مجمع بسیجیان شهرستان بهاباد در استان یزد، طی بیانیه‌ای خواهان خروج اتباع خارجی به ویژه افغانستانی‌‌های این شهر شد. این خبر همزمان با انتشار دیرهنگام اخباری مبنی بر فشار اهالی یک روستا بر مهاجران افغانستانی برای ترک محل سکونت خود و یک هفته پس از آن منتشر شده که مدیرکل اتباع و مهاجران خارجی استانداری تهران، آمارهای جدیدی از نتایج طرح شناسایی اتباع “غیر مجاز” منتشر کرده بود.
همزمان با این اتفاقات، یک عضو مجلس خبرگان رهبری در قم از آنچه “ظلم به کارگران افغان و دیگر اتباع مقیم ایران” خوانده،انتقاد کرده است.
موج ایجاد محدودیت‌های قانونی و اجتماعی برای مهاجران افغانستانی ساکن ایران در چند سال گذشته و به ویژه در ماه های اخیر شدت گرفته است.
در تازه ترین موردhttp://basijnews.ir/yazd/1393/03/06/index.html:id=1547212 خبرگزاری بسیج گزارش کرده که جمعی از بسیجیان شهرستان بهاباد در بیانیه پایانی همایش مجمع بسیجیان این شهر از مسئولان استان یزد خواسته‌اند “بر حل مسئله خروج یا نظارت کافی و وافی بر اتباع بیگانه خصوصا افاغنه” تمرکز کنند.
در این بیانیه همچنین پیشنهاداتی به مسئولان این شهر ارائه شده و درخواست خروج شهروندان افغان نیز در ذیل توصیه های “امنیتی و دفاعی” آمده است.
نویسندگان این بیانیه خود را “به عنوان نمایندگان آحادبسیجیان،خانواده شهداء وایثارگران ورزمندگان، جانبازان وعموم مردم شهید پرورشهرستان بهاباد” معرفی کرده‌اند.
۵۷۰ هزار نفر مهاجر “غیر مجاز” در تهران
این خبر یک هفته پس از اظهارات مدیرکل اتباع و مهاجران خارجی استانداری تهران منتشر شده که حکایت از ادامه طرح شناسایی اتباع غیرمجاز در ایران دارد.
این طرح از جمله مصوبه های شورای عالی امنیت ملی است که از سال ۸۹ جنبه اجرایی پیدا کرده است. بر اساس این طرح به برخی از افغانستانیهایی که به صورت غیر مجاز در ایران سکونت می‌کنند اجازه داده شد که وضعیت خود را به طور موقت قانونی و ویزای محدودی دریافت کنند.
عیسی موسوی‌نسب، هفته گذشته به خبرگزاری ایسنا گفته بود در نتیجه این طرح “از ۵۶۰هزار تبعه افغانی غیر مجاز، حدود ۲۰۰هزار نفر شناسایی شدند و حدود ۳۶۰هزار نفر از آنان تا امروز کم شده است که یا در طرح شناسایی شرکت نکردند یا به کشور خود بازگشتند و یا تعدادی جدیدالورود به کشور وارد شدند.”
مدیرکل اتباع و مهاجرین خارجی استانداری تهران همچنین اعلام کرده بود که در حال حاضر حدود ۵۷۰ هزار نفر از “اتباع افغانی غیر مجاز” در استان تهران زندگی می‌کنند.
علاوه بر این به گفته موسوی‌نسب در راستای توافقات سه جانبه با کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل و دولت افغانستان حدود ۲۷۲ هزار نفر اتباع مجاز تحت عنوان پناهنده در استان تهران وجود دارد.
انتقادهای حقوق بشری
سال ۲۰۱۲ اداره کل امور اتباع و مهاجرین خارجی ایران اعلام کرده بود که حدود ۱.۴ تا ۲ میلیون افغان ساکن ایران هستند که به عنوان پناهنده در کشور ثبت نشده‌اند.
جمعیت کل پناهندگان افغان در ایران ۲.۵ میلیون تا ۳ میلیون نفر تخمین زده می‌شود.
در سالهای اقامت پناهندگان افغانستانی در ایران وضعیت ناگوار آنها از حیث بهره مند شدن از حقوق اولیه یک پناهنده بارها مورد انتقاد رسانه‌ها و گروه‌های مدافع حقوق بشر قرار گرفته اما سال ۹۲ برای نخستین بار سازمان دیده بان حقوق بشر در گزارش مفصلی با برشمردن موارد نقض حقوق افغانستانی های ساکن ایران از وضعیت آنها در ایران انتقاد کرد.
بنا بر اعلام این سازمان جهانی مدافع حقوق بشر، جمهوری اسلامی با محدود کردن راه‌های قانونی برای درخواست پناهندگی یا انواع شیوه‌های دیگر مهاجرت برای حقوق و امنیت حدود یک میلیون افغان که ایران آنها را به عنوان پناهنده میشناسد، و نیز برای صدها هزار تن دیگر که از جنگ و ناامنیهای افغانستان گریختهاند، خطری جدی ایجاد میکند.
کنوانسیون ۱۹۵۱ ژنو در مورد وضعیت پناهندگان، اصلی‌ترین منبع حقوق پناهندگان در چارچوب حقوق بین الملل و ایران نیز به آن متعهد است.
دیده‌بان حقوق بشر در گزارش خود جمهوری اسلامی را متهم به نقض این تعهد کرده است.
ایران یکی از کشورهای بزرگ پناهنده پذیر در دنیاست.
با این حال دیده بان حقوق بشر در گزارش خود مواردی از اعمال خشونت علیه این دسته از مهاجران در ایران از جمله ضرب و شتم، حبس در شرایط غیر بهداشتی و غیر انسانی، اجبار به پرداخت پول برای انتقال و اسکان در اردوگاههای مرزی، کار اجباری، و جداسازی اجباری اعضاء خانوادهها از یکدیگر را مستند ساخته است.
“ظلم به کارگران افغان درست نیست”
مهاجران افغانستانی در ایران که عمدتا در کارگاه‌های تولیدی بزرگ و کوچک در اقصی نقاط ایران مشغول به کارند از جمله نیروهای کار ارزانی به شمار می روند که به علت نداشتن مستندات قانونی برای سکونت در ازای مبالغ ناچیزی به کار گماشته می‌شوند.
برخورداری از مزایای قانونی اشتغال از جمله عمده‌ترین مشکلات این دسته از پناهندگان است.
عیسی موسوی‌نسب، مدیرکل اتباع و مهاجرین خارجی استانداری تهران در اظهارات اخیر خود از کارفرمایان خواسته که مطابق مواد ۱۸۱ و ۱۲۰ قانون کار از به کارگیری افراد بدون روادید و بدون پروانه کار خودداری کنند.
او گفته است بخشی از کارفرمایان با انگیزه سودجویی تخلف و از افراد فاقد روادید و پروانه کار استفاده می کنند؛ موضوعی که گواهی بر عدم برخورداری دست کم شماری از پناهنگان افغان از حقوق قانونی خود برای اشتغال است.
براساس مصوبه شورای عالی امنیت ملی نیز برخورد با کارفرمایان متخلف در پیوند با اشتغال این گروه از مهاجران که “غیر مجاز” خوانده می شوند از اولویت استانداری ها در سراسر کشور است.
گرچه مشکلات افغانستانی های ساکن ایران کمتر با انتقاد مراجع و مسئولان و حتی نهادهای مدنی روبرو می شود اما اخیرا آیت الله ابراهیم امینی، عضو مجلس خبرگان رهبری و مدرسه حوزه علمیه قم از این وضعیت انتقاد کرده است.
او در دیدار با تشکل‌های کارگری قم گفته است: “ظلم به کارگران افغان و دیگر اتباع مقیم ایران درست نیست”.از اضافه کرده که باید با همراهی مسئولان کشور، راهی پیدا شود تا کارگران افغان نیز از امکانات اولیه مورد نیاز خود برخوردار شوند.
محرومیت کودکان از تحصیل
یکی دیگر از مشکلات پناهندگان افغان ساکن ایران محرومیت نسبی از تحصیل در سطوح مختلف است.
در همین راستا عزیز کاظمی، مدیرکل امور اتباع خارجی وزارت کشور، در دی‌ماه گذشته در جمع خبرنگاران اعلام کرد که کودکان افغانستانی که به صورت غیرمجاز در ایران هستند حق ثبت نام در مدارس را ندارند.
او توضیح داد کودکانی که به‌صورت غیرمجاز در کشور هستند و مدارک لازم را ندارند، نمی‌توانند برای تحصیل در مدارس ایران ثبت نام کنند، اما کودکان دارای مدارک لازم، می‌توانند در مدارس ایران درس بخوانند حتی اگر ورودشان غیر مجاز باشد.
سال گذشته نیز محرومیت شماری از دانشجویان افغانستانی و سایر اتباع خارجی ساکن ایران برای ثبت نام در برخی رشته‌ها در دانشگاه، با انتقادات فراوانی روبرو شد.
فشار برای بازگشت
اما به نظر می‌رسد اصلی ترین مشکل این مهاجران کشور همسایه خطر اخراج و بازگرداندن اجباری آنها به افغانستان است.
چند سال پیش بخشدار مرکزی نوشهر حضور اتباع افغانستانی در بخش مرکزی این شهرستان را ممنوع اعلام کرده بود. بهمن خواجوند این مساله را در گردهمایی دهیاران بخش مرکزی نوشهر اعلام کرد و گفت: “نوشهر شهری توریستی است و وجود افاغنه در این حوزه به شدت ممنوع است.”
این اظهارات در اردیبهشت ماه سال ۹۱ بیان شد و به دنبال آن یکی از معاونان استاندار مازندران نیز ضرب الاجلی برای خروج شهروندان افغانستانی در ایرانpersian/news/newsitem/article/-905fd28de0.html اعلام کرد.
در فروردین همان سال مسئولان ستاد سفرهای نوروزی در شهر اصفهان هم ورود شهروندان افغان را به “پارک کوهستانی صفه” در روز سیزده به در ممنوع کرده بودند.
در همان سال مسئولان ستاد سفرهای نوروزی در شهر اصفهان در مرکز ایران ورود شهروندان افغان را به “پارک کوهستانی صفه” ممنوع کردند؛ موضوعی که با انتقادهای گسترده در شبکه های اجتماعی روبرو شد.
حمله گروهی “به بهانه تجاوز”
افغانستانی های ساکن ایران در مواردی با برخوردهای مهاجر ستیزانه اجتماعی نیز روبرو بوده‌اند.
برای مثال ماه گذشته گزارش‌هایی در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد که بر اساس آن گروهی ازاهالی روستای نظام آباد قزوین، به دنبال تجاوز به دختربچه‌ای از اهالی این روستا که گمان می‌رفت توسط مهاجران صورت گرفته باشد، به خانه افغان‌های ساکن این منطقه حمله کرده و آنها را مورد ضرب و شتم قرار داده‌اند.
بر اساس این گزارش‌ها که هنوز از سوی مسئولان و رسانه‌های رسمی تائید نشده، ساکنان روستای نظام آباد، مهاجران افغانستانی را برای ترک این منطقه تحت فشار قرار داده‌اند.
