در حالی که از آغاز سال جاری، مجلس و دولت حداقل بر سر موضوعاتی چون ابلاغ و اجرای قانون، دانشگاه آزاد و حذف یارانه ها با یکدیگر وارد منازعات جدی شده اند، روز گذشته نشست مشترکی میان مجلس و دولت برگزار شد تا طرفین از عزم خود برای حل اختلافات بگویند.عزمی که پیش از آنان در سخنان ایت الله خامنه ای تبلور یافته و راه را نشان داده بود.
محمود احمدی نژاد دیروز به جلسه مشترک دولت و مجلس رفته بود تا طرفین بتوانند پس از ماه ها چالش و درگیری به آرامشی سیاسی نزدیک شوند، اما در حالی که واپسین جدل ها میان پارلمان و محمود احمدی نژاد بر سر تخلفات وی در اجرا و ابلاغ قانون اساسی بوده است، رئیس دولت روز دوشنبه برای اجرای قانون شرط تعیین کرد و گفت: “اگر شما قانون را خوب تصویب کنید، دولت هم با همه توان تلاش می‌کند که آن را به خوبی اجرا کند.”
سخنی که تاکیدی دیگر برسخن قبلی وی بود مبنی بر اینکه تنها آن دسته از قوانین را رعایت خواهد کرد که از نظر او “خوب” باشد.
پایمردی های بی پایان خامنه ای
گفته می شود این نشست به اصرار آیت الله علی خامنه ای ترتیب داده شده است، چرا که وی در سخنرانی چهارشنبه هفته گذشته با فراخواندن دولت و مجلس به وحدت گفته بود: “هیچکس نباید به گونه ای سخن بگوید که مردم به دولت، مجلس و قوه قضایی بدبین شوند.”
این دخالت روز گذشته مورد تاکید علی لاریجانی نیز قرار گرفت. وی گفت: “توصیه‌های معظم له در این شرایط بسیار به‌موقع و لازم بود و اگر نگاه‌ها به هم نزدیک شود و همه ما در یک جهت حرکت کنیم، بسیار مفید است.”
رئیس دولت و مجلس روز گذشته در حالی با چهره گشاده با یکدیگر ملاقات کردند و به دوربین عکاسان لبخند زدند که همین ماه گذشته علی لاریجانی، به طور تلویحی دولت محمود احمدی نژاد را دولت “فرومایگان” و “گردن کشان” لقب داده بود و همزمان برادر وی صادق لاریجانی نیز به انتقاد شدید از ادبیات گفتاری رئیس دولت دست زده بود.
جنگ بر سر مترو
در ماه ها و هفته های گذشته، پس از آنکه دولت به طور غیرقانونی از ابلاغ قوانین تصویب شده در مجلس سر باز زد، علی لاریجانی برای نشان دادن عزم خود در مهار رئیس قوه مجریه جمهوری اسلامی به جای او چندین قانون را ابلاغ کرد که خشم محمود احمدی نژاد را به همراه داشت.
در یکی از آخرین مواردرئیس مجلس هشتم علیرغم مخالفت دولت، 2 میلیارددلار بودجه به مترو تهران اختصاص داد که تمرد بانک مرکزی از اعطای این بودجه به مترو را به همراه داشت.محمود احمدی نژاد تعیین چنین بودجه ای را غیرقانونی توصیف و تاکید کرده بود لزومی به اجرای آن نمی بیند.
این تمام ماجرا نبود، پیش از آن علی لاریجانی قانون تجمیع انتخابات دوره چهارم شوراها با انتخابات دوره یازدهم ریاست جمهوری نیز را برای اجرا به دستگاه های دولتی ابلاغ کرده بود.
درخواست دوباره “کودک عزیز شده”
اما محمود احمدی نژاد نیز بیکار ننشست. با سابقه حمایت های رهبرجمهوری اسلامی از وی در بحران های سیاسی مشابه، روز بیستم مرداد اعلام کرد که آیت الله خامنه ای را برای حل اختلافات خود با مجلس فرا خواهد خواند.
ناظران اما با استناد به سخنان اخیر رهبر جمهوری اسلامی می گویند این بار آیت الله خامنه ای آنچنان که رئیس دولت انتظار داشته، در این آخرین منازعات به نفع وی دخالت نکرده و حل اختلافات را برعهده شورای نگهبان گذاشته است: “از چندی قبل از شورای نگهبان خواسته ایم در مواردی که میان مجلس و دولت محل گفتگو و مناقشه است ورود کند تا با مشخص شدن حدود اختیارات و وظایف مسائل حل شود و تفکیک قوا که از اصول قانون اساسی است تحقق پیدا کند.”
این می تواند اقدامی احتیاط آمیز از سوی رهبر جمهوری اسلامی در پاسخ به نارضایتی خیل عظیمی از اصولگرایان باشد که می پندارند رهبر جمهوری اسلامی حتی قادر به ایجاد توازن سیاسی میان نیروهای خودی و محافظه کار نیست. در این میان علی مطهری در صریح ترین موضع گیری از این دست، محمود احمدی نژاد را به “کودکی عزیز کرده”، تشبیه کرده بود که هرچه دیگران را اذیت می کند مورد تشویق قرار می گیرد. روشن بود که مخاطب فرزند آیت الله مطهری کسی جز رهبر جمهوری اسلامی نمی تواند باشد.
20 میلیارد دلار بیشتر نمی دهیم
از آغاز سال 89 شکاف میان مجلس و دولت که در سال های اخیر نزاعشان بر سر ماجراهایی چون استیضاح علی کردان و متهم کردن دولت به اختلاس میلیارد دلاری در هزینه بودجه، بالا گرفته بود، عمیق تر شد.
در ماه فروردین اختلافات شدیدی در مورد درآمد حاصل از “حذف یارانه ها” میان مجلس و دولت بروز کرد. دولت همه درآمد 40 میلیارد دلاری را برای خود می خواست و اصرار داشت تا تمام پولی که با حذف یارانه ها نصیب دولت می شد را برداشت کند.اما مجلس هنگام بررسی لایحه بودجه سال 89 درآمد دولت را حداکثر 20 هزار میلیارد تومان تصویب کرد. این در حالی بود که رئیس دولت در آخرین روزهای سال 88 در یک گفتگوی تلویزیونی نمایندگان مجلس را مورد حمله قرار داده و گفته بود اگر لازم باشد قانون یارانه ها را به “همه پرسی ” خواهد گذاشت.
در نوروز 89 نیز آیت الله خامنه ای به حمایت از محمود احمدی نژاد شتافت و در سخنرانی خود در حرم امام رضا گفت: “همه دستگاهها از جمله دستگاه قانونگذاری باید به دولت کمک کنند.”
به این ترتیب پس از کش و قوس فراوان نتیجه مبهمی به دست آمد. دولت نتواست 40 میلیارد دلار را تصاحب کند اما دوره اجرای اولیه طرح از یکسال به نه ماه کاهش پیدا کرد تا به گفته معاون پارلمانی محمود احمدی نژاد نظر دولت برای درآمدها نیز تامین شده باشد.
مجلس را به توپ می بندیم
مناقشه دوم بر سر دانشگاه آزاد بود. محمود احمدی نژاد هوای تسخیر آن را داشت. وی به عنوان رئیس شورای انقلاب فرهنگی اساسنامه ای تصویب کرد که بر اساس آن اعضای هیات امنای دانشگاه باید تغییر می کردند. این تغییر موجب می شد تا شورای عالی انقلاب فرهنگی در اداره این دانشگاه دست بالا را پیدا کند. به دیگر بیان ترکیب هیات امنا باید به گونه‌ای شود که هیات موسس دانشگاه ـ نزدیک با آیت الله هاشمی رفنسجانی- قدرت کمتری نسبت به نمایندگان دولت و شورای عالی داشته باشد.
اما علی لاریجانی و همراهانش در مجلس هشتم بار دیگر جنگ قدرت با دولت را، این بار در حمایت از آیت الله هاشمی رفسنجانی آغاز کردند. 24 ساعت پس از آنکه دادگاهی در تهران مصوبه مذکور را غیرقانونی اعلام می کرد مجلس هشتم نیز کلیات طرحی را تصویب کرد که بر اساس آن مصوبه این شورا در مورد تغییر اساسنامه دانشگاه آزاد لغو می شد.
نزاع بالا گرفت. محمود احمدی نژاد حامیانش را فرا خواند. چند صد تن از آنها به مقابل پارلمان رهسپار شدند تا با شعار “لاریجانی حیا کن ریاست رو رها کن” خشم محمود احمدی نژاد از رئیس مجلس را به وی گوشزد کنند.
آن ها همچنین خواستند به تکرار تاریخ دست بزنند و نقش لیاخوف روسی را اجرا کنند. حمید رسایی، علیرضا زاکانی، علی اصغر زارعی و طیبه صفایی در جمع حامیان محمود احمدی نژاد حضور یافتند؛همان ها که تهدید می کردند اگر مجلس از این تصمیم خود کوتاه نیاید، مجلس را به توپ خواهند بست.
حسینیان و کوچک زاده تنها مشکل اصولگرایان
همزمان علی مطهری در حمایت از علی لاریجانی ـ همسر خواهر خود ـ پشت تریبون مجلس رفت و در حمله ای بی سابقه روح الله حسینیان و کوچک زاده را مورد تهاجم لفظی قرار داد: “اصولگرایان هیچ مشکلی جز امثال جنابعالی و دوستا‌نتان که برنامه دیروز را اجرا کردید، ندارند، مثل آقای کوچک‌اف که ریشه روسی دارد و نام کوچک‌اف را به کوچک‌زاده تبدیل کرده است.”
همزمان کاظم دلخوش از نمایندگان اصولگرا نیز پا به ماجرا گذاشت و با انتقاد از اعطای مجوز راهپیمایی به حامیان دولت توسط وزارت کشور، تلویحا این وزارتخانه را به تقلب در انتخابات به نفع احمدی نژاد متهم کرد: “اگر شما عرضه داشتید رای احمدی‌نژاد را در تهران بیشتر از رقبا می‌کردید و تهران را بهتر اداره می‌کردید.”
کار تا حدی بالا گرفت که روح الله حسنیان برای نزاعی فیزیکی از جا برخاست و به سوی نمایندگان منتقد دولت حمله کرد. اما آیت الله خامنه ای هنوز دم از “وحدت و همدلی” میزد. دوم تیر، او در واکنش به مجادلات بر سر دانشگاه آزاد، با اساتید بسیجی دانشگاه گفت :” حفظ وحدت، همدلی و انسجام در جامعه و پرهیز از هرگونه اختلاف و شکاف، نظر رهبری در این برهه حساس است.”
تنها دو هفته پیش از آن نیز دیدار با نمایندگان مجلس هشتم، خواستار پرهیز از اختلافات فرساینده میان دولت و مجلس شده و افزوده بود: “اینکه هر یک از دو طرف بگویند ما همه کارها و وظایف خود را انجام داده ایم و طرف مقابل باید جلو (کوتاه) بیاید قابل قبول نیست.”
در میانه این دو میدان داری آیت الله خامنه ای اما اتفاق دیگر رخ داد. محمود احمدی نژاد وقعی به درخواست رهبر جمهوری اسلامی برای “وحدت” نگذاشت و به صورت یک طرفه جلسه ای را که قرار بود بین سران سه قوه برای رفع اختلافات موجود برگزار شود لغو کرد.
سرانجام رهبر جمهوری اسلامی ناامید از هر وحدتی میان مجلس و آیت الله هاشمی از یک سو و محمود احمدی نژاد و حامیانش از سوی دیگر، برای هشتمین بار به صورت مستقیم وارد مجادلات بر سر دانشگاه آزاد شد و با “ملال انگیز” خواندن این اختلافات خواستار توقف همزمان اساسنامه شورای فرهنگی و همچنین وقف دانشگاه آزاد شد.
اما این آخر بازی نبود. اختلافات میان رئیس پارلمان و رئیس دولت حتی به پوشاک مردانه هاکوپیان نیز رسید. نوزدهم مرداد لاریجانی با ارسال نامه ای به احمدی نژاد خواستار لغو مصوبه دولت شد که براساس آن پروانه بهره برداری هاکوپیان برای هفت سال دیگر در محدود 120 کیلومتری تهران تمدید می شد.
هیچ شکافی وجود ندارد
با تمام این احوال محمود احمدی نژاد هفته گذشته در مصاحبه با تلویزیون پرس تی وی اعلام کرد که که در نظام جمهوری اسلامی شکافی میان نخبگان جمهوری اسلامی وجود ندارد: “اکنون نیز در ایران هیچ شکافی وجود ندارد.”
بحران انواع شکاف
برخی ناظران دیدار روز گذشته دولتیان و مجلسیان را تلاشی برای “حفظ ظاهر” می نامند. آن ها شکاف در جناح راست را بسیار عمیق تر از آن می دانند که با چنین نشست هایی قابل ترمیم باشد. آن ها همچنین پیش بینی می کنند اوج گرفتن دوباره مجادلات میان مجلس و دولت به طور ناخودآگاه بر تضعیف جایگاه رهبرجمهوری اسلامی نیز اثر خواهد گذاشت چرا که در ادبیات مقامان جمهوری اسلامی، سخنان ایت الله خامنه ای “فصل الخطاب” نامیده می شود. حال آنکه این “فصل الخطاب” در ماه ها و سال های گذشته بارها از سوی طرفین دعوا زیر پا گذاشته شده است.
این همه در حالی است که نظام جمهوری اسلامی به جز شکاف درون جناحی، درگیری شدیدی نیز با نخبگان سیاسی اصلاح طلب دارد. حاکمان فعلی در فرآیندی که مخالفان آن را “کودتا” می نامند سران سیاسی احزاب اصلاح طلب را به زندان انداخته و آرای انتخاباتی رهبران سیاسی آنها یعنی میرحسین موسوی و مهدی کروبی را جابجا کرده اند.
کارشناسان البته شکاف سوم را حیاتی تر می دانند. آنان می گویند نظام جمهوری اسلامی و رهبران آن با بحران “عدم مشروعیت” در جامعه دست و پنجه نرم می کنند. جامعه شناسان سیاسی می گویند شکاف میان شهروندان با حکومت در بالاترین حد خود از زمان انقلاب اسلامی به این طرف است.
