افغانستان بار دیگر روزهای سرنوشت سازی را می گذراند. بسیاری بین حوادث روزهای پس از انتخابات ۸۸ در ایران و وضعیت امروز افغانستان مشابهت هایی می بینند و اتفاقاتی مشابه را پیش بینی می کنند. در این زمینه بادکترمجیب الرحمن رحیمی، ازمشاوران ارشد دکترعبدالله عبدالله، و سخنگوی جریان اصلاحات و همگرایی، گفت و گویی کرده ایم که در پی می آید.
هفته پیش در کابل شاهد راهیپیمایی هواداران دکتر عبدالله بودیم که ایشان و شما هم در این تجمع شرکت داشتید. نظرتان در مورد این تجمع چیست؟
این تجمع یکی از بزرگترین، منظم ترین و شاید مدنی‌ترین تظاهرات در تاریخ پایتخت افغانستان است. جریان اصلاحات و همگرایی در روزهای قبل، اعتراضات خود مبنی بر سازماندهی تقلب گسترده به نفع یکی از نامزدها در مناطق مختلف افغانستان را با دولت افغانستان و همچنین با کمیسیون مستقل انتخابات افغانستان و سازمان‌های مدیریتکننده این روند در میان گذاشته بود. در مرحله اول به این موضوع توجه نشد اما بعد از افشا شدن اسناد انکارناپذیر تقلب، دولت افغانستان و کمیسیون و همچنین جامعه بینالمللی ناگزیر شدند رییس دارالانشا کمیسیون مستقل را برکنار کنند. بعد هم بحثها و مذاکرات میان ما و کمیسیون آغاز شد و ما طی نامهای به کمیسیون دیدگاهها و خواستههای خود را مطرح کردیم اما هنوز پاسخی از سوی کمیسیون دریافت نشده است. در همین مرحله بود که رهبری اصلاحات تصمیم گرفتند تا مردم را به راهپیمایی فرا بخوانند و در پی این فراخوان، روز جمعه مردم افغانستان و از جمله شهروندان کابل، به خیابانها آمدند و رهبری اصلاحات و همگرایی هم در سطوح مختلف، بخصوص شخص دکتر عبدالله عبدالله، در میان راهپیمایان حضور پیدا کردند و تا آخرین لحظه هم با آنها در خیابانهای کابل و در جریان تظاهرات حضور داشتند. مردم با شور و هیجان و علاقه فراوان به خیابانها آمدند و علیه تقلب، سازماندهی تقلب و علیه کمیسیون مستقل انتخابات و حکومت افغانستان و شخص آقای کرزای و همچنان سیاستهای نادرست کمیسیونها شعار دادند و از جامعه جهانی، حکومت افغانستان و کمیسیونها خواستند که برای تصفیه آرا تقلبی از آرا پاک مردم، با جریان اصلاحات و همگرایی همکاری کنند تا از بنبست سیاسی که ایجاد شده بیرون شویم.
خوشبختانه این تظاهرات در یک فضای بسیار صلح آمیز و مسالمتآمیز آغاز شد و تا پایان هم به صورت مسالمت آمیز ادامه یافت. در جریان این تظاهرات که خیابانهای عمدهای را در بر میگرفت به هیچ یک از اماکن عمومی و محلات شخصی هیچگونه تعرض و تعدی صورت نگرفت. نیروهای امنیتی هم همکاری کردند و الحمدالله صدای این اعتراض هم در کابل، هم در کل افغانستان و هم در سطح منطقه و بین الملل پیچید و استقبال و بازتاب خوبی داشت و یک بار دیگر خواستهای ما از طریق مردم افغانستان که مرجع تصمیم گیری و مشروعیت نظام آینده افغانستان هستند به گوش مسئولین رسید.
شما از تجمعات خیابانی چه هدفی دارید؟آقای عبدالله با مردم صحبتی داشتند یا خیر؟
متاسفانه به دلیل ازدحام زیاد و همچنین به این دلیل که ایشان به عنوان یکی از تظاهرکنندگان و رهبری راهپیمایی حضور داشتند، مجال برای صحبت پیدا نشد. البته خواستههای ما برای راهپیمایان طی قطعنامهای اعلام و توزیع گردید. اما هدف اساسی این راهپیمایی اعمال فشار به حکومت افغانستان، شخص آقای کرزای که در سازماندهی تقلب به صورت مستقیم دست دارند و همچنین مسئولین کمیسیونهای انتخابات و پیام بسیار روشن به جامعه جهانی بود که برای تصفیه آرا تقلبی از آرا پاک مردم، باید وارد اقدام شوند و اجازه ندهند سرنوشت افغانستان را، به جای رای و اراده و حضور حماسی مردم در انتخایابات، تقلب و سازماندهی تقلب و دستبرد به آرا مردم رقم بزند.
این یگانه خواست این تظاهرات بود و به صورت بسیار روشن و واضح از طرف تظاهرکنندگان و رهبران اصلاحات و همگرایی در جریان تظاهرات اعلام و به سمع مردم، مسئولین افغانستان و همچنان جهانیان رسانیده شد. ما امیدواریم همه مسئولین این خواست را جدی بگیرند و اجازه ندهند که افغانستان در این شرایط حساس و تاریخی بار دیگر به طرف بحران برود.
این بحث مطرح است که یکی از گزینهها، برگزاری مجدد انتخابات در افغانستان است. آیا در جریان شما چنین درخواستی وجود دارد و اگر چنین اتفاقی بیفتد چه تضمینی وجود دارد که مجددا تقلب صورت نگیرد؟
ما در پی میانجی گری نماینده سازمان ملل و طی نامهای، خواستهای خود را به صورت بسیار مفصل به کمیسیون مستقل انتخابات افغانستان ارائه کردهایم. این نامه شامل سه بخش است. نخست ارزیابی عوامل و انگیزههای تقلب، دوم راههای برون رفت و رسیدگی به تقلب و اخیرا هم یک خواست سیاسی که به حضور نمایندگان با صلاحیت ما در مدیریت روند انتخابات اشاره دارد. به خاطر اینکه جریان اصلاحات و همگرایی به نهادهای مدیریتکننده انتخابات اعتماد ندارد. براساس این نامه یکی از گزینهها و راه حلهای برون رفت، انتخابات مجدد در برخی از مناطق است که تصور می شود و گزارش های انکار ناپذیری هم وجود دارد که تقلب جدی صورت گرفته است. البته در این زمان راههای دیگری که بتواند مشکل را حل کند نفی نشده است. این به عنوان یک گزینه برای برون رفت مطرح است. اگر در پی این مذاکرات و گفت و شنودها با کمیسیون راهحلهای دیگری هم مطرح شود که رضایت ما و همچنین رضایت جریان رقیب را فراهم کند میتوان آن را به عنوان یک راهحل پذیرفت. مبنا و محور اصلی خواستهای ما و نامهای که ارسال شده این است که به انتخابات و شکایتهای انتخاباتی به صورت شفاف و عادلانه رسیدگی شود. این عدالت و شفافیت باید هم رضایت ما و هم تیم رقیبی را که در انتخابات رودرروی ما قرار داشت فراهم کند و بعد از توافق طرفین، به رسیدگی به شکایات و حل معضلات انتخاباتی بپردازیم تا افغانستان از بن بست ایجاد شده بیرون رود. بار دیگر اشاره می کنم که گزینه انتخابات مجدد به عنوان یکی از راهحلها ارائه شده است نه به عنوان آخرین و یگانه راهحل.
یکی از نگرانی های برخی از کارشناسان در شرایط فعلی، جنگ داخلی یا حتی تجزیه افغانستان است. شما این نگرانی را تا چه حد درست میدانید؟
اگر به خواستهای مشروع اصلاحات و همگرایی و دیگران به درستی رسیدگی نشود احتمال رفتن افغانستان به سمت بحران جدی است. ما متاسفانه این تجربه را در کشورهای مختلفی و در مرحله بعد از جنگ داشتهایم. خصوصا کشورهایی که دارای جامعه قطبی با اقوام و جریان های سیاسی مختلف هستند، بعد از دستبرد و تقلب سازمان یافته در جریان انتخابات و در نبود یک ارتش ملی قوی، پلیس و نیروهای مسلح معمولا به طرف بحران رفته اند. افغانستان هم نمیتواند از این قاعده مستثنی باشد و بر همین اساس در مرحله فعلی ما نیازمند تصمیمگیری سیاسی معقول در سطح رهبری هستیم تا با همکاری بازیگران داخلی و همچنان متحدین بین المللی افغانستان، از رفتن کشور به سوی بحران که تبعات و پیامدهای بسیار ناگواری برای افغانستان خواهد داشت جلوگیری شده و اجازه داده نشود که افغانستان بار دیگر به طرف بحران و کشمکشهای داخلی گذشته برگردد. ولی اگر آنهایی که تقلب کرده و کشور را با این تقلب و سازماندهی آن، یعنی مثلث آقای کرزای، مسئولین کمیسیون و همچنین ستاد انتخاباتی دکتر اشرف غنی احمد زی، به این نقطه کشانده اند، به خطای خود اعتراف نکنند و به خواستهای اصلاحات و همگرایی به صورت جدی نپردازند احتمال بحران در افغانستان جدی است. البته بحث تجزیه افغانستان به آن صورتی که گاهی در شبکههای اجتماعی مطرح میشود خیلی وارد نیست اما بحث بحران و بحث تنش در درون جامعه به صورت جدی مطرح است. چون حساسیتها در برابر این حرکت در سراسر افغانستان به صورت بسیار جدی و گسترده به اوج خود رسیده است و مردم افغانستان میدانند که اصلاحات و همگرایی به رهبری دکتر عبدالله برنده انتخابات است و عده‌ای نمیخواهند و اجازه نمیدهند که آقای دکتر عبدالله با اتکا به رای مردم قدرت را به دست بگیرد. حالا وقتی که مردم به این قناعت برسند و ببینند که رای آنها تعیین کننده انتخابات نیست، هم انتخابات و هم مردم سالاری در افغانستان صدمه می بیند و مردم هم ناگزیر می شوند در دفاع از حق خود به ابزار و وسایلی که به نفع افغانستان نیست روی بیاورند. لذا اگر یک تصمیم سیاسی روشن گرفته نشود این احتمال به صورت جدی برای آینده کشور ممکن است.
آقای دکتر عبدالله در بیانیه ای کشورهای خارجی را به انصاف و بی طرفی دعوت کردهاند. استاد عطا هم به این مساله و نقش خارجیها اشاره کرده بود. دقیقا نگرانی آقای عبدالله از چیست و چرا این بحث را مطرح میکنند؟
بحث شفافیت در این انتخابات و بحث عدالت و انصاف انتخاباتی، برای خارجیها و کشورهای غربی که در افغانستان حضور دارند خیلی مطرح نیست. با توجه به تحولاتی که در جامعه جهانی شکل گرفته هم این کشورها و هم آنهایی که در پی این حضور سیزده ساله دستآوردهایی را برای کشورهای غربی داشته اند، میخواهند در افغانستان فقط یک انتخابات صورت بگیرد و در این انتخابات، هر چند که غیر سالم برگزار شده باشد، انتقال قدرت با دهها مشکل صورت بگیرد. ولی برای ما به عنوان طرف اصلی در قضیه افغانستان، بحث عدالت، شفافیت و سالم بودن روند انتخابات بسیار مهم و حیاتی است. مشروعیت نظام آینده افغانستان، صلح و ثبات افغانستان و سرنوشت مردمی که سالها مبارزه کرده اند، به شفافیت و عدالت و انصاف انتخاباتی بستگی دارد. کشورهای متحد افغانستان و کشورهای غربی، در مرحله اول با خواستهای ما با بیتفاوتی برخورد میکردند. آنها اصرارشان این بود که در افغانستان یک ساختار اداری و تشکیلاتی وجود دارد. هر شکایت و هر تخلفی هم که در انتخابات صورت گرفته باید از مجرای قانونی و طبق قانون انتخابات افغانستان از طریق کمیسیون مستقل انتخابات و کمیسیون شکایات انتخاباتی ( دو نهادی که مسئولیت مدیرت انتخابات را به دوش دارند) مورد پیگیری و رسیدگی قرار بگیرد. اما به ادعای ما این کمیسیونها جانب‌دار هستند. در نخستین روزهای تاسیس قانون انتخابات از طرف آقای کرزای هم همه چیز به دلخواه خود ایشان تدوین شد و به رغم مخالفتهای مجلس، با استفاده از ابزارهای مختلف به تصویب رسید. مسئولین بلندرتبه این نهاد، بخصوص مسئولین بخش دارالانشا از طرف آقای کرزای به صورت گزینشی انتخاب شدند تا دست‌شان برای سازماندهی و مدیریت انتخابات در مراحل بعدی باز باشد. به این خواست های ما و گرایش داشتن و مطیع بودن مسئولین بلندمرتبه کمیسیون از آقای کرزای و رابطه ایشان با آقای اشرف غنی توجهی نداشتند تا اینکه ما ناگزیر شدیم یک طرف رابطهمان را با کمیسیونها قطع کنیم و به فشارهای مدنی و راهپیماییهای خیابانی و اعتراض برگردیم. در این مرحله کشورهای غربی با در نظر داشتن حساس بودن وضعیت افغانستان، دوباره برگشتند و به خواستهای ما توجه کردند. حالا نماینده سازمان ملل که از سوی بیشتر سفارتهای غربی در افغانستان مورد پشتیبانی قرار داشته و نمایندگی می کند در تلاش است که یک راهحل سیاسی و مسالمت آمیز برای مساله پیدا شود. اینها در عین حال کمیسیون مستقل انتخابات را وادار کردند که از اعلام نتایج به صورت یک طرفه و در نبود و یا در اعتراض اصلاحات و همگرایی خودداری کنند تا کشور به طرف بحران نرود.
در لحظه ای که با شما صحبت می کنم همکاریها و گفت و شنودهای دو جانبه بین ما و جامعه جهانی جریان دارد و من روابط مان را در این مرحله و توجه شان را به قضیه جدی تر از مرحله قبل از مقاطعه می دانم.
