همزمان با ترک مذاکرات از سوی وزیر خارجه جمهوری اسلامی و بازگشت وی به تهران برای «مشورت» با سران نظام، رسانه های داخلی از ارسال نامه دیگری از سوی رئیس جمهور ایالات متحده به رهبر جمهوری اسلامی خبر داده اند. همزمان در حالی که خبرها حکایت از آن دارد که ضرب الاجل ۹ تیر ماه (امروز ) تمدید نخواهد شد، به نظر می رسد مذاکرات دست کم تا پایان هفته جاری در وین ادامه خواهد داشت. در چنین فضایی دو روزنامه کیهان و وطن امروز باردیگر بخش هایی از حامیان دولت را متهم به “خیانت” در روند مذاکرات هسته ای کرده اند.
جواد ظریف، وزیر خارجه جمهوری اسلامی، دیروز مذاکرات حساس هسته ای میان تهران و ۶ ابرقدرت جهان را ترک کرد و به تهران بازگشت. او در بدو ورود به ایران به خبرنگاران گفت که اقامت او بسیار کوتاه است و قرار است امروز (سه شنبه) بار دیگر برای ادامه مذاکرات راهی وین شود: “هفته گذشته در لوکزامبورگ با وزیران سه کشور اروپایی صحبت کردیم که قرار شد شنبه و یکشنبه وزیران در وین دیدار داشته باشند. دیدارها انجام شده و وزیران امور خارجه وین را ترک کرده اند. بر همین اساس من هم به تهران بازگشتم، ولی روز سه شنبه دوباره به وین باز می گردم.”
سفری ۲۴ ساعته ظریف به ایران احتمالا شامل جلسه ای با رهبر جمهوری اسلامی خواهد بود تا رئیس دستگاه دیپلماسی به طور حضوری مفاد مذاکرات چند روز گذشته و مطالبات اصلی غرب از نظام در قبال رفع تحریم ها را برای آیت الله خامنه ای توضیح دهد و از وی برای چگونگی برخورد در موضوعات کلان مورد بحث در مذاکرات اتمی کسب اجازه کند.
دو طرف ۱۳ فروردین به تفاهمی تاریخی در لوزان دست یافتند که به باور تحلیل گران توقعات دولت حسن روحانی و باراک اوباما ـ– روسای جمهور دو کشور ـ– از مذاکرات را تا حدود زیادی بر آورده می کرد؛بر اساس این تفاهم نامه قراربود برنامه هسته ای جمهوری اسلامی تحت کنترل شدید و طولانی مدت بازرسان بین المللی در بیاید و از دیگر سو تحریم های شدید بین المللی علیه اقتصاد کشور تقریبا برداشته شود.
خوش بینی ها به روند مذاکرات پس از تفاهم لوزان اما از ماه اردبیهشت با چالش های جدی روبرو شده است؛ زمانی که آیت الله خامنه ای اعلام کرد تهران اجازه بازرسی از هیچ سایت نظامی را تحت هیچ شرایطی صادر نخواهد کرد.
ولی فقیه که تصمیم گیرنده اصلی پیرامون برنامه هسته ای نظام است هفته گذشته نیز خط قرمزهای تازه ای برای مذاکره کنندگان در نظر گرفت :
۱- ما برخلاف اصرار آمریکایی‌ها محدودیت‌های بلند مدت ۱۰، ۱۲ ساله را قبول نداریم”، ۲- “آنها می‌گویند در مدت ۱۲ سال هیچ کاری نکنید اما این، یک حرف زور مضاعف و غلط مضاعف است.“، ۳- “تحریم‌های اقتصادی، مالی و بانکی چه مربوط به شورای امنیت، چه کنگره آمریکا و چه دولت آمریکا باید فوراً هنگام امضای موافقتنامه لغو و بقیه تحریم‌ها هم در فواصل معقول برداشته شود.“، ۴- “ممنوعیت بازرسی‌های غیرمتعارف، پرس و جو از شخصیت‌های ایران و بازرسی از مراکز نظامی”.
ناظران معتقدند این خط قرمز ها دلخواه غربی ها نبوده که ظریف ناچار شده است به سرعت به تهران برگردد تا بار دیگر نظر رهبر جمهوری اسلامی را جویا شود.
خبرنگار روزنامه اعتماد که اینک در وین حضور دارد در گزارشی که در شماره دیروز این نشریه اصلاح طلب چاپ شد پیرامون بازگشت وزیر خارجه به تهران نوشت: “انتشار خبر بازگشت محمد جواد ظریف به ایران در حالی که تنها دو روز از حضور وی در وین گذشته بود به ابزاری برای اما و اگرهای بیشتر تبدیل شده است. برخی این سفر را برای رایزنی‌های نهایی میان وزیر امور خارجه کشورمان با مقام‌های عالیرتبه داخلی لازم می‌دانند. در این قالب آقای وزیر احتمالا با حرفی جدید می‌رود تا نتیجه رایزنی‌های داخلی در خصوص آن را ۲۴ ساعت بعد از تهران بازگرداند.”
اوباما باز هم به خامنه ای پیام داد
اما خبری که دیروز اخبار مربوط به گفتگوها را تحت تاثیر قرار دارد، افشای ارسال نامه دیگری از سوی باراک اوباما به آیت الله خامنه ای بود. مهرداد بذرپاش ـ– نائب رئیس پارلمان اصولگرایان - ـ در گفتگو با روزنامه همشهری خبر داد که اخیرا یکی از سران کشورهای همسایه پیامی از سوی رئیس‌جمهور آمریکا برای مقامات ایران آورده است.
آخرین رهبر یکی از کشورهای هم جوار با ایران که به تهران سفر کرده، حیدر العبادی نخست وزیر عراق است که مناسباتی بسیار دوستانه با جمهوری اسلامی و رهبر آن دارد. وی چهارشنبه هفته پیش 27 خرداد به تهران سفر کرده بود؛ دقیقا ۲۴ ساعت پس از آنکه آیت الله خامنه ای در جمع سران سه قوه و مسئولان ارشد نظام خط قرمز های جدیدی برای مذاکرات تعیین کرد.
ادامه مذاکرات بعد از پایان ضرب الاجل
مذاکرات وین برای رسیدن به توافق جامع اتمی همچون مذاکرات لوزان پشت درهای کاملا بسته برگزار می شود، لذا هنوز هیچ خبر موثقی هدر خصوص روند مذاکرات، چالش های اساسی و سرنوشت این مذاکرات منتشر نشده است. عمده گزارش هایی هم که خبرنگاران نشریات ایرانی برای روزنامه ها می فرستند شامل استعاره ها و تمثیل هایی است که درک آن برای خواننده چندان آسان به نظر نمی آید. مثلا اعتماد نوشته است: “این دیپلماسی به قول معروف به بازی بیس بالی می‌ماند که حتی در ثانیه‌های پایانی هم نمی‌توان آن را تمام شده خواند.”
در چنین فضای خبری، تنها موضوعی که قطعی به نظر می آید این است که مذاکرات کنونی تمدید نخواهد شد.لوران فابیوس، وزیر امور خارجه فرانسه دیروز به خبرنگاران گفت که دیپلمات ها در اتریش روز یکشنبه توافق کرده‌اند که تاریخ جدیدی برای پایان مذاکرات هسته‌ای ایران تعیین نکنند.
به دیگر بیان ضرب الاجل ۳۰ ژوئن که امروز تمام می شود پایان مذاکرات نخواهد بود. قرارست دو طرف طی چند روز آینده نیز برای دست یافتن به توافق تلاش کنند. فابیوس، وزیر خارجه فرانسه که در میان وزرای خارجه کشورهای ۵+۱ (شامل اعضای دائم شورای امنیت سازمان ملل و آلمان) در دو سال اخیر سخت ترین مواضع را در مذاکرات داشته در اظهارنظری مبهم پیرامون مهم ترین چالش ها گفته است: “ایرانی‌ها به طور مشخص درباره جزییات دقیق رفع تحریم‌ها سؤال دارند، این که چطور کار می‌کند، به چه معناست… و ما هم در طرف ۱+۵ سؤالات دقیقی از آنها داریم.”
از آنجا که جان کری وزیر خارجه ایالات متحده در وین با یوکیو آمانا – مدیرکل آژانس بین المللی انرژی هسته ای – دیدار کرده، به نظر می رسد شیوه بازرسی های آژانس از سایت های مظنون به فعالیت هسته ای در ایران، یک موضوع کلیدی در این گفتگو ها است. در تهران برخی خبرهای تایید نشده حکایت از آن دارد که احتمالا امروز علی اکبر صالحی – رئیس سازمان انرژی اتمی – نیز سوار هواپیمای ظریف خواهد شد و همراه با او در وین پای میز مذاکره با غربی خواهد نشست.
گفتنی است در جریان مذاکرات لوزان نیز صالحی در روزهای آخر به تیم مذاکره کننده هسته ای جمهوری اسلامی پیوست و آنچنان که دیپلمات های ایرانی و غیر ایرانی نقل کردند نقش سازنده ای در شکل گیری تفاهم نهایی داشت.
کیهان؛ باز هم “پایگاه دشمن”
سرمقاله بسیاری از نشریات داخلی دیروز نیز به موضوع مذاکرات هسته ای که به حساس ترین مقطع تاریخ 12 ساله خود رسیده اختصاص داشت. خشمگین ترین نوشته متعلق به روزنامه کیهان بود، نویسنده این مقاله، حسین شمسیان در یادداشت “پیچ تاریخی و خیانت به ملت”، حامیان مذاکرات هسته ای با ایالات متحده را به سه گروه تقسیم و آن ها را به “خیانت” متهم کردو از انان با این جمله بندی ها یادکرد: “کسانی که سو سابقه دشمن را نادیده گرفتند”، “متظاهرانی که موضوع را ساده سازی می کنند” و “کسانی که آمریکا را ابرقدرت جهان معرفی می کنند.”
کیهان رسانه های حامی دولت را هم مهمترین مبلغان این گفتمان دانسته و با استناد به سخنرانی مشهور آیت الله خامنه ای در اردیبهشت سال ۷۹، این روزنامه ها را “پایگاه دشمن” توصیف کرده است.
کیهان نتیجه گیری کرده است که این سه گروه و رسانه های نزدیک به آن ۳ هدف اساسی را دنبال می کنند: “ نخست می‌کوشند تیم را مرعوب آمریکا کرده و با بزرگ‌نمایی قدرت حریف و خطر جنگ موهوم! لاجرم آنها را وادار به تسلیم در برابر زیاده‌خواهی‌های دشمن کند. دوم آمریکا را قابل اعتماد و خیرخواه مردم ما نشان دهند و باعث شوند که بجای محکم‌کاری و تنظیم قراردادی غیر قابل تفسیر، متنی مخدوش و یکسویه به تیم هسته‌ای کشورمان تحمیل شود. و سوم اینکه با نشان دادن همه فلش‌های گشایش اقتصادی به سوی آمریکا این باور غلط را در تیم ایجاد کنند که برای رفاه و آسایش مردم هم که شده، باید تن به خواست ظالمانه و غیرانسانی آمریکا بدهند!”
انتقاد وطن امروز از ترفندهای خیانت گونه
روزنامه وطن امروز متعلق به بذرپاش – از نزدیکان محمود احمدی نژاد – نیز در سرمقاله روز دوشنبه تاکید کرده است که “توافق خوب” ممکن نیست، با این استدلال که “آمریکایی‌ها اصولا و به هیچ‌وجه حاضر به پذیرش یک توافق خوب از منظر ایران نبودند.”
به اعتقاد رضا شکیبایی نویسنده یادداشت که رئیس شورای سیاست گذاری روزنامه وطن امروز است، حامیان دولت در نگارش متن توافق قصد خیانت دارند: “ترفند خیانت‌گونه مبهم‌نویسی توافق برای فرار از خطوط قرمز امنیت ملی از سوی برخی حامیان دولت مخفیانه توصیه شده است.”
