مایکل بینیون
یک شورش چه وقت به انقلاب تبدیل می شود؟ در طول تاریخ، راهپیمائی ها، تظاهرات و شورش ها جمعیت را به خیابان ها کشانده و دولت ها را تهدید کرده اند. در اغلب کشورها، یک سرکوب سریع همراه با سازش های سیاسی، معمولاً به مهار ناآرامی های مردمی منجر می شود. اما هنگامیکه خشونت، خشم و سرکوب شدید می شود و دولت ها کنترل خود را از دست می دهند، نقطه فروپاشی فرا می رسد و انقلاب آن سرزمین را دربر می گیرد. آیا ایران به نقطه فروپاشی رسیده است؟
انقلاب های کلاسیک که به تغییر روابط جهانی منجر شده اند، هنگامی رخ می دهند که سرکوب دیگر نمی تواند نقش یک مانع را ایفا کند. شورش دهقان های فرانسه پیش از انقلاب فرانسه و یا کارگران در روسیه تزاری، چندین سال به درازا کشید. تنها زمانیکه تلاش برای پاسخگوئی به درخواست های آنها آغاز شد، انقلابیون شهامت طغیان پیدا کردند. دیکتاتوری فرانسه توان سرکوب را از دست داد و آنها را از صحنه روزگار حذف کرد. تزار هم عقب نشینی کرد و دولت الکساندر کرنسکی از اصلاحات گسترده سخن گفت و بلشویک ها به این وسیله شانس خود را امتحان کردند. سازش های سیاسی اغلب نشانه نزدیک شدن انقلاب هستند.
در کشورهائی که یک دولتِ مورد تهدید، حجم سرکوب را دوبرابر می کند و نیروهای نظامی را برای شلیک به سوی مردم و بازداشت آنها به خیابان می کشاند، ممکن است شورش متوقف شود. صدام حسین در سال 1991 و پس از شکست در جنگ خلیج فارس با یک شورش همگانی در جنوب کشور روبرو شد، اما وقتی نیروهای گارد صدام به سرکوب شدید جمعیت شیعه دست زدند، شیعیان در زیر وحشی گری های دولت، مغلوب شدند. صدام و رژیمش از آن شورش جان سالم به در بردند.
گاهی نیروهای خارجی نیز می توانند طغیان را سرکوب کنند. شورش های سال 1953 در آلمان شرقی و تظاهراتی که در برلین شرقی در برابر دولت اقماری کمونیست والتر اولبریخت به راه افتاد، سریعاً به کمک نیروهای اشغالگر اتحاد جماهیر شوروی سرکوب شد. ناآرامی های مجارستان نیز در سال 1956 با تهاجم تانک های اتحاد جماهیر روبرو شد. 12 سال بعد و همزمان با حمله تحت رهبری مسکو مطابق مفاد پیمان ورشو، بهار پراگ در چکسلواکی به زمستان تبدیل شد.
در تمام این موارد، هیچ امتیازی به مخالفان داده نشد و هیچ تلاشی برای سازش با آنان و یا دادن مشروعیت سیاسی به آنها به عمل نیامد. این اتفاقات، با موج انقلاب های به راه افتاده در اروپای شرقی در سال 1989 متفاوت بود. رهبران آلمان شرقی کمونیست برای سرکوب همراه زور، بر روی مسکو حساب می کردند، اما میخائیل گورباچف از ادامه این پشتیبانی خود داری کرد. پیام او به سایر اقمار اتحادیه جماهیر این بود که باید از اصلاحات تحت رهبری وی پیروی کنند، در غیر اینصورت به حال خود رها خواهند شد. اولین شکاف ها در آلمان شرقی تحت رهبری اریک هونکر، رئیس حزب کمونیست کشور، به وجود آمد. معترضان جسارت پیدا کردند و ارتش از گشودن آتش به سوی معترضان منع شد. جمعیت به سوی دیوار برلین هجوم برد و رژیم حاکم تنها با یک فشار ناچیز از هم فرو پاشید.
نظیر همین رویداد در مجارستان، چکسلواکی و بلغارستان رخ داد. قضیۀ رومانی متفاوت بود. هیچ سازشی رخ نداد و هیچ رهبر انقلابی در کار نبود. تنها در یک لحظۀ مبهوت کننده و اعتراض آمیز، هنگامیکه نیکلای چائوشسکو از خود ضعف نشان داد، حتی فرمانبرداری نظامیان را نیز از دست داد. به محض آنکه رژیمی حمایت پلیس و نیروهای نظامی را از دست می دهد، وقوع انقلاب اجتناب ناپذیر می شود.
بر اساس گزارش های رسیده از ایران، عده ای از نظامیان این کشور نیز از گشودن آتش به سوی تظاهرکنندگان خودداری کرده اند. در شرایط فعلی، آقای احمدی نژاد به پشتوانۀ شبه نظامیان بسیج، مجلس و سپاه پاسداران، مطمئن و دلگرم به نظر می رسد. او هیچ تلاشی برای کسب رضایت معترضان از طریق سازش و یا دادن هرگونه پاسخ احتمالی به تقاضا هایشان به خرج نداده است.
رژیم از این نگران است که سرکوب مخالفان به نتیجه نرسد، با این حال تندروها همچنان به کار خود ادامه خواهند داد. رابرت موگابه رئیس جمهور زیمباوه هم فکر می کرد «وفاداران» و نیروهای خشن او می توانند مخالفانش را مرعوب کنند، اما وقتی سربازهایش نیز نشان دادند که پول و غذا ندارند، وی مجبور به سازش شد و مورگان تسوانگیاری را وارد دولت کرد. او فعلاً دوام آورده اما کشمکش در زیمباوه هنوز پایان نیافته است.
سرکوب و وحشی گری شدید و طولانی معمولاً می تواند وقوع انقلاب را برای مدت طولانی به تعویق بیاندازد. رژیم استالینی در کره شمالی توانسته بیش از آنچه خارجی ها فکر می کردند و علیرغم از هم پاشیدگی اقتصادی و فقر غذائی، هنوز دوام بیاورد.
رهبران ایران از امتیاز سه نسل خودکامگی بهره مند نیستند. درواقع سابقه خود آنها در به راه انداختن یک انقلاب علیه شاه، خاطره زنده و یک مشوق برای میلیون ها ایرانی است که این حادثه را تکرار کنند. ممکن است رسیدن به نقطه فروپاشی، زودتر از ناآرامی ها در جاهای دیگر دنیا فرا برسد.
منبع: تایمز آنلاین- 29 دسامبر
