، به قصد جلوگیری از انعکاس واقعیت های داخل، ادامه تفکر گروه سعید امامی است که اینک همراه محسنی اژه ای به وزارت اطلاعات بازگشته اند و قصد دارند روابط فرهنگی و علمی ایجاد شده در دوران دولت خاتمی را پایان یافته اعلام دارند و از جمله از رفت و آمد ایرانیان دانشگاهی به داخل کشور جلوگیری کنند.
از نظر این عده دستگیری رامین جهانبگلو، بازجوئی و دستگیری حسین موسویان دیپلومات سابق و نزدیک به هاشمی رفسنجانی و ممنوع الخروج کردن نازی عظیما و هاله اسفندیاری، زندانی کردن دکتر کیان تاج بخش و علی شاکری و گروهی دیگر که نام آن ها اعلام نشده همگی در یک راستاست.
اما گروهی دیگر از تحلیلگران سیاسی معتقدند در آستانه گفتگوهای ایران و آمریکا، حکومت قصد دارد کانال های متعدد را مسدود کند و به طرف آمریکائی نشان دهد که تنها از طریق تعیین شده توسط حکومت می توانند با ایران گفتگو کنند.
هر یک از این تحلیل ها با واقعیت نزدیک تر باشد یک نکته مسلم است که جمهوری اسلامی بار دیگر به صف اول ناقصان حقوق بشر رفته و با سیل اعلامیه ها و بیانیه هایی که علیه تهران از سوی مجامع مدافع حقوق بشر صادر می شود باید در انتظار تحولاتی بزرگ تر در این زمینه بود. همان زمینه ای که در دو سال گذشته با حاد شدن بحران هسته ای به فراموشی سپرده شده بود.
مقامات ایرانی بارها نوشته و گفته اند که با پایان یافتن بحران هسته ای، غربی ها توقعات دیگری را بیان خواهند کرد که اول از همه مسائل حقوق بشر است. به این ترتیب تهران فاش می کند که حتی اگر در زمینه فعالیت های هسته ای و حمایت از گروه های تروریست و از جمله گروه های عراقی نرمشی نشان دهد، باز هم در مسائل حقوق بشر قادر و مایل به هیچ گونه نرمشی نیست، و امید دارد با گستردن چتر روابط سیاسی و بازرگانی خود با آمریکا و اروپا، در کنار کشورهائی مانند سعودی و پاکستان قرار گییرد و فشارهای حقوق بشری برداشته شود.