لینا کنوش
ابوالحسن بنی صدر، اولین رییس جمهور جمهوری اسلامی و مخالف فعلی حکومت تهران، و منیر شفیق، اندیشمند و تحلیلگر، نظرات خود را درخصوص ابعاد مختلف توافق هسته ای بیان کرده اند.
توافق میان ایران و گروه شش کشور نتیجه یک رویارویی طولانی است که بوسیله آن می توان تحولات منطقه ای انجام شده طی ۱۵ سال اخیر را مورد تفسیر قرار داد.
طی این سال ها، لبنان، عراق، و غزه صحنه اختلافات ژئوپلیتیکی ایران و آمریکا بوده اند. در سال ۲۰۰۵، هدف اعلام شده برای جنگ علیه ایران به دلیل عدم ناکامی ارتش آمریکا در عراق به شکست انجامید. این ماجراجویی نظامی آمریکا ازسوی امانوئل تود، انسان شناس و مورخ فرانسوی، به عنوان یکی از آخرین جهش های ابرقدرتی درحال افول درنظر گرفته شده که در شرایط ظهور قدرت های رقیب در مقیاس بین المللی قرار دارد.
شاخص های توافق اتمی نشان دهنده آن است که استراتژی آمریکا درحال گذراندن آزمون بسیار سختی است. درحقیقت، از زمان سقوط حکومت شاه و پیامدهایی که برای موضع ژئواستراتژیک ایران روی داده، ایالات متحده به گفته بسیاری از تحلیلگران استراتژیی اتخاذ کرده تا از افزایش قدرت این کشور فراتر از اصول استراتژیک خود جلوگیری بعمل آورد. حال آنکه با توجه به افزایش قدرت لجام گسیخته چین به نظر می رسد آمریکا عملاً دیگر امکان حفظ سیاست رویارویی همه‌جانبه را ندارد. رفتار جدید واشنگتن نشان از یک هوشیاری تدریجی دارد دایر بر اینکه باتلاق خاورمیانه باعث شده تا رقبا سود ببرند و اکنون فوریت در آن است که اولویت ها مورد بازنگری قرار گیرند.
این موضع جدید برای ایالات متحده به مثابه یک استلزام عملگرایانه است که باید در شرایط جدید بین المللی از آن تبعیت کرد. در میان کسانی که از این ایده دفاع می کنند، منیر شفیق، مقاله نویس متخصص در امور استراتژیک، براین باور است که “احتمال وقوع توافق که فعلاً در حد یک فرضیه باقی مانده، شامل یک مکانیسم سیاسی برای فرونشاندن بمب و جلوگیری از وقوع رویارویی با ایران است. به نظر می رسد که این معامله برای منافع آمریکا و متحدانش در خلیج فارس سودمند خواهد بود”. ولی نظر ابوالحسن بنی صدر، اولین رییس جمهوری جمهوری اسلامی که امروز به مخالف حکومت تبدیل شده، چیز دیگری است.
توافق “تسلیم”
آقای بنی صدر معتقد است که حکومت ایران به بهانه این توافق درصدد برآمده تا “منافع حاکمیت ملت را خرج بقا و بازآفرینی خود کند”. به عقیده او، “این یک توافق یک جانبه است که گروه شش کشور در آن هم قاضی است و هم مجری داوری خود. ایران چنان تسلیم شده که رییس سازمان سیا، جان برنان، به شدت از شروط مهم پذیرفته شده توسط ایران حیرت زده شده است”.
ازنظر رییس جمهور سابق ایران، توضیح این مسأله در این واقعیت نهفته است که حکومت تنها یک نگرانی دارد: تضمین بقای خود. آقای بنی صدر می گوید: “تنها امتیازی که این حکومت به دست آورد، توقف هرگونه تلاش برای سرنگونی خود بود که ازسوی واشنگتن پذیرفته شد. اکنون این شبهه برای حکومت تهران به وجود آمده که به پیروزی رسیده و می تواند با اقدامات آزادی‌کش خود از این وضعیت برای تمدید مشروعیت ازبین‌رفته‌اش بهره ببرد”. به عقیده او، حکومت درتلاش است تا وجهه خود را پس از مداخله در چندین رویارویی منطقه ای احیا سازد. رهبر انقلاب “علی خامنه ای نمی تواند اعتراف کند که یک بحران جدید بی فایده را رقم زده و این چهارمین بحران در تاریخ ایران است: گروگانگیری در سفارت آمریکا، جنگ ایران و عراق، دوازده سال بحران اتمی و اکنون مداخله در جنگ های منطقه ای.”
ازسوی دیگر، به عقیده منیر شفیق، نبود جهت گیری مشخص در اولویت های سیاست آمریکا کاملاً نشان از یک خلاء استراتژیک دارد. او می گوید: “مواضع ایالات متحده ضعیف تر شده و واشنگتن نتوانسته یک استراتژی واقعی براساس مقتضیات روز را تدارک ببیند. اینها همه نشانه‌های افول قدرت آمریکاست.”
منبع: لوریان لوژور، ۱۰ آوریل
