محمد خاتمی رئیس جمهوری اسبق ایران اظهار داشته است، احتمالا ً در کاندیداتوری انتخابات ریاست جمهوری 2009 شرکت خواهد کرد. احتمال می رود انتخابات ریاست جمهوری سال آینده که در ماه ژوئن برگزار خواهد شد، پرشورتر از همیشه باشد.
محمد خاتمی، اصلاح طلب برجسته ای که دو دوره رئیس جمهور ایران بوده است، ندا داده که آماده است در مقابل محمود احمدی نژاد رئیس جمهور فعلی ایران در انتخابات نامزد شود. خاتمی در کنفرانس بین المللی اخیر گفتگوی ادیان که در تهران برگزار شد، از احتمال کاندیداتوری خود سخن گفت و خاطر نشان کرد، آماده است وارد گود شود.
در حال حاضر خاتمی محتاطانه عمل می کند و به طور قطع از کاندیداتوری خود سخن نمی گوید. او با مشکلات بزرگی مواجه است، به ویژه اینکه اصلاح طلبان ایران ضعیف هستند. در انتخابات مجلس که اوایل سال جاری برگزار شد، اصلاح طلبان توانستند تنها 46 کرسی از 290 کرسی مجلس را بدست آورند و این امر پس از اینکه بسیاری از کاندیداهای اصلاح طلب از شرکت در رقابت انتخاباتی منع شدند، محقق شد. نتیجه آن شد که جناح محافظه کاران بر مجلس حاکم شد و در حال حاضر این محافظه کاران، و نه اصلاح طلبان، هستند که بیشترین مخالفت را با احمدی نژاد ابراز می کنند. گفته می شود علی لاریجانی و محمدباقر قالیباف، دو محافظه کار برجسته، از جمله دیگر مدعیان ریاست جمهوری هستند.
اما از جذابیت های گذشتۀ خاتمی نیز با علاقۀ کامل یاد نمی شود. تا پایان ریاست جمهوری خاتمی به او بعنوان فردی بی دست و پا می نگریستند؛ طرفداران خاتمی از اینکه او نتوانسته بود اصلاحات چشمگیر اجتماعی و سیاسی را به ارمغان آورد، سرخورده بودند. در واقع، او توسط آیت الله علی خامنه ای به حاشیه رانده شده بود. در مقابل، جانشین او یعنی احمدی نژاد در تقویت نقش ریاست جمهوری موفق عمل کرده است.
بنابراین، احمدی نژاد همچنان یک حریف قدر است. او از حمایت آیت الله خامنه ای و سپاه قدرتمند پاسداران برخوردار است. تشکیلات محافظه کار، پیشنهادات اصلاح طلبان را تلاشی برای تغییر اصول اساسی انقلاب اسلامی می دانند و بنابراین، از بازگشت خاتمی استقبال نخواهند کرد. همچنین این احتمال وجود دارد که خامنه ای در کل مانع از حضور خاتمی در رقابت انتخاباتی شود – به ویژه اگر قرار باشد خاتمی وعدۀ اصلاحات اساسی را بدهد.
اما به رغم همۀ اینها، خاتمی در برخی موارد امتیازهایی نیز دارد. او شخصا ً فرد محبوبی در میان رأی دهندگان است، اما احمدی نژاد بخاطر وضعیت نابسمان اقتصادی در مخمصه است. علیرغم درآمدهای هنگفت حاصل از فروش نفت و گاز، دولت نتوانسته است به تقسیم ثروت بپردازد. در همین حال، مردم عادی نیز از نرخ بالای تورم، که هم اکنون حدودا ً 30 درصد است، به خشم آمده اند. کسبۀ قدرتمند بازار نیز در ماه اکتبر در اعتراض به معرفی قانون مالیات 3 درصدی بر ارزش افزوده اعتصاب کردند. با سقوط بهای نفت و چشم انداز کاهش ناگهانی درآمدهای ارزی، امیدهای احمدی نژاد واهی بنظر می رسد. همه چیز به شرایط اقتصادی بستگی دارد: هر چه وضعیت اقتصادی بدتر شود، شانس خاتمی بیشتر می شود.
پس از چند سال گنده گویی احمدی نژاد، تمایل به رویکرد آشتی جویانه تر خاتمی در قبال روابط خارجی بیشتر شده است. در میان نگرانی های موجود در خصوص ساخت سلاح اتمی توسط ایران، این احتمال وجود دارد که یک رئیس جمهور میانه رو بهتر بتواند بر روابط با غرب نظارت کند. ایرانیان، به ویژه ساکنان شهرها، خواهان دوری از انزوا و جلوگیری از تحریم ها هستند. شاید خاتمی برای سازش دربارۀ توسعۀ برنامه هسته ای ایران بخاطر نیازهای انرژی مناسب تر باشد و در عین حال، به خارجیان ضمانت های قانع کننده بدهد که برنامۀ تسلیحاتی در کار نیست.
اما درست همان موقعی که خاتمی دوباره بخت خود را در سیاست می آزماید، سایر میانه روها نیز جلو آمده اند. مهدی کروبی، رئیس سابق مجلس و همتای اصلاح طلب خاتمی، از قبل تمایل خود را برای شرکت در کاندیداتوری ریاست جمهوری اعلام کرده است. شهرت کروبی به اندازۀ خاتمی نیست، اما کاندیدای مقبولی است. اگر قرار باشد هر دو در رقابت ریاست جمهوری شرکت کنند، این امر پیروزی محافظه کاران را تضمین خواهد کرد. بنابراین، خاتمی باید متحد خود را متقاعد کند کنار بکشد.
منبع: مجلۀ اکونومیست، 18 اکتبر