اسپنسر شوارتز- بنویت فاکن
صنعت متزلزل نفت ایران احتمالاً در گذر از مرحله ای مأیوس کننده است: سپردن جایگاه دومین تولید کننده بزرگ نفت خاورمیانه به عراق که روزگاری دشمن آن کشور بوده است.
این تنزل جایگاه که تا حد زیادی ناشی از تحریم های موجود و نیز سوء مدیریت ایرانی هاست، در حالی دورنمای کاهش درآمد تهران را به تصویر می کشد که پای تحریم هایی جدید نیز به میان کشیده شده است.
آژانس بین المللی انرژی در پاریس هفته جاری پیش بینی کرد، توان استخراج نفت ایران تا سال 2015 نسبت به مقدار کنونی، به میزان 18 درصد، تقریباً معادل 700 هزار بشکه در روز کاهش خواهد یافت و برابر با 3.30 میلیون بشکه در روز خواهد بود.
این آژانس به ایالات متحده و سایر کشورهای صنعتی که نگران برنامه هسته ای ایران هستند، مشاوره می دهد. با این حال، پیش بینی آژانس معمولاً مورد توجه تحلیلگران نفتی به عنوان معماران این صنعت قرار می گیرد. ارزیابی های صورت گرفته از کاهش تولید ایران، اخیراً توسط سایر تحلیلگران این صنعت نیز بازتاب پیدا کرده است.
ایران به عنوان چهارمین کشور تولید کننده نفت و به دلیل منابع توسعه نیافته خود، در کانون توجه سرمایه گذاری شرکت های نفتی بزرگ قرار گرفته است.
اگر پیش بینی های آژانس درست از آب در بیاید و دورنمای افزایش تولید عراق محقق شود، تولید جمهوری اسلامی ایران ظرف پنج سال آینده، برای اولین بار در سه دهه گذشته، از تولید نفت عراق کمتر خواهد شد.
این ماجرا در نهایت به اختصاص سهم کمتری از تولید برای ایران در سازمان کشورهای صادر کننده نفت (اوپک) منجر خواهد شد که خود به معنای کاهش درآمد برای دولت متکی به نفت در تهران است. ضمناً قدرت ایران در سازمان اوپک نیز کمتر خواهد شد زیرا میزان نفوذ کشورها در این سازمان به ظرفیت تولید آنها بستگی دارد.
اشغال کوتاه مدت دو میدان نفتی جنوب عراق توسط نیروهای ایرانی با ادعای مالکیت بر این میدان ها، بر اوضاع نابسامان ایران صحه می گذارد. این دو کشور در دهه 1980 به مدت هشت سال با هم جنگیدند.
معضلات ایران در میادین نفتی همزمان با بن بست به وجود آمده با غرب و تصویب دور جدیدی از تحریم ها علیه این کشور تشدید شده است. انقلاب و هشت سال جنگ با کشور همسایه در دهه 1980، توان کشوری را که در اواسط دهه 1970 در آستانه تولید 6 میلیون بشکه در روز بود تحلیل برده است. زیر ساخت های نفتی آسیب دیدند و متخصصان این رشته از کشور خارج شدند. بسیاری از میادین نفتی ایران عمر طولانی تری نسبت به میادین همسایگان این کشور دارند و به سرعت در حال کاهش بازده هستند.
ایران باید تقریباً 300,000 بشکه در روز بیشتر تولید کند تا بتواند مانع از کاهش ظرفیت تولید خود شود.
بسیاری از شرکت های نفتی خارجی که در گذشته به دلیل تجربه و سرمایه شان مورد توجه ایران بودند، اخیراً به دلیل سیاسی شدن فضای حوزه انرژی این کشور تحت ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد، از این کشور رویگردان شده اند. احمدی نژاد از سال 2005 سکان ریاست جمهوری را در دست گرفته است.
فشارهای ایالات متحده بر شرکت های خارجی که از دیرباز به همکاری با ایران مشغول بودند، توانسته است در کنار زدن چندین سرمایه گذار بزرگ موفق عمل کند.
دور تازه تحریم های مصوب آمریکا، اتحادیه اروپا و سازمان ملل نیز تهدیدات بیشتری را متوجه این کشور کرده است. تمهیدات مصوب ایالات متحده و اتحادیه اروپا به طور خاص، دسترسی صنایع نفت و گاز ایران به سرمایه، دانش فنی و تجهیزات را دشوارتر کرده اند.
فریدون فشارکی کارشناس مسائل ایران در مرکز مشاوره انرژی جهانی فکت می گوید: “تحریم های جدید ایالات متحده و اتحادیه اروپا، بیمار در حال احتضار (کنایه از صنعت اکتشاف و تولید نفت ایران) را از پای در می آورد.”
وضعیت نابسامان ایران درست در نقطه مقابل اوضاع عراق است. شرکت های بین المللی نفتی از زمان باز شدن در میادین نفتی عراق به روی پیمانکاران بزرگ در سال گذشته، برای عقد قراردادهای عظیم یورش آورده اند. بسیاری از تحلیلگران با احتیاط تخمین می زنند عراق می تواند ظرفیت تولید خود را تا سال 2015 از یک میلیون بشکه در روز به 3.5 میلیون بشکه در روز برساند.
البته باید به خاطر داشت که ایران و عراق سابقه به اثبات رساندن نادرستی پیش بینی ها را در کارنامه خود دارند. مسؤولان عراقی به دفعات پیش بینی هایی کرده اند اما از عهده عملی ساختن آنها برنیامده اند. در عین حال، ایران توانسته است علیرغم تحمل چندین دهه از تحریم ها و جنگ و با وجود پیش بینی های مأیوس کننده، همچنان تولید خود را در سطح قابل توجهی نگه دارد.
ایران اخیراً برای توسعه طرح های گازی، دست به امضای قراردادهای گنگ و مبهمی با ترکیه و برزیل زده است و توانسته است میلیاردها دلار سرمایه شرکت های چینی را به حوزه اکتشاف خود جلب کند. ایران می گوید چاه های جدید در دست حفاری، جبران کننده کاهش تولیدات فعلی خواهد بود.
یک مقام رسمی در صنعت نفت ایران گفت: “تحریم های جدید سبب افزایش چالش ها خواهد شد، اما مدت زیادی است که ما با این وضع سر و کار داشته ایم.”
منبع: وال استریت ژورنال- 26 ژوئن
