اواخر هفته گذشته، خبرگزاری ایسنا به نقل از صفحه شخصی علی یونسی در فیسبوک خبر داد که او در سفری به کرمانشاه با بخشی از اقلیتهای مذهبی ایران دیدار کرده است. او نوشته بود که در یکی از این دیدارها با اهل سنت کرمانشاه که “غالبا شافعی‌مذهب” هستند دیدار کرده و آنان از عدم مشارکت در مدیریتها گلایه کرده اند. یونسی همچنین با جمعی از پیروان اهل حق دیدار کرده بود. در گزارش وی از این دیدار آمده بود: “بسیاری از مردم و حتی خواص اهل علم تصور نادرستی از پیروان اهل حق دارند و این ناشی از عدم ارتباط مستمر و همدلانه با آنهاست و این باعث شده برخی از پیروان این آیین حتی تصور نادرستی از ریشه معتقدات خود داشته باشند. برخی از حاضران با خواندن متون و اشعار تاکید داشتند که در اصول با دیگر مسلمانان مشترک هستند و البته برای حضرت علی علیه‌السلام جایگاه و شان والا و ویژه‌ای قائل هستند. از جمله انتقادهای آنها برخی تنگ‌نظری‌هایی بود که در مورد گزینش پیروان اهل حق در ادارات وجود دارد که من قول مساعد دادم که موضوع را پیگیری کنم. علاوه بر آن نسبت به حساسیت‌هایی که نسبت به داشتن شارب (سبیل) در اهل حق وجود دارد گله‌مند بودند. من هم گفتم که این موضوع با ابلاغ دستوری حل شده است و اظهار امیدواری کردم که بتوانیم به موضوعات مهم‌تر و اساسی‌تری همچون حقوق شهروندی همه ایرانیان بیش از پیش تحقق بخشیم.”
حسن روحانی در دوران تبلیغات انتخاباتی ریاست جمهوری، وعده هایی درباره وضعیت اقلیتها داده بود. او بعد از ریاست جمهوری نیز این وعده ها را تکرار میکرد. از جمله در اواخر مرداد ماه سال گذشته، در حالی که به تازگی دولت را در اختیار گرفته بود، طی سخنانی تاکید کرد: “چرا از اقلیتهای مذهبی و دینی استفاده نکنیم؟ باید از این نیروها نیز استفاده کنیم و باید دانست که وحدت و انسجام با شعار ایجاد نمی‌شود، بلکه با عمل ایجاد می‌شود.”
نه در سطح وزارت و نه در در سطح استانداران، شعارهای روحانی، به نتیجه عملی مشخصی تبدیل نشد و اقلیتهای مذهبی همچنان از حضور در مدیریتهای بالا محروم ماندند.
انتخاب علی یونسی، وزیر سابق اطلاعات به عنوان دستیار ویژه در امور اقلیتهای قومی و مذهبی، تنها قدم جدی روحانی برای حل این مشکل محسوب میشد. با اینحال علی یونسی نیز کار چندانی پیش نبرد. پس از آنکه دولت نتوانست یا نخواست که از حضور اقلیتهای مذهبی در سطح وزارت و استانداری استفاده کند، دستیار ویژه روحانی تلاش کرد که خواستهای دیگر اقلیتها محقق شود.
اولین تلاش جدی یونسی برای احقاق حقوق اقلیتها، فراهم شدن زمینه آموزش زبان مادری در مناطقی بود که زبان فارسی، زبان مادری ساکنان آن نیست. او چند بار بر حق آموزش زبان مادری تاکید کرد و اواخر دی ماه سال گذشته نیز اعلام کرد که این خواسته در دستور کار قرار گرفته است. یونسی طی سخنانی خبر داد: “ در نشست هایی که با وزیر آموزش و پرورش داشتیم قرار شد برنامه ای مدون شود تا این مسئله حل شود. تدریس به زبان مادری از جمله برنامه های آموزش و پرورش است و در حال انجام تحقیقات بر روی آن هستند.” او تاکید داشت: “آموزش به زبان مادری برای سایر زبانها از جمله مردم عرب خوزستان در دستور کار است.”
این طرح بلافاصله مورد اعتراض قرار گرفت و حتی برخی از اعضای فرهنگستان زبان فارسی آن را توطئه دانستند. فتح الله مجتبایی از اعضای فرهنگستان گفته بود: “بهترین وسیله برای عقب نگه داشتن یک ملت بی توجهی به زبان آن است اگر بخواهیم زبانهای مادری مان را به عنوان زبان علمی و آموزشی به کار ببندیم به طور حتم به گذشته برگشت خواهیم داشت و این موضوع خطرناک است و از آن بوی توطئه می‌آید.” و غلامعلی حداد عادل نیز معتقد بود: “مواظب باشیم که مبادا از کیسه سرمایه های ملی مان همچون زبان فارسی برای پیروزی های موقت و بی حاصل جناحی خرج کنیم.”
با فشارهای وارد شده، این طرح مسکوت ماند و چندی بعد علی یونسی طی سخنانی گفت: “آموزش زبان مادری خواست اصلی قومیت‌ها نیست.” او اضافه کرد: “من بارها هم گفته‌ام که این یک خواست ملی نیست، یک خواست محدود روشنفکرانه محلی است و چنانچه آزاد هم بگذارند، تعداد کسانی که از آن استقبال می‌کنند، زیاد نیست. به نظر من حساسیت در این مورد هم که توسط موافقین و مخالفین مطرح می‌شود، حساسیت بی‌جایی است.” یونسی معتقد بود: “این مسئله، مسئله اصلی مردم بلوچ، کردستان و آذریها و سایر زبانها نیست، مسئله اصلی جریان‌های سیاسی است که این را به عنوان یک مسئله ملی دنبال می‌کنند و به نظر من وقتی ما این فرصت را در اختیار آنها بگذاریم، کاملاً بهانه را از دست آنها خارج می‌کنیم. مگر در مدارس که زبانهای عربی و انگلیسی تدریس می‌شود، چه مشکلی ایجاد شده است؟”
دیگر اقدامات دولت برای احقاق حقوق اقلیتها نیز به همین سرنوشت دچار شد. در ماجرای آزادی چند سرباز گروگان گرفته شده توسط گروه مسلح جیش العدل، رسانه های راستگرای ایران از برجسته شدن نقش مولوی عبدالحمید انتقاد کرده و یونسی را در این ماجرا مقصر دانستند. از جمله خبرگزاری فارس در گزارشی با عنوان “آقای یونسی چه کسی دروغ می‌گوید؟” آورده بود: “ پررنگ کردن نقش اقلیتهای مذهبی از جمله مولوی عبدالحمید در پایان دادن به این قضیه از سوی روزنامه‌های زنجیره‌ای اصلاح‌طلب و بیگانه، امری قابل تامل است که فرضیه «حمایت از اقلیتها با اهداف سیاسی» را تقویت می‌کند؛ سیاست ناهمگون معاونتی که این روزها اگر چه با هدف «احقاق حقوق اقلیتها» فعالیت می‌کند اما به صورت ناخواسته زمینه اقدامات تروریستی تکفیری‌ها را فراهم کرده و این سیاست غیرمتوازن بر امنیت ملی کشورمان نیز سایه افکنده است.”
سخنان چندی پیش یونسی در کنیسه یهودیان نیز کار را به جایی رساند که منجر به انتشار شایعاتی از احضار یونسی به دادگاه ویژه روحانیت شد. روزنامه کیهان نوشته بود: “این فرد که بیشتر به دلیل سوابق امنیتی‌اش شناخته می‌شود بعد از حضور در دادگاه ویژه روحانیت به دلیل اظهارات بی‌جا و حاشیه‌سازش مورد بازجویی قرار گرفته و تعهد کتبی داده است.” گرچه این خبر توسط یونسی تکذیب شد، اما نشان میداد که فشار بر او افزایش یافته است. روزنامه وطن امروز بعد از انتشار سخنان یونسی در گزارشی آورده بود: “یونسی که برخی منابع، عملیات رسانه‌ای برای طرح نام عبدالحمید را نتیجه فعالیت‌های او در شرق کشور و میان اهل سنت می‌دانند، جمعه شب به کنیسه یهودیان شیراز رفت و در آیین دینی یهودیان شرکت کرد. علی یونسی در جمع یهودیان حرف‌های عجیبی زد. از اظهاراتی که در آن مشکلات عقیدتی بویژه موضوع پلورالیسم در آن مشهود بود تا اظهارنظری که درباره نزدیکی «حکومت بنی اسرائیل» و جریان اصلاح طلبی گفته شد.”
به نظر می رسد که تلاشهای دولت برای احقاق حقوق اقلیتها از سطح وزارت به “حق داشتن شارب” تنزل یافته باشد. هرچند همین سخنان یونسی درباره گروه اهل حق (یارسان) مورد اعتراض برخی از آنان نیز قرار گرفته است. از جمله یکی از نویسندگان سایت یارسان مدیا، با تاکید بر اینکه دین یارسان، دینی متفاوت از دیگر مسلمانان است، مینویسد: “جناب آقای یونسی یقینأ توضیحات مختصر بخشی از اعتقادات یارسان، که به استناد متون دینی دین «یاری» می باشند، دلائل محکم وعاقلانه ای برای اثبات استقلال «دین یاری» ومردم یارسان یا به اصطلاح «اهل حق» می باشد ومی تواند اثبات نماید که مردم یارسان یک «اقلیت دینی» با اعتقادات خاص خودشان هستند. این اقلیت دینی جمعیتی چندین برابرمجموع اقلیت های دینی مسیحی، یهودی وزرتشتی دارند لیکن از هیچ حقوق شهروندی برخوردار نمی باشد. البته لازم به ذکر است که مستقل ومتفاوت بودن الزامأ به معنای تقابل ودرتضاد وعناد بودن با سایر ادیان واعتقادات نمی باشد.” نویسنده اضافه کرده است: “جناب آقای یونسی مایارسانی ها شهروندانی قانونمند، صلح جو وآگاه به حقوق خود هستیم لیکن دوست نداریمحقوق شهروندی خود را باتزرع، خفت، خواری ودرماندگی ازکسی گدایی بکنیم.حقوق شهروندی را حق طبیعی خودمی دانیم.براساس نص صریح قانون اساسی، هیچ شرط وشروطی برای برخورداری ازحقوق شهروندی تعیین نگردیده وحقوق شهروندی الزامأ نیاز ی به اثبات وفاداری وارادت وسرسپردگی به نظام جمهوری اسلامی ویا شیعه ومسلمان بودن ندارد. باتمام تفاسیر این ملاقات را به فال نیک می گیریم و امیدواریم که شما نیز مانند آقای لاریجانی قول وقرارهایتان توخالی ازآب درنیاید وبه حرف هایتان عمل نمایید هرچند که سی وپنج سال است که ماازمسئولین قول ووعده می شنویم واما عملی نمی بینیم.”
