اکبر هاشمی رفسنجانی درباره “تنش های خلاء یا عدم صلاحیت رهبری” هشدار داد. این هشدار رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام و رئیس پیشین مجلس خبرگان رهبری همزمان با آن منتشر شده که محمدرضا مهدوی کنی، رئیس فعلی این مجلس با تاکید بر اینکه “نظارت خبرگان بر رهبری به معنی حراست از ایشان است”، در عین حال از احتمال “تذکر” به رهبر جمهوری اسلامی خبر داده است.
هاشمی رفسنجانی که با “پایگاه بین المللی همکاری های خبری شیعه” گفت و گو کرده، همچنین خبر داده که مجلس خبرگان رهبری “موظف به تهیه لیست کاملی از افراد ذیصلاح برای رهبری” با “اطلاعات لازم در مورد وضع علمی و عملی آنها” شده است.
رئیس پیشین مجلس خبرگان رهبری، توضیح بیشتری درباره این لیست که می تواند فهرست جانشینان احتمالی رهبر جمهوری اسلامی باشد و افراد احتمالی حاضر در آن نداده اما گفته است که حاضر بودن این لیست باعث می شود تا “در صورت نیاز خلاء رهبری پیش نیاید.”
او با اشاره به “وظیفه” اعضای مجلس خبرگان رهبری در قانون اساسی جمهوری اسلامی برای اینکه “وضعیت رهبری را در هر زمان برای محرز بودن ادامه شرایط رهبری، زیرنظر داشته باشند”، افزوده: “روشن است که اگر همین احکام قانون اساسی عملی شود، امت اسلامی همیشه از نعمت محوریت صالح برای اداره جامعه برخوردار است و دچار تنش‌های خلاء رهبری یا عدم صلاحیت رهبری نخواهد شد.”
اصل 107 قانون اساسی جمهوری اسلامی، تعیین رهبر جمهوری اسلامی را در انحصار “خبرگان منتخب مردم” قرار داده است. بر اساس همین قانون، رهبر جمهوری اسلامی باید از سه شرط “صلاحیت علمی لازم برای افتاء در ابواب مختلف فقه، عدالت و تقوای لازم برای رهبری امت اسلام و بینش صحیح سیاسی و اجتماعی، تدبیر، شجاعت، مدیریت و قدرت کافی برای رهبری” برخوردار باشد.
علاوه بر انتخاب رهبر جمهوری اسلامی، قانون اساسی انحصار برکناری رهبر را نیز در اختیار مجلس خبرگان رهبری قرار داده است. بر این اساس، هر گاه رهبر از انجام وظایف قانونی خود که در اصل 110 قانون اساسی اشاره شده، ناتوان شود یا فاقد یکی از شرایط مذکور در اصول 5 و 109 گردد یا معلوم شود از آغاز فاقد بعضی از شرایط بوده است، از مقام خود برکنار خواهد شد.
اکبر هاشمی رفسنجانی در شهریور 1390 تحت فشار طرفداران علی خامنه ای از ریاست مجلس خبرگان رهبری کنار رفت و محمدرضا مهدوی کنی جانشین او شد.
رئیس جدید در آن هنگام گفته بود: “ما نمی‌گوییم که رهبری ایشان {خامنه ای} اشکالی ندارد و خود مقام معظم رهبری هم چنین ادعایی ندارند.”
مهدوی کنی در عین حال با تمجید از عملکرد و شخصیت رهبر جمهوری اسلامی افزوده بود” “واقعیت این است که 22 سال حفظ نظامی که با این مشکلات و مخالفت‌های داخلی و خارجی همراه بوده کار آسانی نیست.”
برکناری رهبر توسط منتخبان رهبر
رئیس مجلس خبرگان رهبری چند روز پیش و همزمان با انتشار مصاحبه هاشمی رفسنجانی با پایگاه بین المللی همکاری های خبری شیعه، در همایش “نظریه بیداری اسلامی” که توسط دفتر حفظ و نشر آثار رهبر جمهوری اسلامی برگزار شد، گفت که “نظارت بر رهبری به مفهوم حراست از ایشان است و باید رهبری را حفظ کنیم”.
مهدوی کنی در عین حال باتاکید بر اینکه “گاهی ممکن است حفظ به معنی تذکر باشد” افزود که این به مفهوم “از بین بردن همه حرمتها و چهارچوب ها” نیست.
وی پیش از این و در 16 اسفند سال گذشته در دیدار با اعضای مجلس خبرگان رهبری گفته بود که این مجلس “نباید در جهت تضعیف رهبری حرکت کند” و نظارت خبرگان بر رهبری به معنای “حفاظت” از وی در برابر “حوادث” است.
او گفته بود که “خبرگان ملت در مقام حفظ ولایت فقیه هستند نه در مقام نقد و تضعیف آن و لذا باید در راه صیانت از جایگاه ولایت فقیه فداکاری و گذشت بیشتر داشته باشیم.”
دیدگاه های مهدوی کنی در این خصوص به طور مشخصی متفاوت با نظرات هاشمی رفسنجانی است که بر نظارت بیشتر بر رهبر جمهوری اسلامی تاکید می کند.
قبل از مهدوی کنی، عباس نبوی رئیس موسسه تمدن و توسعه اسلامی گفته بود که رهبر جمهوری اسلامی به اعضای مجلس خبرگان رهبری اعلام کرده به آنها اجازه دخالت در جزئیات عملکردش را نخواهد داد.
چهارم فروردین ماه 1390 نیز احمد علم‌الهدی، امام جمعه مشهد و عضو مجلس خبرگان رهبری گفته بود این مجلس وظیفه دارد “از رهبری و ولایت مراقبت و نگهبانی کند و حق دخالت در امور ولی‌امر را ندارد.”
قانون اساسی جمهوری اسلامی اگرچه انتخاب رهبر را بر عهده مجلس خبرگان رهبری قرار داده اما انتخاب اعضای این مجلس به گونه ای است که بسیاری از ناظران و حقوقدانان، آن را در کنترل شخص رهبر جمهوری اسلامی می دانند.
اعضای مجلس خبرگان رهبری هر هشت سال با مراجعه به آرای عمومی تعیین می شوند اما وظیفه تایید صلاحیت نامزدهای ورود به این مجلس، با شورای نگهبان است که اعضای آن به طور مستقیم یا غیر مستقیم توسط رهبر جمهوری اسلامی انتخاب می شوند.
اکثر قریب به اتفاق اعضای مجلس خبرگان رهبری، نمایندگان ولی فقیه (رهبر جمهوری اسلامی) در شهرها، سازمان های دولتی و حکومتی و دیگر نهادهای رسمی کشور هستند که بخشی از درآمد خود را از این طریق کسب می کنند.
اکبر هاشمی رفسنجانی که در مصاحبه آخر خود از ملزم شدن مجلس خبرگان رهبری به تهیه لیست افراد ذیصلاح برای جانشینی رهبر خبر داده و نسبت به خلاء جانشینی یا عدم صلاحیت رهبری هشدار داده، اخیرا توسط علی خامنه ای بار دیگر به عنوان رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام منصوب شده است.
