بابک سرافراز
آگاهان در داخل ایران گزارش می دهند که داغ ترین موضوع روز بین رهبران محافظه کاران ایران این است که بعد از آیت الله علی خامنه ای، رهبر ایران که گفته می شود سرطان خون دارد، چه کسی رهبر می شود. همین منابع گزارش داده اند که کسانی که شانس بیشتری برای گرفتن جای خامنه ای دارند، آیت الله محمود هاشمی شاهرودی، رئیس قدرتمند قوه قضائیه است که ماموریتش چند هفته دیگر به پایان می رسد.
در این مرحله، این بحث ها بطور عمومی مطرح نمی شود. حتی در محافل داخلی هم محافظه کاران از خطر اینکه خامنه ای تبدیل به رهبری فاقد قدرت بشود، صحبتی نمی کنند. ترجیحا قرار است همه چیز به سرطان وی که به مراحل آخر رسیده است، مربوط بشود. در حال حاضر در در آمادگی برای وقوع یک اتفاق است. اما اگر بحران های ایران ادامه پیدا کند، تصمیم گیری در این مورد، اجتناب ناپذیر خواهد شد.
به نظر می رسد شاهرودی برای تصدی این مقام، عالی است. او در سن 61 سالگی در اوج قدرت است. او شاگرد ممتاز آیت الله محمد باقر صدر است که خود پدر زن مقتدی صدر، رهبر سپاه مهدی عراق است. شاهرودی در میان همتایانش معروف به داشتن دانش مذهبی بالا و هوش فوق العاده است. او بعنوان یک سیاستمدار تندرو او قسمت اعظم عمرش را در راه مبارزه برای برقرار کردن حکومت اسلامی در ایران و عراق تحت فرمان آیت الله روح الله خمینی از چهل سال پیش، سپری کرده است.
در عین حال، سابقه او در زمان ریاست قوه قضائیه نشان می دهد که او مخالف تغییرات تندورانه و بیشتر طرفدار مذهب مدرن شده است.خلاصه اینکه او بعنوان یک قاضی، همه نقاط قوت خامنه ای و کمی از نقاط ضعف او را دارد.
خط سیر سیاسی
شاهرودی که از والدین ایرانی در شهر مقدس نجف در عراق زاده شده است، از همان سنین کودکی همانطور که نسل های متمادی در خانواده اش متداول بود، با مذهب شیعه آشنا شد. او شاگرد آیت الله العظمی صدر و بعد ها در سال های 1960، شاگرد خمینی شد. این دوران، دوران تغییر جهت عقاید شیعی در مورد سیاست و حکومت است. صدر اندیشه شیعه مدرن را بعنوان حکومت مسلمین آغازکرد که بعد ها باعث بوجود آمدن حزب دعوه در اوایل دهه شصت میلادی شد. بغیر از شاهرودی از دیگر شاگردان آیت الله صدر در آن دوران می توان از چهره های تاثیر گذاری چون محمد حسین فضل الله در لبنان، و کاظم الحائری و محمد باقر حکیم در عراق نام برد.
آیت الله خمینی در دوران تبعید اندیشه های محمد باقر صدر را تغییر داد و یا به قول خودش آن را تکمیل کرد و در نتیجه ولایت امت بر خود وی را به آنچه امروز ولایت فقیه گفته می شود، تغییر داد.
شاهرودی بتدریج از موضع گیری استادش به سمت موضع گیری های آیت الله خمینی تغییر جهت داد. در اواسط دهه هفتاد میلادی به دلیل فعالیت های سیاسی توسط پلیس مخفی صدام حسین در عراق دستگیر و چهل روز زندانی شد. شاهرودی با وجود شکنجه هایی که می شد از همکاری با زندانبانانش سر باز زد اما یکی از برادرانش در تلویزیون به همه اتهامات اعتراف کرد و رفقایش را متهم به دست داشتن در توطئه کرد.
بعد از کشته شدن صدر در سال 1980 برای همیشه به ایران آمد و شورای عالی انقلاب اسلامی عراق را تاسیس و تا مدتی رهبری کرد. در سال 1996 بعنوان حقوقدان وارد نهاد تندرو شورای نگهبان شد. عاقبت در سال 1999 توسط خامنه ای بعنوان رئیس قوه قضائیه انتخاب شد و تا کنون این مقام را حفظ کرده است.
یک استاد دانشگاه می گوید:“بسیاری از مردم تصور می کنند دوران تصدی شاهرودی در قوه قضائیه شبیه هیچ دوران دیگری نیست. از یک سو در این دوران صد ها روزنامه نگار و فعال سیاسی دستگیر شدند و بدون طی کردن مراحل قانونی محکوم شدند، نمایندگان مجلس به دادگاه کشیده شدند و مردم عادی بزور مجبور به اعتراف های دروغین شدند. از سوی دیگر او اولین رئیس قوه قضائیه بود که سنگسار و بسیاری از مجازات های غیر انسانی را محکوم کرد و قانون خانواده را به سود زنان، پیشنهاد کرد”. اما این تناقض ها برای کسانی که با مکتب سیاسی شیعه و امر قضاوت در این مذهب آشنا هستند، شاهرودی یک نمونه است که نباید باعث تعجب شود.
هدف فقیه یا قاضی در این مبحث این نیست که قوانین بین المللی یا حقوق بشر رعایت کند بلکه این است که درحالی که شریعت را به شکل یک مجموعه کامل سیاسی و اجتماعی ارائه می دهد، در حفظ حکومت اسلامی هم بکوشد.یک قسمت از وظیفه رهبر سیاسی و مذهبی برقرار کردن تعادل بین این مناقشه ها است. شاهرودی تلاش زیادی برای بازگزداندن اعتبار به این دستگاه عظیم یعنی قوه قضائیه ایران کرده است، این دستگاه شامل 160 هزار قاضی و حقوقدان و کارمند است که سالانه 9 میلیون پرونده را بررسی می کند و به وضعیت صد ها هزار زندانی رسیدگی می کند. او در حال حاضر با کامپیوتری کردن روند پرونده ها نیروی کار را کاهش داده است و پرونده های زیادی را از دادگاه ها به کمیته های داوری محلی ارجاع کرده است. بغیر از این، برخلاف مخالفت تندرو ها، برخی از مجازات های اسلامی را تغییر داده است.
در عین حال او در دوران ریاست قوه قضائیه در کنار سایر مراجع قضائی تلاش کرد تا مخالفان بیرحمانه کنار بروند. تندرو های ایران هر نوع مخالفت، حتی آرام ترین آن را تهدیدی برای حکومت اسلامی می دانند.
یک نکته دیگر که باید در مورد رهبر شدن شاهرودی در نظر گرفت این است که او بار ها در مقابل دولت احمدی نژاد، موضع انتقاد آمیز گرفته است. شاهرودی و قضات عالیرتبه دیگر چندین بار بیانه های رسمی علیه اقدامات احمدی نژاد در مورد دادن سرمایه ها و منابع مهم به سپاه پاسداران، منتشر کرده اند. در جریان انتخابات اخیر، دادستان عمومی رادیو و تلویزیون را به دلیل دادن وقت اضافه به احمدی نژاد، محکوم کرد.
زمانی هم که رهبر ایران، خامنه ای، از احمدی نژاد و متحدانش دفاع کرد، چینی موضع گیری هایی از سوی قوه قضائیه پر معنا و سمبولیک بود و نشان داد که شاهرودی به این دسته از فعالان سنت گرا تعلق دارد که معتقدند رهبر مذهبی باید عادل و بی طرف باشد و این صفاتی است که خامنه ای مشخصا به آن دست نیافته است.
بابک سرفراز نام مستعار یک روزنامه نگار در داخل ایران است.
منبع: سی بی اس نیوز 29 ژوئیه
