کارل تئودور گوتنبرگ
یافته های ارزیابی اخیر سازمان ملی اطلاعات آمریکا درباره ایران باعث تجدید مناظره درباره اهداف هسته ای ایران و واکنش مناسب جامعه بین الملل در مقابل این موضوع شده است. اما این مناظره باید بدون هرگونه توهم آغاز گردد؛ یعنی اینکه بپذیریم که دولتی که اسرائیل را تهدید به نابودی می کند و بدنبال دستیابی به بلندپروازانه ترین برنامه موشکی در خاورمیانه است، احتمالا ً به قدر کافی غیراصولی و غیراخلاقی است که می تواند هر زمان برنامه متوقف شده تسلیحات اتمی خود را از سرگیرد.
برنامه هسته ای ایران همچنان در هاله ای از ابهام قرار دارد. تهران اجازه دسترسی محدود به بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی داده است. درخواست های اصلی جامعه بین الملل در خصوص تعلیق فوری غنی سازی اورانیوم و پاسخ جامع ایران به کلیه پرسش های علنی، هنوز اجابت نشده اند. درخواست محمود احمدی نژاد برای افزودن 50 هزار سانتریفیوژ به چرخه سوخت هسته ای که می توانند اورانیوم را در سطح بمب اتم غنی کنند، تنها احتمال سرسختی مداوم ایران را تقویت می کند.
در چنین فضایی، یک رویکرد مشترک به سرپرستی سازمان ملل همواره مؤثرترین استراتژی است که می تواند ایران را قانع کند رویه خود را تغییر دهد. اما اتخاذ رویکرد دیپلماتیک از طریق سازمان ملل تنها در صورتی موفق خواهد بود که اهداف این رویکرد از شفافیت و هم گرایی برخوردار باشند. این اهداف عبارتند از: ممانعت قاطعانه از احتمال دسترسی ایران به قابلیت های نظامی هسته ای و واگذاری آنها به سایر کشورها. به علاوه، جامعه بین الملل باید صحبت های مربوط به تغییر رژیم ایران را فراموش کند و حق ایران را برای در اختیار داشتن انرژی اتمی در جهت مقاصد غیرنظامی بپذیرد.
بدون وجود فشارهای چشمگیر سیاسی و اقتصادی، بعید است ایران بتواند درباره مسأله هسته ای به توافق های اساسی برسد. در صورتی که مشوق هایی برای تغییر رویه ایران به این کشور ارائه نشوند، تحریم های صرف نتایج مطلوب نخواهند داد. اگرچه اروپاییان در قیاس با آمریکا مشوق های کمتری برای ارائه به ایران دارند، اما اروپا در موقعیت خوبی قرار دارد که می تواند به تبعات تکثیر و گسترش سلاح های اتمی ایران در منطقه بپردازد.
تقریبا ً همه کشورهای خاورمیانه که با تردید به برنامه هسته ای ایران می نگرند و با معضل ذخائر رو به کاهش سوخت فسیلی روبرو هستند، در تلاشند به فناوری هسته ای دست پیدا کنند. احتمال می رود که بسیاری از این کشورها در نهایت این فناوری را در اختیار بگیرند، مگر اینکه اروپا و متحدانش از طریق دولت ها و سازمان هایی که کمتر به مقوله تمایز میان کاربرد نظامی و غیرنظامی علاقه مندند، دست به عمل بزنند. بنابراین، به نفع اروپاست که به کشورهای میانه روی منطقه پیشنهاد یک روش قانونی را بدهد تا بوسیله آن به فناوری های هسته ای برای کاربرد غیرنظامی دست پیدا کنند.
اتحادیه اروپا از طریق همکاری های هماهنگ شده با کشورهای میانه روی عرب در حوزه فناوری هسته ای غیرنظامی می تواند با خطر تکثیر و گسترش سلاح های هسته ای ایران مقابله کند. این قبیل طرح ابتکاری اروپاییان می تواند مانع از واگذاری فناوری هسته ای ایران به سایر کشورها شود. بدین ترتیب، نفوذ سیاسی ایران در منطقه کاهش خواهد یافت و توانایی این کشور برای جبران هزینه های زیربنایی برنامه هسته ای اش محدود خواهد شد. علاوه بر این، همکاری های هماهنگ شده در خصوص برنامه غیرنظامی هسته ای، بازار پرسودی را برای صنایع هسته ای و انرژی اروپا دایر خواهد کرد. اروپا، که همواره بیش از آمریکا در منطقه خاورمیانه اعتبار دارد، خواهد توانست به طرز چشم گیری نفوذ خود را گسترش دهد. در نتیجه ارتباط های ایجاد شده میان اروپا و منطقه خاورمیانه می توانند منافع مهمی در حوزه های تجارت، محیط زیست، امنیت انرژی و امنیت منطقه به ارمغان آورند.
در خود ایران نیز، احتمال همکاری های هسته ای غیرنظامی می تواند باعث ایجاد مشوق های ضروری برای اعمال تغییرات گردد. احمدی نژاد بیش از پیش تحت فشار خواهد بود تا به سران حکومت دینی و رأی دهندگان تحریم زده ایران توضیح دهد که چرا ایران از انزوای بین المللی رنج می برد در حالیکه کشورهای همسایه ایران از همکاری های متقابل و صلح آمیز هسته ای با اروپا بهره مندند.
منبع: فایننشال تایمز، 8 فوریه، 2008