اول دسامبر برابر با ۱۰ آذر و روز جهانی مبارزه با ایدز در حالی از راه رسیده که آمارهای نگران‌کننده‌ای از سوی برخی مسوولان اعلام شده است. علی‌اکبر سیاری، معاون وزیر بهداشت در هفته مبارزه با ایدز در ایران، با استناد به مطالعه‌ای که دو سال پیش روی هزار کودک کار و خیابانی در شهر تهران انجام شده، شیوع ایدز در این گروه از کودکان را ۴.۵ درصد اعلام کرده است. او هشدار می‌دهد: “میزان ابتلا به ایدز در کودکان کار و خیابانی، ۴۵ برابر سایر افراد جامعه است و این می تواند زنگ خطر جدی باشد.”
به گفته این مقام مسوول، ۲۹ درصد از کودکان ۱۵ تا ۱۸ ساله این مطالعه اعلام کرده‌اند که رابطه جنسی داشته‌اند. همچنین ۳۳.۲ درصدشان گفته‌اند که در آخرین رابطه جنسی خودشان از وسیله بهداشتی پیشگیری استفاده کرده و ۱۴۴ نفرشان چند شریک جنسی داشته‌اند.
معاون وزیر بهداشت، از کودکان کار و خیابانی، معتادان تزریقی و روابط جنسی ناسالم به عنوان زنگ خطر ایدز در کشور یاد کرده است.
بر اساس آخرین آمارها هم اکنون ۲۷ هزار و ۴۱ بیمار شناسایی شده مبتلا به ایدز در کشور زندگی می‌کنند. به گفته معاون وزیر بهداشت طی ۱۲ سال میزان بروز این عفونت در کشور ۹ برابر شده که نسبت به متوسط جهانی بسیار زیاد است. سیاری همچنین تاکید کرده که در مجموع وضع کشور نسبت به سالهای گذشته بدتر شده است. نگرانی‌ها وقتی بیشتر می‌شود که بدانیم آمار رسمی، یک چهارم تعداد واقعی مبتلایان است. کارشناسان و برخی مقامات مسئول، تعداد واقعی مبتلایان به ایدز را بیش از ۱۱۰ هزار نفر اعلام کرده‌اند. یعنی ۸۰ هزار نفر بدون اینکه بدانند ناقل ویروس اچ‌آی‌وی هستند. ویروسی که دوره پنهان آن آنقدر طولانی‌ست که افراد بسیارزیادی را مورد تهدید قرار می‌دهد.
افزایش شمار زنان اچ‌آی‌وی مثبت
در سالهای اخیر آمار مبتلایان به اچ‌ای وی ابعاد تازه‌ای گرفته است. به گفته عباس صداقت رئیس اداره ایدز وزارت بهداشت، مواردی که فقط در سال ۹۱ ثبت شده، نشان می‌دهد که حدود ۳۳.۲ درصد بیماری از طریق روابط جنسی غیرایمن منتقل شده است که از این میان ۳۲.۵ درصد مردان و ۶۷.۵ درصد را زنان تشکیل می‌دهند. مرضیه وحیددستجردی وزیر بهداشت دولت دهم نیز از همان ماه‌های ابتدایی که مسئولیت وزارت بهداشت را به عهده گرفت، ایدز در کشور را به” آتشفشانی خاموش” تعبیر کرد و نسبت به تغییر الگوی انتقال آن و افزایش موارد در زنان هشدار داد.
در آمارهای جهانی، بیش از ۵۰ درصد از مبتلایان به ایدز را زنان تشکیل می‌دهند. در ایران طبق اعلام وزرات بهداشت ایران حدود ۱۱ درصد از این تعداد، زن و ۸۹ درصد مبتلایان مرد هستند. آماری که به عقیده کارشناسان بسیار کمتر از تعداد واقعی مبتلایان است چرا که بسیاری از زنان از ترس انگ خوردن، خود را به مراکز درمانی معرفی نمی‌کنند.
وزیر بهداشت سابق هم پیش‌تر نسبت به انتقال ایدز از طریق زنان تن‌فروش هشدار داده و گفته بود: “هر فرد به ویژه زنان خیابانی می‌توانند به طور متوسط پنج نفر را مبتلا کنند و اگر روند رشد ایدز از طریق روابط جنسی ناسالم ادامه یابد در آینده با مشکل مواجه خواهیم شد.” مسئولان وزارت بهداشت هم بار‌ها اذعان کرده‌اند ایدز در میان زنان ایران نیز رو به افزایش است و بیشتر زنان اچ‌آی‌وی مثبت از طریق شوهران معتادشان به این بیماری مبتلا شده‌اند.
بالاخره توزیع جزوه آموزشی در مدارس
از جمله مسائلی که کارشناسان آن را علل افزایش شیوع ایدز جنسی در ایران می‌دانند:” عدم ساماندهی وضعیت زنان تن‌فروش”، “افزایش روابط خارج از رابطه زناشویی مردان متاهل” و”افزایش روابط جنسی مردان و زنان مجرد بدون آگاهی از چگونگی رفتار پیشگیرانه” است. در این خصوص دکتر مینو محرز، نایب رئیس انجمن حمایت از بیماران عفونی کشور گفته است: “وقتی سن ازدواج بالا می‌رود و آمار طلاق هم رو به افزایش است، به تبع تماس جنسی محافظت نشده افزایش یافته و در نتیجه شیوع موارد ابتلا به بیماری ایدز از طریق این شکل از تماس‌های جنسی شدت می‌یابد.”
تماس جنسی خارج از چارچوب ازدواج از نظر مسئولان تابو محسوب می‌شود و آگاهی رسانی و آموزش در خصوص داشتن روابط جنسی در محیط‌های جنسی تا به حال بسیار کمرنگ بوده است. حالا اما وزیر آموزش و پرورش از توزیع ۲.۵ میلیون جزوه پیشگیری از ایدز در سال جاری و اجرای زنگ‌های یک ساعته آموزش بهداشت مدارس در سال تحصیلی آینده خبر داده است. همچنین رضا نامی‌پور مدیر پروژه مبارزه با ایدز وزارت آموزش و پرورش به تازگی گفته است: با حمایت وزارت بهداشت و کمیته کشوری مبارزه با ایدز و همکاری آموزش و پرورش برنامه‌ای در قالب آموزش در سال ۱۳۸۴ شروع شد.
مدیر پروژه مبارزه با ایدز وزارت آموزش و پرورش با اشاره به محتوای این جزوه گفته است: “از سال ۸۴ این طرح به طور آزمایشی شروع شد و از دو سال گذشته به صورت کشوری این مجموعه زمینه کتاب زیست‌شناسی شد اما الان جزوه ۸ صفحه‌ای چاپ شده است و شماره کتاب درسی خورده است. ” به گفته نامی‌پور وقتی مجموعه‌ای کُد درسی بگیرد حتما برنامه‌ریزی برای آموزش آن انجام شده است و این مجموعه به عنوان یک ساعت درسی ارایه می‌شود تا اطلاعات لازم در زمینه پیشگیری از عفونت IV، راه‌های انتقال و تمام اطلاعات مورد نیاز به دانش‌آموزان ارایه شود.
کاهش سن مبتلایان به ایدز تا زیر ۲۰ سال
آمارهای موجود از پایین آمدن سن مبتلایان به ایدز در ایران حکایت دارد. کارشناسان حوزه سلامت نیز نسبت به این موضوع ابراز نگرانی کرده و معتقدند که سن ابتلا به ایدز در ایران حتی به زیر ۲۰ سال رسیده است. چنانچه دکتر مسعود مردانی، عضو کمیته کشوری ایدز با استناد به مطالعات انجام شده گفته است: “نتایج مطالعه‌ای که دو سال گذشته در کشور انجام شد، حاکی از آن است که سن ابتلا به ایدز پایین آمده و به زیر ۲۰ سال کاهش یافته است و معمولا جوانان بین ۲۰ تا ۴۰ سالگی به این بیماری مبتلا می‌شوند.”
شهریاری رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس هم با اشاره به اینکه ابتلا به بیماری ایدز در سنین ۱۱ تا ۱۳ سال نیز دیده شده است، گفت: “این زنگ خطر برای جوانان و نوجوانان در جامعه به شمار می رود و تا زمانی که آموزش‌ها جدی گرفته نشود، خطر کاهش سن ابتلا به این بیماری همچنان وجود دارد.”
همچینین سیاری معاون وزیر بهداشت اخیرا نسبت به کاهش سن مصرف مواد محرک هشدار داده و گفته است: “سن مصرف مواد محرک به نوجوانان رسیده است. سنینی که باعث رفتارهای جنسی مخاطره‌آمیز می‌شوند. آمارها نیز بیانگر همین موضوع است؛ به طوری که مشاهده می‌کنیم آمار ابتلا به ایدز از طریق تزریقات با سرنگ مشترک در معتادان به سوی انتقال جنسی منتقل شده است.”
تابوی ایدز و خودپوشانی مبتلایان
“به خاطر تبلیغات منفی اولیه‌ای که از این بیماری در کشور شد، خیلی از بیماران چاره را در کتمان دیدند. معذوریت‌ها، محدودیت‌ها، عدم اطلاع‌رسانی صحیح و به موقع مانع شد تا مبتلایان پا پیش بگذارند. بنابراین ارقامی که از تعداد مبتلایان به این بیماری در دست داریم با واقعیت‌های جامعه تفاوت دارد.” این را انوشیروان محسنی‌بندپی، قائم مقام معاون آموزشی وزارت بهداشت پیش‌تر به “روز” گفته بود. این نماینده سابق مجلس با تاکید بر اینکه “ایدز در تمام کشورها وجود دارد و متاسفانه کشور ما هم از این قاعده مستثنی نیست، گفته بود: “با وجود مشکلاتی چون عدم اطلاع رسانی و خانواده هایی که دست به خودپوشانی می‌زنند کنترل بیماری سخت تر می شود. برای مثال خانواده ایرانی وقتی با این مشکل روبرو می شود این مساله را بیان نمی کند و حتی حاضر نیست بیمارش را به مراکز درمان بیماری معرفی کند. علت عمده این کار هم تصویری است که ما از ایدز در جامعه ساخته ایم.”
دکتر محسنی‌بندپی اما راهکار را رو به رویی هرچه سریع‌تر با این معضل گسترده می‌داند: “باید تابوها را بشکنیم مطبوعات و تلویزیون گام اول را بردارند. در مدارس و پادگان ها هم باید با صراحت این مساله را عنوان کنیم و راه‌های مراقبت از ابتلا را آموزش دهیم. قبول دارم که ایدز اتفاقی نامیمون است اما باید ایستاد و با آن روبرو شد. اینکه بخواهیم از آن فرار کنیم هیچ دردی را دوا نمی کند. افزایش آگاهی مردم بهترین راه مقابله و کنترل این بیماری است.”
