نمایش آنتیگونه در نیویورک به کارگرد انی هما روستا در تالار مولوی تهران روی صحنه است. روز نگاهی دارد به این نمایش.
خلوت نشینان
کارگردان: هما روستا، نویسنده: یانوش گلدواتسگی، طراح صحنه و لباس: حسن معجونی، ساخت فیلم: بهمن کیارستمی، بازیگران: احمد آقالو، سیامک صفری، بهناز جعفری، داریوش موفق، فرخ رزمگاه
خلاصه داستان: این نمایش درباره مهاجرانی است که به آمریکا می‌آیند و در پارک‌های نیویورک زندگی می‌کنند. نمایش سقوط انسان‌هایی را نشان می‌دهد که می‌توانستند اصالت‌شان را در کشور خود حفظ کنند، اما حالا در آمریکا ولگردی می‌کنند و هویت‌شان را از دست داده‌اند.
هما روستا دو سال پیش بود که نمایش سانتا کروز را روی صحنه برد و از آن پس قصد کرد به طور پیگیر کارگردانی را ادامه دهد. پس از سانتاکروز چند متن مختلف را برگزید، اما نهایتا قرعه به نام متن گلدواتسگی افتاد و نایشنامه آنتیگونه در نیویورک. او با شیوه استفاده از فیلم توانست به اجرایی مدرن دست یابد و شاید مهمترین دستاورد نمایش نیز حضور احمد آقالو پس از سال ها دوری از عالم نمایش است.
نمایش به زندگی آدم های در سکون می پردازد. آدم هایی که به دلیل دوری از اجتماع و حوادثی که در زندگی پشت سر گذاشته اند به سکوتی مرگبار رسیده اند. سکوتی که انها را در خود می بلعد و چونان آبی که در یک نقطه راکد می ماند در نهایت به گنداب تبدیلشان می کند.
«ساشا» مهاجر روسی، شاخص ترین شخصیت نمایش است. فردی که در ابتدای نمایش، او را روی نیمکت پارک مشاهده می کنیم و وی را مرکز ثقل این زندگی خیابانی می پنداریم. انگار نویسنده نمایشنامه، ساخت شخصیتی وی را متفاوت با آدم های دیگر پرداخت کرده است. زیرا پرداخت وارونه ساختار شخصیتی او بسیار معمایی تر و پیچیده تر از دیگر آدم های نمایش است. او در گذشته یک نقاش «آبستره» بوده و در سن پترزبورگ یک آپارتمان داشته است. یک بار هم نمایشگاهی از آثار آبستره برپا کرده اما به دلیل سبک دیرفهم آن با مخاطبان ارتباط خاصی برقرار نکرده است. هم اکنون گالری دار آن زمان، استاد آکادمی هنرهای مسکو شده است. وی در نامه ای از ساشا دعوت کرده تا به روسیه برگردد و به تدریس نقاشی بپردازد. البته ما این ساخت شخصیتی را در یک فرایند ۲ ساعت و چند دقیقه ای مشاهده می کنیم. زیرا در طول مدت زمان نمایش، ساشا شخصیتی ولگردگونه و یک تیپ اجتماعی عام به تصور درمی آید. آدم های دیگر در این نمایش به حاشیه هایی تبدیل می شوند که بتوانند مکمل مناسبی برای شخصست ساشا باشند. اما روستا از دو تکنیک مجزا برای بیان داستان مورد نظر خود در این نمایش سود می جوید. ابتدا شیوه ای مبتنی بر دیالوگ و اجرای روی صحنه است که با کمترین حرکات قصد دارد رخوت، جمود و انزوای این شخصیت ها را به تصویر بکشد و دوم تصاویر پروجکشنی است که روی پرده نقش می بندد.
این دو روایت بازگوکننده دو فرهنگ متفاوت غالب و مغلوب و به تعبیری فرهنگ شهروندان اصلی و مهاجران است. در بخش های ویدیو پروجکشن شاهد بازی تصویری احمد آقالو بازیگر قدیمی تئاتر ایران هستیم. او نقش یک پلیس را بازی می کند که در متن نمایشنامه، جزو دیگر شخصیت های نمایش است. بنابراین هما روستا با استفاده از این تکنیک و تفکیک دو روایت به یک تنوع اجرایی از متن نظر داشته است. زیرا پلیس در بخش هایی از این نمایش نقش راوی را برعهده دارد و همواره روایت ناهمگون اما موازی با زندگی آدم های پارک نشین را ارائه می دهد.
نکته دیگری که در این نمایش وجود دارد، ارائه چهره ای دیگر از اسطوره قدیمی آنتیگونه است. آنتیگونه در این نمایش نه تنها وجهه سوفوکلی ندارد، بلکه یک ولگرد ساده و بدبخت خیابانی است؛ آنیتا شخصیتی که تداعی گر این اسطوره قدیمی به شمار می رود، همواره شخصیتی درمانده و له شده زیر بار غربت و بدبختی است. او همه دارو و ندارش، ۱۹ دلار است و این رقم را هم برای مراسم کفن و دفن دوستش خرج می کند. با این حال، پایان بندی نمایش روال تراژیک به خود می گیرد. جایی که ساشا و آنیتا تصمیم می گیرند به روسیه برگردند. اما آنها در آن شب جان می بازند و پلیس هم در حالی که با بدگویی در ویدیو پروجکشن ظاهر می شود، هویت آنها را انکار می کند و ازکشف جسد آنها اظهار بی اطلاعی می کند.
بازی بازیگران این نمایش نیز متناسب بار خداد صحنه دائم در حال تغییر به نظر میرسد. البته روستا توانسته به تصویری همگون در انتها از این تغییرات دست یابد. ادم های این نمایش زمانیکه با یکدیگر سخن می گویند به بازی بیرونی می رسند و زمانی که برای لحظاتی در خود فرو می روند بازی درونی را تجربه می کنند. این فرآیند به خصوص در بازی شخصیت ساشا بیش از دیگران قابل پیگیری به نظر می رسد. در یک نگگاه کلی و در تک جمله ای درباره نمایش می توان گفت هما روستا توانسته به تصاویری که نویسنده نمایش در ذهن داشته دست یابد و تصویر درستی را از نیمکت خواب های نیو یورک به ما ارائه دهد.