با گذشت دو ماه از شروع سال تحصیلی هنوز اعتبار کافی برای توزیع شیر در مدارس تامین نشده و و از اجرایی شدن این طرح خبری نیست؛ موضوعی که با حجت‌الله درویش پور، عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس درمیان گذاشته ایم.او در گفتگو با “روز” با تاکید بر اینکه گرانی شیر باعث اخلال در این طرح شده است می‌گوید: “با این حال و با توجه به مشکلاتی که در خصوص فقر مواد غذایی و سوءتغدیه در کشور وجود دارد، گرانی بهانه خوبی برای عملی نشدن تعهد وزارتخانه نیست.”
مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت در این خصوص گفته است: “عدم اجرای برنامه شیرمدرسه و عدم دریافت کلسیم از برنامه غذایی روزانه که به‌دلیل افزایش قیمت شیر و لبنیات و کاهش مصرف در جامعه اتفاق افتاده است، قطعاً سونامی پوکی استخوان را به‌دنبال خواهد داشت و هزینه‌های سنگینی که بابت مراقبت و درمان شکستگی‌های خودبه‌خودی استخوان به کشور تحمیل می‌شود، بیشتر خواهد شد.”
با وجود این مسئولان آموزش و پرورش کمبود اعتبارات را بهانه اجرایی نشدن طرح توزیع شیر در مدارس کرده‌اند. البته علی‌اصغر فانی، وزیر آموزش و پرورش به تازگی گفته است: “برای آغاز توزیع شیر باید اعتبارات لازم تأمین شود، به محض آماده شدن این اعتبارات، توزیع شیر آغاز می‌شود.” او همچنین گفته: “بارها تأکید کرده‌ام هیچ کار نویی را آغاز نمی‌کنم، مگر آن را به آخر برسانم.”
ماه سوم سال تحصیلی در حالی آغاز شده است که پیش‌تر معاون توسعه مدیریت و پشتیبانی وزارت آموزش و پرورش و رئیس کمیته ملی شیر مدارس مهرماه امسال با رد گمانه‌زنی رسانه‌ها مبنی بر تأمین‌نشدن اعتبارطرح توزیع شیر مدارس گفته بود: “توزیع شیر در مدارس از وظایف اصلی آموزش و پرورش است و این طرح در بازه زمانی 3ماهه قابل اجراست و عجله‌ای برای اجرای زودتر نداریم، می‌خواهیم مطالبه‌ای باقی نماند.”
طرحی که جدی گرفته نشد
اما عدم توزیع شیر در سال تحصیلی جدید تنها خبر نگران کننده در خصوص این طرح نیست. زهرا عبداللهی مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت می‌گوید: “متأسفانه پس از هدفمندی یارانه‌ها و افزایش قیمت شیر نه تنها شیر و لبنیات در سبد غذایی خانوار جای اندکی را به خود اختصاص داد بلکه برنامه شیر مدرسه هم دچار مشکل شد و به‌جای ۷۰ نوبت شیر برای هر دانش آموز، در سال گذشته به‌طور متوسط ۲۵ نوبت شیر داده شد.”
حجت‌الله درویش‌پور، عضو کمیسیون آموزش مجلس هم در گفت‌وگو با روز با ابراز نگرانی از عدم توزیع شیر در مدارس می‌گوید: “توزیع شیر به ویژه در مدارس مناطق محروم از اهمیت بالایی برخوردار است چرا که آمار نشان می‌دهد سوءتغذیه در این مناطق شیوع بیشتری دارد.”
درویش پور به نحوه اجرایی شدن این طرح هم انتقاد دارد: “متاسفانه طرح توزیع شیر در مدارس هیچ‌گاه جدی گرفته نشده و از روال منظم و مدون برخوردار نبوده است. رسیدگی به تغذیه کودکان و دانش‌آموزان برای ما هزینه نیست بلکه سرمایه‌گذاری است چرا که از یک سو این‌ها آینده‌سازان کشور ما هستند و حفظ سلامت آنها از اهمیت بالایی برخوردار است. از سوی دیگر هم پوکی استخوان و سوءتغذیه هزینه‌های بیشتری تحمیل خواهد کرد که چندین برابر اعتبار در نظر گرفته شده برای این طرح است.علاوه بر کمبود توزیع این ماده مغذی در مدارس کیفیت شیری که توزیع می‌شود هم همواره با انتقاد رو به رو بوده است.”
مرداد امسال باشگاه خبرنگاران جوان اعلام کرده بود براساس نتایج یک تحقیق ۷۰ درصد ترکیبات شیر مدارس آب است.
انگیزه های طرح توزیع شیر
۱۲میلیون و ۳۰۰هزار دانش‌آموز در مدارس، مهدهای کودک و پیش‌دبستانی‌ها جامعه هدف طرح توزیع شیر در مدارس هستند؛ طرحی که با هدف کاهش فقر جسمانی، افزایش سلامتی و کاهش بیماری و اصلاح الگوی مصرف از سال۷۹ اجرا می‌شود. براساس این طرح، دانش‌آموزان باید طی ۷۰نوبت، ۱۴کیلوگرم شیر در یک سال تحصیلی دریافت کنند. البته هر سال بر سر اجرای آن بحث و جدل بوده است و مسئولان همواره از کمبود اعتبارها سخن گفته‌اند. چنانچه خبرگزاری فارس هم در گزارشی آورده است: “در سال‌های اخیر، موضوع شیر مدارس با مشکل اقتصادی مواجه شده است؛ به‌گونه‌ای که شرکت‌های طلبکار تا مدت‌های طولانی در انتظار اختصاص اعتبار از سوی آموزش و پرورش هستند و برخی نیز از خیر همکاری با این وزارتخانه می‌گذرند؛ به همین دلیل توزیع شیر نیز هر سال با تأخیر بیشتری نسبت به سال قبل اجرا می‌شود.”
سال گذشته نیز توزیع شیر با تأخیر نسبت به سال قبل از نیمه دوم آذر آغاز شد و در نهایت بر اساس گفته برخی مسئولان، به میزان لازم هم بین دانش‌آموزان توزیع نشد.
زهرا عبداللهی مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت در این خصوص گفته است: “با اجرای این برنامه بنا داشتیم تا فرهنگ مصرف شیر را در کودکان و دانش آموزان ارتقا دهیم تا بخشی از نیازهای تغذیه‌ای به‌ویژه کلسیم که برای رشد استخوان و حفظ تراکم استخوانی و پیشگیری از پوکی استخوان در بزرگسالی ضروری است، تأمین شود.”
بحران کمبود کلسیم در ایران
بحران کمبود کلسیم در ایران جدی است. زنان ایرانی به طور میانگین در سنین زیر ۳۵ سالگی و بسیار زودتر از هم‌جنسان خود در کشورهای پیشرفته، با بحران پوکی استخوان رو به رو هستند. کارشناسان تغذیه، مصرف روزانه حداقل دو لیوان شیر، ۲۵ گرم پنیر و ۲۵۰ گرم ماست و سایر فرآورده‌های لبنی را برای حفظ سلامت بدن ضروری می‌دانند. آمارها حاکی از آن است که میزان سرانه مصرف شیر در کشورهای توسعه یافته حدود ۵۰۰ کیلوگرم در سال است. همچنین در حالی که میانگین مصرف جهانی هم روند افزایشی داشته و از ۱۶۰ کیلوگرم به ۱۸۰ کیلوگرم رسید، مصرف این محصول در کشور ما همچنان ۸۰ کیلوگرم باقی مانده است. آخرین آمارها می‌گوید: “از هر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت ایرانی سالانه ۴۷۲ نفر بالای ۵۰ سال دچار شکستگی‌های لگن مرتبط با پوکی استخوان می شوند.”
مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت با اعلام این آمار گفته است: “بر اساس برآورد سال ۱۳۸۹ در هرسال حدود ۵۱ هزار مورد شکستگی لگن قابل انتساب به پوکی استخوان در کشور رخ می‌دهد و سالانه حداقل ۳۳ میلیارد ریال (بر اساس محاسبه سال ۱۳۸۹) فقط هزینه ناشی از شکستگی‌های گردن استخوان ران به کشور تحمیل می‌شود.”
دکتر گل‌علی‌زاده معاون پشتیبانی سازمان نظام پزشکی و نایب رییس انجمن پزشکان عمومی ایران به تازگی اعلام کرده است: “طبق مطالعات انجام شده ۹۰ درصد خانواده‌های ایران کمبود کلیسیم دارند و بعد از حذف یارانه شیر و افزایش قیمت مواد لبنی، خرید مواد لبنی ۱۴ درصد کاهش نشان می‌دهد. در واقع گرانی شیر و لبنیات باعث شده که بسیاری از خانواده‌های ایرانی شیر را از سبد کالاهای مصرفی حذف کنند و اولویت را به نان، برنج، گوشت و مرغ بدهند. “
او همچنین گفته: “شیر یکی از منابع با ارزش و اصلی در هرم غذایی است و بدن انسان بیشتر از گروه غلات، میوه و سبزیجات به این منبع غذایی نیاز دارد. پیش از گرانی این ماده غذایی آمار مصرف شیر و لبنیات ۸۰ تا ۱۰۰ کیلوگرم در سال بود که در حال حاضر با کاهش ۲۲ درصدی مواجه شده‌ایم و به ۶۰ تا ۷۰ کیلوگرم در سال کاهش پیدا کرده است.”
به گفته دکتر گل‌علی‌زاده “در حال حاضر شاهد کاهش تراکم استخوان در سنین زیر ۳۰ سال در کشور هستیم که این دسته از افراد با کوچک‌ترین ضربه، خود به خود دچار شکستگی می‌شوند که بار مالی زیادی را به خانواده و جامعه تحمیل می‌کند”.
ماده ۸۴ قانون برنامه چهارم توسعه، دولت را موظف به نهادینه کردن مدیریت، سیاست گذاری، ارزشیابی و هماهنگی این قلمرو از جمله امنیت غذا و تغذیه در کشور، تامین سبد مطلوب غذایی و کاهش بیماری‌های ناشی از سوء تغذیه و گسترش سلامت همگانی کرده است. با تشکیل شورای عالی سلامت و امنیت غذایی و همچنین ارتقای فرهنگ و سواد تغذیه‌ای جامعه، در سال ۱۳۸۸ ابلاغ سند غذایی صورت گرفت؛ اما به نظر می‌رسد تا کنون اصلاح سبد غذایی مردم به نتیجه‌ای نرسیده است.
