سودی که دولت از صعود دلار می برد

ایندرا لاکشمانان، لادن ناصری

دولت آمریکا، سران دولت ایران و سپاه پاسداران را متهم کرد که از مردم عادی بهره کشی می کنند و درحالی که کشور تحت فشار تحریم ها قرار دارد، از پایین آمدن ارزش پول رایج کشور، سود می برند.

این اظهارات همزمان شد با کم شدن 15 درصدی ریال در مقابل دلار در پنج هفته گذشته. به گفته روزنامه مستقل  دنیای اقتصاد، کاهش ارزش ریال نسبت به ماه مارس 35 درصد بود. اختلاف 39 درصدی که روز 21 دسامبر بین نرخ رسمی بانک مرکزی و بازار وجود داشت، در دو دهه گذشته بی سابقه بوده است.

دیوید کوهن، معاون خزانه داری آمریکا  گفت که اختلاف بین این دو نرخ باعث شده است که فرصت طلبان دولتی و تجار وابسته به سپاه نهایت استفاده را از تحریم هایی که به دلیل برنامه های اتمی مشکوک ایران است، ببرند. آنها کسانی هستند که در داخل حکومت هستند و می توانند ارز دولتی بگیرند و آن را در بازار آزاد به فروش برسانند.

کوهن می گوید: “مردم عادی که بصورت فوری به دلار یا یورو نیاز پیدا می کنند برای تهیه آن با مشکلات زیادی مواجه هستند و زمانی که ارز در دسترشان قرار می گیرد باید آن را به نرخ آزاد بخرند.”

کوهن می گوید: “در عین حال، مقامات ارشد دولتی و تجار برگزیده، که از اعضای سپاه هستند، به ارز دولتی دسترسی دارند و در واقع در معاملات پر سود ارزی از مردم عادی ایران بهره کشی می کنند.”

حسین راغفر، استاد دانشگاه الزهرا در یک مصاحبه تلفنی گفته  ارزش ریال در بازار ارز، ماه هاست که کاهش پیدا کرده است. ایرانی ها در واقع با درونمایی که دولت برایشان ترسیم کرده است، مواجه شده اند. دولت ایران بعد از تحریم های جدید آمریکا و اتحادیه اروپا، با تورم 19.8 درصدی و بحران اقتصادی مواجه است و این وضعیت با احتمال تحریم نفتی ایران تشدید خواهد شد.

راغفر در ادامه گفت که در روز 21 دسامبر نرخ دولتی دلار، 11030 ریال شد اما در بازار آزاد آزاد نرخ دلار 15300 ریال بود. این شکاف روز گذشته کمتر شد و نرخ ارز دولتی 11100 ریال و ارز آزاد 15150 بود. شکاف 39 درصدی هفته گذشته در دو دهه گذشته بی سابقه بوده و ایرانیان دیگر به سیاستمداران و مقامات مالی که وعده بهبود  وضعیت اقتصادی را می دهند، اعتمادی ندارند.

 

رسانه های ایران

خزانه داری آمریکا اسناد لازم را در مورد اظهارات کوهن در اختیار بلومبرگ قرار نداد. جان سولیوان سخنگوی خزانه داری آمریکا به گزارش های رسانه های ایران در مورد بانک مرکزی اشاره کرد و اظهارات  یکی از نمایندگان برجسته مجلس درمورد سودجویی ارزی، اشاره کرد.

سایت الف وابسته به احمد توکلی، اقتصاددان و رییس مرکزی پژوهش های مجلس ، به نقل از وی اعلام کرد که شکاف بین نرخ ارز دولتی و آزاد باعث کاهش درآمد با استفاده از سرمایه های کشور می شود.

احمد توکلی که  سیاست های اقتصادی احمدی نژاد را نقد می کند، گفت که ادامه این وضعیت طبقه جدیدی از مردم را بوجود می آورد که از آب گل آلود وضعیت اقتصادی و به لطف بانک مرکزی، ماهی گرفته اند.

کوهن به کنگره آمریکا گفت که ده سال بود که ایران با موفقیت توانسته بود سیاست ارز تک نرخی را دنبال کند و این سیاست  را تا سپتامبر 2010 با استفاده از درآمد نفتی، حفظ کرد. وی معتقد است که تحریم های سازمان ملل در ژوئن 2010، کار رابرای بانک مرکزی مشکل کرد و بانک مرکزی برای حمایت از ریال، کنترل بازار  ارز از دست داد. دلایل بالارفتن قیمت ارز، تورم شدید، بالا رفتن نرخ بیکاری و نارضایتی داخلی است.

کن کاتزمن، محقق آمریکایی و نویسنده کتابی در مورد سپاه می گوید که این گفته که سپاه و اعضای ارشد حکومت از سقوط ریال سود می برند این سووال را مطرح می کند که آیا تحریم ها تاثیر لازم برای متوقف کردن برنامه های اتمی ایران داشته است یا نه.

کاتزمن در مصاحبه ای می گوید: “مسلم است که تحریم ها با اقتصاد ضربه می زند، اما آیا این تحریم ها به موسسات مهمی که هدف تحریم بوده اند، ضربه می زند یا باعث قدرتمند تر شدن دولت می شود؟”

 

تحریم های کنونی

سازمان ملل،آمریکا و اروپا و سایر کشور ها بخش های اقتصادی، حمل و نقل دریایی، حمل و نقل و بخش تولیدات موشکی و اتمی سپاه را هدف تحریم های خود قرار داده اند تا ایران دست از برنامه های مشکوک اتمی خود بردارد. ایران اصرار دارد که برنامه های اتمی اش صلح آمیز است.

آژانس بین المللی انرژی اتمی سازمان ملل، طبق گزارش شماره هشت بازرسان می گوید که ایران در پی تولید سلاح اتمی است.  در آخرین گفتگو ها درمورد تحریم ها، آمریکا، کانادا و انگلستان صحبت از تحریم نفتی ایران کرده اند.

نفت اصلی ترین منبع درآمد ایران است که در سال 2010 73 میلیارد دلار بوده است و بیش از 50 درصد بودجه کشور را در بر می گیرد.

ایران دومین بزرگترین تولید کننده نفت اوپک بعد ازعربستان است و در سال 2010 در حدود روزانه 2.58 میلیون بشکه نفت فروخته است. ایران تا قرار است تا پایان سال شمسی که روز 19 مارس به پایان می رسد، در حدود 110 میلیارد دلار از فروش نفت خام بدست بیاورد.

علی الفونه، پژوهشگر موسسه آمریکن اینترپرایز در واشنگتن است. حوزه تحقیقاتی او ایران، خصوصا سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است. می معتقد است که دولت و سپاه در جریان جنگ ایران و عراق در دهه هشتاد از موقعیت مشابه سود سرشاری بردند. آنها به ارز دولتی دسترسی داشتند و از آن برای خرید اسلحه و فروش ارز دولتی در بازار آزاد استفاده می کردند.

 

فساد مالی

الفونه در یک مصاحبه می گوید: “حالاست که اقدامات سپاه در دهه هشتاد میلادی مفهوم پیدا می کند، آنها در کوچکترین صنایعی که سود آور بود سرمایه گذاری کردند و رد پای سپاه در همه جا دیده می شود. آنها روز به روز در فساد مالی بیشتر فرو می روند.”

او می گوید:« درحالیکه مردم ایران از تورم و کاهش قدرت ریال در مقابل دلار عذاب می کشند، آنها سود می برند.»

افزاش خشم مردم از تضعیف ریال و پیش آمدن فرصت برای فساد مالی به کمک رهبران ایران آمده است. رقیبان سیاسی احمدی نژاد او را متهم به سوء مدیریت اقتصادی می کنند. رئیس جمهور و بانک مرکزی اتهام دست داشتن در سقوط ریال را رد می کنند.

هفته گذشته تلویزیون دولتی ایران گروهی از مردم را نشان داد که شب را در مقابل بانک ها به صبح رسانده بودند و منتظر بودند تا سکه طلا بخرند. دنیای اقتصاد می نویسد که احمدی نژاد مقصران بی نام و نشانی را مسئول بالار فتن قیمت ارز می داند.

احمدی نژاد  وعده داده بود که دولت، بازار ارز و سکه را تحت کنترل داشته باشد و روز 21 دسامبر نیز اعلام کرد که ایران دارای ذخیره ارزی و طلای بیکرانی است  که تا پانزده سال قادر خواهد بود پشتوانه ریال باشد.

الفونه می گوید: “چند ماه پیش، بانک مرکزی ایران تلاش کرد تا نرخ طلا را با حراج کردن ذخیره طلای کشور، ثابت نگه دارد اما بعد از مدتی این استراتژی را رها کردند زیرا طلا دیگر نمی توانست پشتوانه ریال باشد. قیمت طلا همچنان بالا می رود زیرا اعتمادی به بانک مرکزی وجود ندارد.”

محمد بهمنی، رئیس بانک مرکزی، اعلام کرد که بانک تلاش می کند تا ثبات نرخ ارز را نگه دارد اما  توانایی کافی برای دفاع از ریال  ندارد. اقتصاد ایران نیاز به مدیرت دارد زیرا مورد هجوم کشور های غربی است.

اسکات لوکاس، کارشناس ایران در دانشگاه بیرمنگام می گوید: “هرکس به دلار ارزان دسترسی دارد، تلاش می کند از آن سود ببرد. این فرد می تواند احمدی نژاد یا عضو سپاه باشد.”

بلومبرگ، 27 دسامبر