حمید احدی
رویاهای توام با شادمانی دولتمردان درباره تاثیر سهمیه بندی بنزین ظرف مدت کوتاهی به آب افتاد و با بازگشت راه بندان ها و ترافیک پرحجم، در عین افزایش بهای حمل و نقل و نارضایتی شدید مردم، اعلام شده که مصرف به وضعیت پیش از سهمیه بندی برگشته و دولت برای واردات بنزین دوباره لایحه ای آماده کرده که از مجلس یک و نیم میلیارد دلار پول بگیرد.
ماه پیش و در زمانی که شوک ناشی از آغاز سهمیه بندی خیابان ها را خلوت کرده بود، مدیران دولتی و رییس مجلس و هواداران دولت در مجلس یکصدا به خواندن ترانه ای در تجلیل از دولت پرداختند و اجرای سهمیه بندی را نشانه ای از کارآمدی دولت احمدی نژاد خواندند و او خود اعلام داشت که بزودی سه طرح بزرگ را که با پول حاصل از صرفه جوئی بنزین اجرا خواهد شد به صورت لایجه به مجلس خواهد داد. از سوی دیگر و در حالی که زندانی کردن جایگاه داران پنهان نگاه داشته می شد، با هر نوع طرحی برای آزاد کردن بهای بنزین مخالفت شد و استدلال این بود که تا به حال برای هیچ سازمان دولتی آمار اتومبیل ها و مصرف و میزان قاچاق معین نبود ولی با کارت هوشمند همه این ها روشن شده است.
دو روز پیش وزیر نفت در میان مصاحبه خود درباره مسائل آن وزارت خانه، به دست آمدن اطلاعات و آمار از طریق کارت های هوشمند را هم تکذیب کرد و گفت هیچ آماری نداریم و نمی توانیم بدانیم مصرف چقدر است و چقدر قاچاق می شود.
آخرین ادعای دولتی ها این بود که با سهمیه بندی بنزین قاچاق برعکس شده و از خارج از کشور به داخل وارد می شود. اما روز گذشته محمدرضا نعمت زاده مسوول مستقیم توزیع بنزین به خبرنگاران گفت هیچ خبری از برعکس شدن قاچاق ندارد.
بازگشت شلوغی
حیات نو روز چهارشنبه با چاپ عکسی از تهران در ازدحام ماشین نوشت تشدید ترافیک و راهبندان‌های طولا‌نی و پرحجم در سطح شهر تهران و خیابان‌های اصلی، کارایی طرح سهمیه‌بندی بنزین را با چالش روبرو کرده است. این طرح علا‌وه بر 100 میلیارد تومان هزینه مستقیم، حدود 500 میلیارد تومان هزینه غیرمستقیم نیز داشته است.
طرح سهمیه‌بندی بنزین با هدف کاهش مصرف این فرآورده، ششم تیر ماه سال جاری به اجرا درآمد و پس از گذشت حدود 40 روز از اجرای آن، تاثیرگذاری خود را در ترافیک شهر تهران از دست داده است. در دو هفته نخست تیر ماه و در بحبوحه سهمیه‌بندی بنزین، کاهش ترافیک در شهر تهران که نیمی از خودروهای کشور را در خود جای داده است به طور مشخص و محسوسی دیده شد،
بنابر آمار رسمی شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران، متوسط مصرف بنزین استان تهران در تیر ماه نسبت به متوسط مصرف سه ماهه نخست سال جاری 28⁄12 درصد کاهش داشت. اما آمارهای وب سایت شرکت پخش فرآورده‌های نفتی ایران نشان می دهد که از اول مرداد کار برعکس شد به طوری که اینک به مصرف روزانه بنزین به 60 میلیون لیتر نزدیک شده است که به قول متخصصان نشان از آن دارد که کوه موش زائید.
گمانه‌زنی‌های مختلفی نسبت به علت واقعی تشدید ترافیک تهران و در کنار آن، افزایش مصرف روزانه بنزین مطرح می‌شود. برخی کارشناسان معتقدند ایجاد سهمیه‌های ویژه برای گروهی از خودروها شامل خودروهای دولتی، آژانس‌ها و تاکسی‌ها، موجب استفاده شخصی و فروش بنزین توسط این خودروها و در مقابل ازدحام خودروها در معابر اصلی شهر شده است. پیش از این یک نماینده مجلس نیز با عنوان کردن اینکه «مردم راه تهیه بنزین را دریافته‌اند» به ناقص عمل کردن طرح سهمیه‌بندی بنزین اشاره کرده بود.
امیدواری به خلق پول
از آن طرف ژست های دیگر دولت نیز نشان می دهد که طرح های تبلیغاتی بدون توجه به واقعیت ها حرکت می کنند. چرا که وقتی خبرنگاری از معاون وزیر نفت درباره پالایشگاه های جدیدی که به دستور مجلس قرار بود دولت در ساخت آن ها پیشقدم شود پرسید معلوم شد عملا کاری نشده است چرا که آقای نعمت زده از از انعقاد قرارداد ساخت پالایشگاه با مشارکت مالزیایی‌ها در ایران و مالزی خبر داد و تاکیدکرد: «با بینشی که در طرف قرارداد خود می‌بینم امیدوارم که بتوانیم خلق پول کنیم.» او جملات گنگی به کار برده و بنا به نوشته روزنامه سرمایه گفته است «توکل ما به خدا نسبت به مالزیایی‌ها هم کم‌تر شده، چون وقتی پای حرف آن‌ها می‌نشینم تازه متوجه می‌شوم که می‌شود با دست‌خالی هم شروع خوبی را تجربه کرد.
امید دیگر به ساخت پالایشگاهی در عراق است که کارشناسان آن را نیز از جمله طرح هائی می دانند که محاسبه ناپذیرست. گفته شده هم امروز در سفر نخست‌وزیر عراق به ایران دو پیشنهاد مشارکت ایرانی‌ها در ساخت یک پالایشگاه و خط لوله در عراق از سوی ایران داده شده که بررسی می شود.
سومین گام برای ساختن پالایشگاه در اصفهان است که شرکتی که شرکت پالایش نفت اصفهان، قرارداد توسعه و بهینه‌سازی پالایشگاه اصفهان را به کنسرسیومی شامل شرکت‌های پرلیت، میسان و طرح پالایش واگذار کرده. این قرارداد که مهندسی بنیادی آن توسط شرکت تکنیپ ایتالیا به عنوان مشاور اصلی طرح صورت پذیرفته است. اما هنوز کارهای اجرائی آن معلوم نیست و گفته می شود که تا چهل و هشت ماه دیگر امکان افتتاح دارد.
همبستگی زاویه ای دیگر را از بحران بنزین نشان داده . به نوشته این روزنامه در ماه اول که دولــت بــرای 4 مـاه مـاهـیـانـه 100 لـیـتـر بـنـزیـن بـرای خودروها در نظر گرفته بود، مشکل خاصی دیده نشد. مردم ایران تا قبل از سهمیه‌بندی بنزین عادت به مدیریت مصرف این فرآورده نداشتند در روزهای پایانی ماه تعداد قابل توجهی از مردم از سهم خود استفاده کرده بودند که با شروع نگرانی از آن که بنزین سهمیه‌ای در حال اتمام است، دولت 200 لیتر دیـگـر بـه سـهـمـیـه گـذشـتـه آنـهـا افـزود تـا طـی 6 مـاه ماشین‌داران مراقب سوخت بنزین خود باشند. زمانی کـه طـرح سـهـمـیـه‌بـندی بنزین شروع و درباره میزان صـرفـه‌جـویی روزانه آن اطلاع‌رسانی شد، برخی از دسـتـگـاه‌هـا بـه دنـبـال آن بـودنـد کـه در جـهـت انجام پروژه‌های خود پول صرفه‌جویی را از دولت بگیرند کـه در نـهـایـت ریـیـس جـمهوری پروژه‌هایی که پول بـنزین باید در آن هزینه شود را مشخص کرد.
بازگشت بحران
همبستگی نوشته حال شاهد بحران بنزین هستیم و یا بـه تـعریفی دیگر سهمیه بنزین خودروهای شخصی، تولیدی و صنعتی روبه پایان است. بدین جهت هر روز یکی از ارگان‌های دولتی، واحدهای خصوصی و … از ســتـــاد تــبــصـــره 13 درخـــواســت بـیــش‌تــر بـنــزیــن مـی‌کـنـنـد.شـنـیـده‌هـا حاکی است که ستاد تبصره 13 تازه می‌خواهد به واحدهای تولیدی و صنعتی دولت بنزین ویژه بدهد، که حتما این سؤال مطرح خواهد شد که چـگـونـه بـنزینی که به مردم داده می‌شود مصرف بی رویه است اما اگر در اختیار دولت قرار گیرد در جهت تـوسـعـه فـعـالـیـت‌هـای اقـتـصـادی و صـنـعتی است؟ اما از همه این حرف ها گذشته بازگشت خیابان ها به وضع سابق را چه باید کرد. با آن همه تبلیغ و بزرگنمائی درباره مدیریت دولت چه باید گفت. صلواتی را که کوچک زاده و دیگر حامیان دولت برای وزیر کشور فرستادند وقتی دو هفته پیش در مجلس گفت اجازه بدهید دارد درست می شود این همه حرف بنزین آزاد را نزنید. حالا که دارد با همین سهمیه بندی همه چیز درست می شود.
کارشناسانی که از ابتدا با سهمیه بندی مخالفت کرده و نشان داده بودند که این طرح بحران بنزین را چاره نخواهد کرد، حالا باید توسط مجلس و همزمان با لایحه ای که برای دریافت پول از ذخیره ارزی دولت به دست گرفته، دعوت شوند و دست کم مجلس فرارتر از تبلیغات و بزرگنمائی ها از آنان سئوال کند که چه باید کرد.