در حالی که مصریها چهارمین ماه اداره کشورشان بدون حسنی مبارک را تجربه میکنند، دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی در صدد یافتن راهی برای تحقق وعده چهار سال پیش محمود احمدی نژاد مبنی بر بازگشایی سفارت در مصر «ظرف یک روز»است. گر چه این روزها ترافیک سفرهای دیپلماتیک در خط تهران ـ- قاهره سنگین است، اما صحبتهای طرفین هنوز نتوانسته ناظران سیاسی را به بهبود روابط دو کشور در آیندهای کوتاه مدت خوش بین سازد.
دیروز سایتهای حکومتی حاشیههای سفر یک هیات 45 نفره مصری را منتشر کردند که گفته میشود اخیرا از ایران دیدار کردهاند. حاشیههایی که هم معذرت خواهی این هیات از قاسم حسینی، که چندی پیش به جرم جاسوسی در مصر بازداشت شده بود را همراه داشت و هم انتقاد شدید از فیلتر کردن سایت هایی نظیرفیس بوک و توئیتر و اعمال محدودیت بر اینترنت در ایران را.
روابطی که فورا قطع شد
روابط ایران و مصر در آغازین ماههای تولد جمهوری اسلامی، در سال 1358 و به دستور مستقیم آیت الله خمینی قطع و به سطح دفتر حفاظت از منافع تنزل یافت. تنزلی که نشانه عدم ارتباط دیپلماتیک در نظام بین الملل است. جمهوری اسلامی دولت مصر را به دلیل امضای قرارداد “کمپ دیوید” در سال 56 ، به خیانت و تلاش برای تحقق برنامههای آمریکا و اسرائیل در منطقه متهم کرده است.
در سال 1360 نیز بعد از ترور انور سادات مقامات جمهوری اسلامی نام “خالد اسلامبولی”، قاتل سادات را بر روی یکی از خیابانهای تهران گذاشتند. برداشتن نام این خیابان همواره یکی از پیش شرطهای از سر گیری روابط دو کشور بوده است.
حالا بعد از سالها چهره سیاسی مصر به دلیل اعتراضات مردمی سال گذشته دگرگون شده و مقامات جمهوری اسلامی معتقدند برقراری روابط این دو کشور منافع کشورهای غربی را در منطقه به خطر میاندازد و این کشورها مشغول سنگ اندازی در راه برقراری مجدد رابطه بین ایران و مصر هستند.
مصری ها در انتظار ایرانی دیگر
اما به نظر میرسد بخشی از فعالین سیاسی مصر هم چشم به ارتباط با ایرانی متفاوت دوختهاند. آنچنان که دکتر مصطفی نجار،سخنگوی حزب عدل مصر که یکی از اعضای این هیات 45 نفره بوده بعد از بازگشت به کشورش در مصاحبه با یک شبکه مصری نوید داده که “ایران در آینده ای نزدیک شاهد تغییراتی شگرف خواهد بود.” او دلیل این تغییرات را “شکاف بزرگ میان نخبگان حاکم و جوانان” عنوان کرده و “حوادث پس از انتخابات ریاست جمهوری ایران و مشکلات حقوق بشری در” ایران را نشانه هایی از “بروز تغییر زودهنگام در ایران” دانسته است.
این سخنان در حالی عنوان شده که در مقابل رهبران جمهوری اسلامی تحولات داخلی مصر را ناشی از رسیدن موج انقلاب سال 57 به این کشور دانسته اند. انقلابی اسلامی که هدفاش مبارزه با امپریالیسم آمریکا در منطقه و جهان است. این ادعا حتی بعد از واکنش فوری اخوان المسلمین به سخنان خامنه ای در نماز جمعه 15 بهمن ماه 88 تهران نیز بارها تکرار شده است. اخوان المسلمین که خود به عنوان تندروترین گروه مذهبی در مصر شناخته میشود در این واکنش بر غیر اسلامی بودن انقلاب مردم در این کشور تاکید کرده بود.
انقلاب مصر اسلامی نیست
بر اساس نوشته سایت ها این موضوع بار دیگر در جریان دیدار هیات 45 نفره یاد شده با عزت الله ضرغامی نیز مطرح شده است. آنجا که ضرغامی بر اسلامی بودن انقلاب مصر تاکید کرده و با واکنش هیات مصری مبنی بر اینکه “انقلاب مصر، بی همتاست و هیچ مثالی ندارد و مسلمان و مسیحی در آن مشارکت داشتند” مواجه شده است.
عصام سلطان؛ معاون رئیس حزب الوسط و یکی دیگر از اعضای هیات مصری نیز مخالفت خود را با اظهارات مقامات جمهوری اسلامی مبنی بر اینکه انقلاب مصر امتداد انقلاب ایران است ابراز داشته است. وی این دست اظهار نظرها را “تفکر کودکانه” ای خوانده که باید کنار گذاشته شود.
دو ماه پس از کناره گیری مبارک از قدرت، محمد مختار، مشاور وزیر دفاع مصر نیز تاکید کرده بود که اجازه داده نمی شود «یک خمینی جدید» در مصر حکومت کند.
گر چه رهبران جمهوری اسلامی، تحولات اخیر مصر را مقدمه تضعیف اسرائیل و کمرنگ شدن حضور آمریکا در منطقه میدانند، تا کنون دولت موقت مصر و نیروهای مخالف حسنی مبارک که زمام امور این کشور را به دست دارند حرفی از قطع رابطه با اسرائیل به میان نیاوردهاند. در مقابل بارها تاکید شده که مانند سه دههی گذشته، ارتباط گسترده با ایالات متحده آمریکا یکی از راهبردهای اصلی سیاست خارجی مصر در آینده خواهد بود.
پیوندهای نا گسستنی مصر
در همین راستا از یک سو اعلام شده که صادرات نفت این کشور به اسرائیل به زودی از سر گرفته خواهد شد و از سوی دیگر تنها یک ماه بعد از سقوط حسنی مبارک، قاهره میزبان هیلاری کلینتون، وزیر امور خارجه آمریکا بود. مسایلی از این دست نا خرسندی مقامات جمهوری اسلامی را در پی داشته است.
گزارش شده که در جریان سفر اخیر هیات مصری از ایران، گلایه حسن رحیم پور ازغدی از این اقدامات باعث دلخوری شدید مهمانان مصری شده است. ازغدی که از او به عنوان یکی از نظریه پردازان جناح حاکم در ایران یاد میشود در دیدار خود با هیات نخبگان مصری با اشاره به کمکهای 40 میلیارد دلاری آمریکا به این کشور گفته: “اگر دیگری به شما ۴۱ میلیارد دلار بپردازد با فروش انقلاب خود به قیمت بالاتر موافقت می کنید؟ چرا به عنوان یک مصری از خود نمی پرسید آمریکایی که دست خود را به سمت شما دراز کرده اند همان آمریکای هم پیمان تاریخی حسنی مبارک دیکتاتور است؟”
حمادة الکحلی خبرنگار مصری در گزارش خود از این دیدار نوشته که سخنان رحیم پور ازغدی “باعث شد تا برخی از اعضای هیات مصری تهدید کنند برنامه دیدار از ایران را متوقف کرده و سفر را نیمه کاره رها می کنند”. به نوشته این خبرنگار مصری تنش در این جلسه زمانی افزایش یافت که ازغدی انور سادات ، رئیس جمهور پیشین مصر را “دیکتاتور و خائن ” و خالد اسلامبولی (قاتل سادات) را “قهرمان و شهید ” توصیف کرد.
اعضای این هیات 45 نفره در انعکاس رویدادها و برداشتهای این سفر در رسانههای مصر، به مخالفت مردم با برخی اقدامات حکومت و نگرانی تهران از تکرار رفتار جوانان مصری در ایران اشاره کردهاند. اشاراتی که حتی سایت جهان نیوز نیز به انتشار آنها پرداخته.
15 سال تلاش بی ثمر
سابقه تلاشها برای از سر گیری روابط ایران و مصر به 15 سال پیش و زمان ریاست جمهوری هاشمی رفسنجانی میرسد. در جریان اعتراضات داخلی مصر، مقامات جمهوری اسلامی دولت حسنی مبارک و شخص وی را یکی از بزرگترین دشمنان امت اسلام در منطقه معرفی میکردند.
با این وجود در تمام 15 سال گذشته این جمهوری اسلامی بوده که بارها برای از سرگیری روابط با مصر پیشقدم و همواره با مخالفت دولت حسنی مبارک، رئیس جمهور پیشین مصر روبه‌رو شده بود.
سفر غلامعلی حداد عادل، رئیس مجلس هفتم شورای اسلامی به مصر و دیدار او با حسنی مبارک در سال 1386 مهمترین تلاش برای بازسازی روابط با این کشور طی سی و دو سال گذشته است. گر چه او سال گذشته و در جریان اعتراضات داخلی مصر حسنی مبارک را “بزرگترین تهدید برای بسط روابط در جهان اسلام طی سه دهه اخیر” معرفی کرد ، اما در جریان دیدار بی حاصل خود از قاهره دولت مبارک را در کنار دولت ایران با عنوان “دو قطب جهان اسلام” یاد کرده بود.
طی چهار ماه گذشته تنها دیدار رسمی مقامات دو کشور مربوط به دیدار نبیل العربی وزیر امور خارجه مصر با علی اکبر صالحی، وزیر خارجه جمهوری اسلامی بوده است که آن هم خارج از خاک دو کشور و در حاشیه نشست جنبش عدم تعهد در اندونزی انجام شد. نبیل العربی در این دیدار گفته بود “سخن گفتن درباره ازسرگیری رابطه قاهره با تهران هنوز زود است.”
با این تفاسیر به روشنی مشخص نیست تا کی نام “خالد اسلامبولی” باید بر تابلوی یکی از خیابانهای پایتخت ایران خودنمایی کند.
