کارین لوب و برایان مورفی
به نظر می رسد حماس از ارباب قدیمی خود ایران فاصله می گیرد؛ روندی که از یک سال پیش و با بالا گرفتن روندی که به بهار عربی معروف است و حمایت تهران از سوریه را بیشتر کرده است، شروع شده بود.
خالد مشعل، رهبر در تبعید حماس، مایل است این سازمان بخشی از جنبش سیاسی اسلامگرا و جزئی از بهار عربی به حساب آورده شود. به همین دلیل حماس نیازمند دوستان جدیدی در میان کشورهای ثروتمند خلیج فارس است که اغلب رابطه خوبی با ایران ندارند.
رهبران جنبش حماس گفتند این سازمان فعلا روابط خود را با ایران قطع نمی کند و ستاد فرماندهی خود را هم در دمشق تعطیل نمی کند.
با این وجود روابط آنها در این میان پر تنش شده است.
حماس حضور خود در دمشق را به دلیل سرکوب وحشیانه مردم این کشور توسط رژیم بشار اسد کاهش داده است. به گفته یک مقام بلند مرتبه حماس، این جنبش علنا از درخواست تهران برای حمایت از رژیم اسد سرباز زده اند و حتی زمانی که تهران پرداخت های ماهیانه خود به این جنبش را به تاخیر انداخت، بازهم از پیروی از درخواست ایران خودداری کرده است. این مقام حماس به دلیل سخن گفتن از مسائل داخلی، خواست که ناشناس بماند.
حماس از سوی دیگر هر چه بیشتر به حمایت های سیاسی و مالی کشورهای خلیج فارس، بخصوص قطر، که متحد نزدیک غرب است، وابسته شده است.
در هفته جاری، قطر توانست مصالحه ای را میان مشعل و رقیب قدیمی وی، محمود عباس، رئیس جمهور دولت خودگردان فلسطین، برقرار کند. بعد از پنج سال جدایی میان دولت خودگردان فلسطین در کرانه غربی و غزه، عباس اکنون به عنوان رئیس دولت فلسطینی اجرای انتخابات را در فلسطین بر عهده دارد.
قطر قول داده است که در صورت قطع حمایت بین المللی از دولت انتقالی فلسطین - به رهبری عباس - حمایت خود از حماس را ادامه دهد.
جنبش حماس در غرب، آمریکا و اتحادیه اروپا، به عنوان سازمانی تروریستی شناخته می شود، که از دوران بمب گذاری های این سازمان در اسرائیل و کشتن غیر نظامیان بر جای مانده است.
احمد یوسف، روشنفکری در غزه و شخص مورد اطمینان مشعل، گفت قول کمک های قطر “البته مفید خواهد بود. حمایت مالی هم بخشی از این کمک هاست. آنها در کمک به فلسطینیان در بازسازی غزه گشاده دستی نشان داده اند. اگر مشکلی پیش بیاید آنها کمک می کنند.”
حتی در زمانی که قطر در حال میانجیگری برای وحدت فلسطینیان بود، اسماعیل هانیه، نخست وزیر غزه در حال بازدید از کشورهای خلیج، ازجمله قطر، بحرین و کویت بود. لحن او در این سفر ها و درملاقات با سران کشورها و گروه های سرمایه گذار در غزه، خیلی بیشر شبیه مدیران شرکت ها بود تا رهبری ضد اسرائیلی.
مقامات فلسطینی گفتند قطر از هانیه خواسته است تا از سفر بعدی خود به تهران صرفنظر کند. کشورهای خلیج فارس، به دنبال جنبش های بهار عربی، موضعی خصمانه تر علیه ایران اتخاذ کرده اند.
برخی از رهبران حماس در غزه که بر اثر توافقات جدید موقعیت خود را از دست می دهند از توافق دوحه ناراضی هستند.
هانیه که در سفر خود به کشورهای منطقه از تهران نیز بازدید کرد، احتمالا باعث نارضایتی بیشتر حماس خواهد شد. بسیاری از اظهار نظرها که در وب سایت هانیه در این هفته منتشر شد از او می خواستند که به دلیل حمایت ایران از رژیم اسد از سفر به تهران خودداری کند.
قبل از بهار عربی، حماس در میان اعراب دوستان معدودی داشت و بیشتر بر روی کمک های ایران و سوریه حساب می کرد. بر اساس برخی برآوردها ایران سالیانه چندین میلیون دلار به حماس کمک می کند که برای مبارزه با محاصره نوار غزه برای حماس حیاتی است. دمشق به مشعل پناه داده است و دفتر سیاسی حماس، که مرکز تصمیم گیری آن است و امکان استقرار در نقاط دیگر وجود نداشته است، در دمشق مستقر است.
لیکن اخوان المسلمین، برادر بزرگ حماس، در انتخابات مصر و تونس اکثریت را به دست آورده است و در حال افزایش نفوذ خود در منطقه است.
فائز جرجیس، رئیس مرکز خاورمیانه ای دانشگاه اقتصاد لندن گفت: «بهار عربی اثر قاطعی بر دیدگاه ها و جهان بینی حماس بر جای گذاشته است. به قدرت رسیدن اسلامگرایان عمق استراتژیک بیشتری به حماس داده است.
با این وجود حمایت بیشتر از اخوان المسلمین با خواست های مسلمانان میانه رو نیز همراه شده است.
سلمان شیخ، رئیس مرکز بروکینگز در قطر می گوید: “حماس در مدار کشورهای عربی قرار می گیرد. این یکی از بزرگترین دستاورد های بهار عربی بوده است و نشانه رشد قدرت کشورهای خلیج فارس است.”
به نظر غیر محتمل می آید که حماس از خواست بین المللی برای کنار گذاشتن خشونت پیروی کند ولی اتحاد با کشورهای خلیج فارس می تواند این جنبش را در این مسیر قرار دهد.
کشورهای خلیج فارس این هفته با فراخواندن سفیران خود از دمشق فشار خود بر اسد را افزایش دادند. کویت و عمان سفرای خود را از دمشق فراخواندند. ماه گذشته، قطر خواستار اقدام نظامی کشورهای عربی برای پایان دادن به خونریزی 11 ماهه در سوریه شد.
یوسف، فرد مورد اعتماد مشعل، در مصاحبه ای روز پنج شنبه گفت حماس مایل است روابط خوبی با همه کشورها، از جمله ایران و سوریه داشته باشد. این لحن با برخورد سابق این جنبش با اربابان قبلی خود متفاوت است.
یوسف گفت: “ما صرفا از کسی به دلیل اینکه به ما پناه می دهد حمایت نمی کنیم. اگر آنها با حضور ما موافق نیستند، ما می توانیم آنجا را ترک کنیم. ما می توانیم محل امن دیگری پیدا کنیم.”
او همچنین گفت ایران بیشتر به حماس نیاز دارد. او گفت: “ایرانی ها بر روی این تصویر که از فلسطینیان حمایت می کنند، سرمایه گذاری کرده اند. این کار نوعی مشروعیت را برای ایران در نقش منطقه ای آن به ارمغان می آورد.”
او نگفت در برابر تخاصم میان ایران و کشورهای خلیج چگونه عمل خواهد کرد. با این وجود بهار عربی معادله را تغییر داده است و حماس اکنون به دنبال مشارکت در قدرت با رقبای سیاسی خود و قبول چند گانگی سیاسی است؛ چیزی که ایران را در دراز مدت به شریک نامطلوب آن بدل خواهد کرد.
خالد حروب، متخصص حماس در دانشگاه کمبریج گفت که اعتقاد دارد حماس مدار ایران و سوریه را ترک نخواهد کرد مگر آنکه کشورهای خلیج فارس و بخصوص عربستان سعودی قول حمایت از آن را بدهند.
حروب گفت: “آنها مایل هستند از قطر فراتر بروند و به عربستان سعودی نزدیک شوند. این یک فرصت طلایی برای عربستان سعودی است.”
منبع: بوستون گلوب - 10 فوریه
