گر چه مهلت احداث فازهای جدید پارس جنوبی به نیمه رسیده اما توسعه هیچ کدام از آنها از 30 درصد تجاوز نکرده است. اکنون مدیرعامل شرکت نفت و گاز پارس بی آنکه هیچ توضیحی درباره علت عقب ماندگی این پروژه‌ها بدهد زمان تکمیل این فازهای جدید را سال 94 اعلام کرده است؛ یعنی دو سال بیشتر از مهلت پیش بینی شده. در چنین شرایطی مدیران نفتی جمهوری اسلامی به شرکت ملی نفت چین هشدار دادهاند که یا باید در پارس جنوبی سرمایه گذاری کند و یا از ایران برود.
از تاریخ 25 خرداد ماه سال 89 قرارداد 6 فاز جدید پارس جنوبی با رقم 21 میلیارد دلار با شرکت های پیمانکاری داخلی بسته شد تا ظرف مدت 35 ماه این فازها احداث و بعد از آن تولیدشان به 250 میلیون متر مکعب در روز برسد. از آن تاریخ تا کنون 16 ماه میگذرد و بیش از نیمی از زمان مورد نظر برای اتمام پروژه پشت سر گذاشته شده است.
حالا عقب ماندگی این پروژه باعث شده تا مدیران نفتی زودتر از معمول به فکر گرفتن وقت اضافه برای اتمام شش فاز جدید عسلویه بیفتند. موسی سوری، مدیرعامل شرکت نفت و گاز پارس در حالی سال 94 را سال اتمام فازهای جدید پارس جنوبی عنوان کرده که تحریم‌های کشورهای غربی در قبال صنایع نفت و گاز ایران روز به روز شدیدتر می‌شود. “سرمایه‌گذاری تازه، کمک فنی و انتقال فناوری، تجهیزات و خدمات مربوط به این حوزه‌ها به ویژه در بخش پالایش، مایع سازی و فناوری گاز مایع طبیعی” از موارد تحریم‌های اتحادیه اروپا در بخش انرژی ایران است. شرکت نفت و گاز پارس نیز در چارچوب تحریم های آمریکا برای جلوگیری از سرمایه گذاری در صنعت نفت ایران در فهرست شرکت های مورد تحریم قرار گرفته است.
شرکت‌های 100 هزار تومانی مجری پروژههای میلیاردی
اما این تحریم‌ها تنها دلیل عقب ماندگی پروژههای نفتی ایران نیست. برخی از دلایل عمده این عقب ماندگی را باید در جای دیگری جستجو کرد؛ دلایلی که با توجه به آنها از همان ابتدا میشد حدس زد که احداث فازهای جدید پارس جنوبی چه سرنوشتی خواهند داشت. چرا که از زمان عقد این قرارداد چندان طولی نکشید که با مراجعه به سوابق دو شرکت حاضر در این قرارداد عظیم 21 میلیارد دلاری مشخص شد شرکت “پترو پایدار ایرانیان ـ- سهامی خاص” که در کنسرسیوم پنج میلیارد دلاری توسعه فاز 13 حضور داشت، دقیقا در همان روز امضای قرارداد یعنی 25 خرداد 89 به ثبت رسیده است.
”شرکت نفت و گاز پترو سینا آریا -ـ سهامی خاص” نیز که در کنسرسیوم پنج میلیارد دلاری توسعه فازهای 22 تا 24 حضور داشت، تنها یک روز قبل از امضای قرارداد تاسیس شده بود. در حالی که سرمایه اولیه هر یک از این دو شرکت از رقم 100 هزار تومان تجاوز نمی کرد. نکته دیگر اما این بود که هر دو شرکت یاد شده دارای مدیران و سهامداران یکسانی بودند.
اقدام دولت محمود احمدی نژاد و وزارت نفت در امضای قراردادهای چند میلیارد دلاری هیچگاه به طور جدی مورد سئوال و واکنش نهادهای نظارتی همچون مجلس شورای اسلامی، دیوان عدالت اداری و سازمان بازرسی کل کشور قرار نگرفت. در جریان این قراردادها دو شرکت یادشده از منابع حاصل از سه میلیارد یورو اوراق مشارکت ارزی و سه هزار میلیارد تومان اوراق مشارکت ریالی بهره مند شده بودند.
2 سال وقت اضافه
حالا همه پیش بینیها در زمان عقد این قرارداد عظیم با دو شرکت داخلی که مجموع سرمایه آنها 200 هزار تومان بود به وقوع پیوسته است. از میان شش فاز جدید 13 و 14 و 19 و 20، 21 و 22 تا 24 پارس جنوبی رکورد پیشرفت در اختیار فاز 13 با 26.64 درصد پیشرفت است. روند اجرایی فازهای 12، 15و16، 17 و18 هم با رشد منفی مواجه شده اند که حاکی از نابسامانی در مدیریت این پروژه هاست.
با این حال مدیرعامل شرکت نفت و گاز پارس گفته است که بر اساس برنامه‌ریزی انجام شده از مهر ماه امسال تا مهر سال 94 هر شش ماه یک فاز پارس جنوبی وارد مدار خواهند شد. هم اکنون این شش فاز بیش از 20 درصد از زمانبندی پروژه عقب هستند. با توجه به اینکه بیش از نیمی از زمان پروژه گذشته است پیشبینی می‌شود که این عقب ماندگی تا سال 92 به بیش از 40 درصد برسد. آن هم به شرطی که تحریم‌های غرب بر علیه ایران شدیدتر نشود.
اجبار برای سرمایه گذاری
دیروز همزمان با این اظهارات اعلام شد که قرارداد یک شرکت چینی در طرح توسعه میدان پارس شمالی به طور موقت تعلیق شده است. موسی سوری با اعلام این خبر فعالیت چینی ها در این میدان را منوط به فعالیت آنها در پارس جنوبی دانست. گفته می شود مسوولان نفتی در پی آن هستند تا با ورود اجباری شرکت‌های چینی به پروژههای پارس جنوبی عقب ماندگی خود را در این میدان نفتی جبران کنند. چرا که با توجه به تحریم‌های موجود دیگر تقریبا هیچ کشوری حاضر به سرمایه‌گذاری در پارس جنوبی نیست.
در چهار سال دولت نهم حجم سرمایه گذاری خارجی در صنعت نفت ایران روند نزولی را طی کرده و با 64 درصد کاهش از چهار میلیارد و 222 میلیون دلار در سال 84 به یک میلیارد و 517 میلیون دلار در سال 87 رسید. اینچنین بود که طی همین چهارسال تنها شمار کارگران شاغل در میدان گاز پارس جنوبی (عسلویه) که بزرگترین میدان گازی کشور محسوب می‌شود از 60 هزار به 8 هزار نفر کاهش یافت. طبق برنامههای پیش بینی شده برای این میدان نفتی میبایست هم اکنون حداقل بیش از 85 هزار نفر در پروژه های مختلف پارس جنوبی مشغول به کار باشند.
به گزارش خبرگزاری مهر، مدیرعامل شرکت نفت و گاز پارس با تاکید بر اینکه بر مبنای فعالیت و رفتار شرکت پیمانکار چینی در طرح توسعه فاز 11 پارس جنوبی برای توسعه میدان گازی پارس شمالی تصمیم گیری خواهد شد، گفته است: “بر این اساس قرارداد طرح توسعه پارس شمالی با چینی‌ها به طور موقت تعلیق شده است”.
در اوایل سال 1388، وزارت نفت اعلام کرد که با امضای قراردادی پنج میلیارد دلاری در پکن توسعه فاز 11 پارس جنوبی را به شرکت ملی نفت چین واگذار کرده است.
برای اختلاس پول هست، برای صنعت نفت نه!
اجرای کامل و بهره برداری از هر کدام از فازهای پارس جنوبی نیازمند سه‌هزار میلیارد تومان بودجه است که راه اندازی هر فاز میتواند در کمتر از دوسال این میزان سرمایه گذاری را بازگشت دهد. دو هفته پیش قره‌خانی، عضو کمیسیون انرژی مجلس با توجه به همین موضوع گفته بود: “چگونه است که فردی به راحتی و با برقراری رابطه با چند مدیر بانکی، نزدیک به سه‌هزار میلیارد تومان از منابع مالی کشور را به تملک خود در می‌آورد، ولی برای توسعه فازهای پارس جنوبی، امکان جذب منابع مالی از بانک‌ها وجود ندارد.”
دو ماه پیش عسگر جلالیان، از اعضای کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی گفته بود این نگرانی جدی وجود دارد که فازهای میدان گاز پارس جنوبی در مدت زمان اعلام شده، به بهره‌برداری نرسند. او افزوده بود که گزارش ها و اطلاعاتی که به این کمیسیون رسیده، نشان می دهد که اگر روند توسعه طرح‌های این میدان مشترک با قطر به همین منوال پیش رود، میدان گاز پارس جنوبی وقتی به بهره‌برداری کامل می‌رسد که قطر، گاز این مخزن را تخلیه کرده، و دیگر چیزی برای برداشت از آن باقی نمانده است.
عسگر جلالیان همچنین به خبرگزاری مجلس گفته به علت تحریم‌ها و خودداری شرکت‌های غربی از مشارکت در پارس‌جنوبی و صادرات تجهیزات مورد نیاز، ایران با مشکلات زیادی دراین میدان گازی مواجه شده است.
خواب خوش ایران و درآمد قطر
کشور قطر با کمتر از یک میلیون نفر جمعیت به یمن افزایش سرمایه‌گذاری خارجی توانسته سه برابر بیشتر از ایران از منابع نفت و گاز پارس جنوبی استفاده کند. قطر، بهره‌برداری از این منابع را، 11 سال زودتر از ایران آغاز کرده است. این شیخ‌نشین تا یک سال دیگر میزان بهره‌برداری از گاز پارس جنوبی را به سه برابر سطح فعلی (2 میلیارد و 240 مترمکعب) خواهد رساند. اما برداشت جمهوری اسلامی از این منابع در حال حاضر فقط روزانه 242 میلیون متر مکعب است.
برپایه قراردادهایی که دولت احمدی‌نژاد یک سال پیش برای بهره‌برداری شش فاز باقی‌مانده پارس جنوبی با پیمانکاران داخلی که به صورت عمده به وسیله فرماندهان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی اداره می شوند بست، قرار بود سطح تولید ایران ظرف 3 سال به روزانه 756 میلیون متر مکعب برسد. به این ترتیب، حتی اگر وعده‌های داده شده تحقق یابد، میزان بهره‌برداری ایران از گاز پارس جنوبی 3 سال دیگر باز هم یک سوم سطح بهره‌برداری قطر خواهد بود. جهان صنعت در این باره نوشته است: “قطر گاز پارس جنوبی را برده است، می‌برد و خواهد برد و ایران هنوز خواب تولید روزانه 756 میلیون مترمکعب را می‌بیند.”
پیمانکار اغلب این پروژه‌ها قرارگاه خاتم‌الانبیا سپاه بوده که رستم قاسمی پیش از وزارت، فرماندهی آن را برعهده داشت. او در اولین روزهای وزارت خود پیمانکاران را تهدید کرد که اگر نتوانند پروژه‌ها را در موعد مقرر به نتیجه برسانند تنبیه خواهند شد. وزیر نفت دولت دهم دو ماه پیش در بازدید از پارس جنوبی به پیمانکارانی که به برنامه زمانبندی نرسند و با کیفیت و در زمان تعیین شده کار را تمام نکنند، هشدار داد که با آنها برخورد قانونی و قراردادی می‌شود و این پیمانکاران در چشم وزارت نفت جایی نخواهند داشت.
