نوبل ادبی هر سال حاشیه‌های خود را دارد، سال‌هاست که اعضای آکادمی نوبل توضیح می‌دهند که برای این جایزه فهرستی از نامزدهای نهایی وجود ندارد و این بررسی‌ها در طول یک سال انجام می‌شود و درنهایت تا 30سال بعد از اعلام برنده هیچ‌کس حق ندارد نامزدهای مطرح شده در آن سال را اعلام کند و هر چیزی که مطرح می‌شود شایعه است. با این‌حال هیچ‌یک از این‌ها سبب نشده که گمانه‌زنی‌ها متوقف شود. براساس شرط‌بندی‌هایی که در بنگاه لدبروکس انجام شده، بخت هاروکی موراکامی، نویسنده سرشناس ژاپنی برای به‌دست آوردن نوبل ادبی در سال ۲۰۱۳ از دیگران بیشتر است. امسال هم سایت‌های شرط‌بندی و پیش‌بینی کارشان را آغاز کرده‌اند و گمانه‌زنی‌ها ادامه دارد و طبق معمول اسم نویسندگان مشخصی مطرح است، نویسندگانی همچون میلان کوندرا و ویلیام ترور در این پیش‌بینی‌ها دیده می‌شود، اما فعلا شانس هاروکی موراکامی در میان شرط‌بندی‌ها پنج برابر بیشتر باقی رقباست.
جایزه نوبل ادبیات بی‌شک بیش از شش شاخه دیگری که مرحوم آلفرد نوبل تعریف کرد، در مظان اتهام است. تعبیرهای نوبل سیاسی، نوبل ضدآمریکایی، نوبل ضدزن و… اکتبر هر سال سر زبان‌های می‌افتد. اعضای آکادمی 18نفره نوبل ادبیات هم لب‌ازلب نمی‌گشایند و بی‌هیچ پاسخی برنده‌شان را انتخاب می‌کنند و بعد هم می‌خزند در گوشه دنج کتابخانه بنیاد نوبل و تا سال دیگر دوباره جلوی هجوم دوربین‌های خبری با پاپیون‌های سفید و کت‌وشلوارهای دست‌دوز فراک ظاهر شوند.
اعضای آکادمی نوبل ادبیات در چند سال اخیر اما مدام یک‌دستی زده‌اند و هر بار نام برنده‌ای را خوانده‌اند که هیچ انتظارش نمی‌رفت. با این‌حال امسال سایت‌های شرط‌بندی و پیش‌بینی برنده نوبل ادبیات 2012 سخت حول‌محور اتهام نوبل سیاسی می‌گشت، درنهایت امسال هم جایزه به نویسنده چینی رسید که نه تنها با دولت چین مشکلی نداشت، بلکه دولت چین اعلام کرده است به مناسبت این جایزه در محل تولد این نویسنده پارک ادبیات مویان را می‌سازد.
از تعداد 195 نامزد امسال این جایزه 48 نویسنده برای نخستین‌بار نامزد کسب این جایزه شده‌اند. آکادمی نوبل سوئد در ماه آوریل (فروردین) از میان این 195 نویسنده تعداد 15 تا 20 نفر را انتخاب می‌کند و بقیه از دور رقابت حذف می‌شوند. سپس در ماه مه(اردیبهشت) از میان این 15 تا 20 نفر، پنج نویسنده به‌عنوان فینالیست‌های جایزه نوبل ادبی 2013 انتخاب می‌شوند. در فصل تابستان آثار این فینالیست‌ها مطالعه می‌شود، در ماه سپتامبر درباره آثار بحث و تبادل‌نظر صورت می‌گیرد و سرانجام در ماه اکتبر برنده نهایی جایزه نوبل ادبی 2013 معرفی می‌شود.
و حالا در این فهرست بالا بلند خبرهای غیررسمی حاکی از شانس بالای هاروکی موراکامی است و البته پس از این نویسنده مد روز، شرط‌بندی و پیش‌بینی‌ها درباره نویسندگانی همچون جویس کرول اوتس نویسنده آمریکایی، آلیس مونروی کانادایی، فیلیپ راث و… نیز داغ است. اما طبق معمول بسیاری معتقدند نویسندگان آمریکایی کمترین شانس را در میان نامزدهای نوبل امسال دارند. بیشتر از دو دهه است که هیچ نویسنده آمریکایی نوبل دریافت نکرده است و در عین‌حال یکی از اعضای آکادمی نوبل ادبیات هم چندی پیش آب پاکی را روی دست آمریکایی‌ها ریخت. هوراس انگدال گفته بود: “نویسنده‌های آمریکایی آن‌قدر مغرور و درون‌گرا هستند که جامعه‌شان را فراموش کرده‌اند و برای همین هم این جایزه در سال‌های اخیر کمتر نصیب‌شان شده است.” در این میان آن‌هایی که معتقدند سیاست و حاشیه‌هایش در برندگان این جایزه بی‌تاثیر نیست، در پیش‌بینی‌های‌شان در سایت انگلیسی لدبروکس از هر 14 شرکت‌کننده یک‌نفر برنده امسال جایزه نوبل را آدونیس شاعر سوری دانسته است.
آدونیس شاعر سوری به‌تازگی اظهارنظرهای سیاسی‌اش درباره سوریه و شرایط مردم آواره این کشور بیشتر شده است. او به‌تازگی در گفت‌وگو با سی.ان.ان گفته است: “من برای سوریه غمگینم و آرزو می‌کنم دولت سوریه شرایط بحرانی را درک کند و هرچه سریع‌تر در قالب یک انتخابات آزاد و عادلانه کشور را به شرایط عادی برگرداند. هر روز صبح وقتی تلویزیون را روشن می‌کنم و اخبار را می‌بینم با خودم آرزو می‌کنم ای کاش مخالفان بشار اسد دست از توسل به اسلحه بردارند و سعی کنند از طریق گفت‌وگو و میانجی‌ها مساله را حل کنند. راستش من مخالف خشونت در هر شکل آن هستم و هیچ توجیهی برای ادامه این خشونت نمی‌بینم.” باتوجه به این‌که دو سال پیش هم ترانستومر شاعر سوئدی این جایزه را دریافت کرده است هیچ بعید نیست که امسال نوبل ادبیات به آدونیس سوری برسد. با این حال هزاران‌هزار پیش‌بینی کننده‌ای که در این سایت دست به پیش‌بینی برنده زده‌اند فهرست عجیبی به دست آمده است، پیش‌بینی نویسندگانی که شانس برنده شدن دارند به این ترتیب است: هاروکی موراکامی، جویس کرول اوتس، پتر ناداس، کو اون شاعر کره، آسیا دیبار، آلیس مونرو، آدونیس، فیلیپ راث، آموس اوز، میلان کوندرا، ویلیام ترور، خاویر ماریاس، کورمک مک‌کارتی، نورالدین فرح، مارگارت ات‌وود و… آخرین نویسنده‌ای که کمترین شانس را در پیش‌بینی‌ها داشته غسان زقتان است. اما جدای از پیش‌بینی‌ها باید دید اعضای آکادمی چه تصمیمی می‌گیرند. اما هر نویسنده‌ای هم می‌تواند به فهرست نامزدهای جایزه نوبل راه پیدا کند، درواقع گفتن این جمله که نویسنده‌ای جایزه نامزد نوبل شده است در بازه زمانی نیم‌قرن اخیر هم می‌تواند درست باشد و در عین‌حال اشتباه. تنها کافی است یک موسسه ادبی و پژوهشی و چند کتابخانه نویسنده‌ای را از دورترین نقطه جهان به بنیاد نوبل معرفی کنند تا نام نویسنده در فهرست طویل نامزدهای جایزه نوبل قرار بگیرد، اما از این مرحله تا رسیدن به جایزه ادبی سرنوشت‌ساز فرسنگ‌ها فاصله هست. اعضای آکادمی تنها با گذشت نیم‌قرن از تاریخی که برنده نوبل ادبیات آن سال اعلام شده است اجازه دارند درباره نامزدهای نهایی در رسانه‌های عمومی یا حتی محافل خصوصی صحبت کنند. پس از گذشت 50 سال هر یک از اعضا اجازه دارند حتی درباره این‌که به کدام نویسنده رای داده‌اند هم اطلاع‌رسانی کنند. بسیاری از منتقدان جایزه نوبل معتقدند این فاصله زمانی بیش از هر چیز به دلیل محافظه‌کاری سیاست‌گذاران این جایزه است، زیرا به‌شدت از قضاوت شدن واهمه دارند.
منبع: روزنامه بهار
