دیدار پایان هفته جاری نماینده گان گروه موسوم به 1+5 در لندن بمنظور بررسی فعالیتهای هسته ای ایران، سومین دیدار یکماه اخیراعضاء ثابت شورای امنیت بعلاوه المان در این رابطه بشمار میرود. کاهش فاصله تشکیل جلسات این گروه در زمان نسبتا اندکی پس از تصویب اخرین قطعنامه تنبیهی شورای امنیت علیه ایران (قطعنامه 1803) ، نشانه جدیت بیشتر جامعه جهانی در جهت اجرائی کردن قطعنامه های شورا و مالا دست یافتن به راهکارهای موثرتر برای مقابله با برنامه توسعه اتمی ایران محسوب میشود. هدف عمده دیدار این هفته در لندن، پیگیری مذاکرات دو اجلاس پیشین گروه است که به ترتیب در برلین و شانگهای برگزار شد. تلاش هر دو اجلاس پیشین که پشت درهای بسته برگزار شد متوجه رسیدن به توافق و هماهنگی بیشتردر جهت اعمال فشار های تازه علیه ایران بود.
پیش از برگزاری اجلاس این هفته گروه 1+5 در لندن، دو دیدار همزمان و مرتبط با موضوع نیز که بنوبه خود از حساسیت فراوان برخوردار بودند در تهران انجام کرفت. طی یکی ار این دودیدار، والنتین سوبولف کفیل شورای امنیت ملی روسیه گفتگوهائی را پیرامون برنامه های اتمی با جلیلی دبیر شورای امنیت ملی و آقازاده رییس سازمان انرژی اتمی ایران صورت داد، و متعاقبا و در همین رابطه اولی هاینونن معاون البرادعی در امور پروتکلها، مذاکرات ناتمام هفته قبل خود را در تهران با مسئولان دست در کار برنامه های اتمی ایران از سر گرفت.
نکته قابل توجه در حاشیه هردو ملاقات (نمایندگان روسیه و نماینده گان آژانس)، عدم اطلاع رسانی پیرامون نکات و مسایل مشخص مورد گفتگو در ملاقاتها وهمچنین پرهیز مطلق از تبیین نقطه نظر های مطرح شده درآن دیدارها بود. علیرغم این خاموشی خبری پیرامون مسایل واقعی مورد گفتگو در تهران، تردید نیست که مذاکرات یاد شده سرفصلهای ذیل را در بر داشته است:
1- اجرائی کردن قطعنامه های شورای امنیت در ارتباط با ایران و بخصوص وادار ساختن دولت جمهوری اسلامی به قطع غنی سازی اورانیوم.
2- تشویق ایران به ارائه شواهد روشن و پاسخها قابل اثبات در زمینه اطلاعاتی که بموجب آن ایران متهم به انجام آزمایشهائی با کاربر د نظامی، با هدف تولید بمب اتمی و در اختیار گرفتن روشهای پرتاب موشکی بمبهای اتمی شده است.
3- پیوستن به پرتکل الحاقی و موافقت با بازرسی های سرزده از ایران توسط نماینده گان آژانس.
4- فراهم ساختن مقدمات لازم برای از سرگیری گفتگومابین ایران و جامعه اروپا با هدف قبول بسته پیشنهادی آنها در قبال تعطیل فعالیتهای حساس هسته ای.
در مورد قطع غنی سازی اورانیوم بنظرمیرسد که دولت فعلی نه مایل به براوردن در خواستهای شورای امنیت در این زمینه است و درنه شرایط فعلی قادر به آن.
در مورد ارئه توضیح پیرامون فعالیتهائی که ادعا میشود تا سه سال گذشته در مراکز تحقیقات اتمی و نظامی ایران صورت گرفته ، ایران با مشکلاتی بسیار جدی تر از زمانی که برای رفع ابهام پیرامون تلاش در راه دست یافتن به چرخه سوخت هسته ای با آژانس در سال گذشته به گفتگونشست روبرو است. بموجب مفاد اتهامهای تازه، ایران بمنظور دست یافتن به بمب اتمی و ظرفیت پرتاب بمب با موشک، اقدامات پنهانی صورت داده که مغایر با مفاد پیمان منع گسترش سلاحهای هسته ای است. این اتهامات را ابتدا البرادعی در گزارش قبلی خود به شورای حکام در 8 بند (بندهای 34 تا 42 گزارش دبیرکل آژانس به شورای حکام) مطرح کرد، ولی بدلیل استفاده عمدی از زبان استعاره و کد های فنی در توضیح آنها، موارد مطرح شده در زمان انتشار گزارش انعکاس چندانی نیافت. متعاقبا و در حاشیه اخرین اجلاس شورای حکام ، اولی هاینونن که طی بیش از دوماه مذاکره با مقامات تهران (مذاکرات شصت روزه که از آن روش پیشبرد آن بعنوان مدالیته یاد شده است) موفق به در یافت اطلاعات سودمندی پیرامون منابع عادی و زیر زمینی تامین قطعات مورد استفاده در صنایع اتمی ایران بخصوص سانتریفیوژها و همچنین روند غنی سازی اورانیوم در ایران شده بود، طی یک نمایش خبر ساز در وین با ارائه اسناد، نمودارها و تصاویرمرتبط که گفته شد “از طریق یکی از کشور های عضو در اختیار آژانس قرار گرفته است” به تکرار اتهامات البرادعی مبادرت ورزید. در آن جلسه آقای علی اصغر سلطانیه نماینده ایران در آژانس اسناد تازه راساختگی نامید و ضمن خودداری از دریافت متن پرسشها، با فریاد و اعتراض جلسه را ترک کرد. طی سه روز گذشته، علی اصغر سلطانیه بعنوان سرپرست گروه ایرانی (بجای وعیدی معاون شورای امنیت ملی ایران که گفتگوهای پیشین را در این سطح از سوی ایران سرپرستی کرده بود) در محل سازمان انرژی اتمی ایران با هاینونن ملاقات و مذاکرات فشرده ای را پیرامون همان پرسشها که دوماه پیش بافریاد رد کرده بود، بانجام رساند. مقامات ایران میگویند که این مذاکرات پس از پاایان دور دوم آن در روز چهارشنبه، با هدف پاسخگوئی به پرسشها و تامین رضایت آژانس تا چند هفته آینده نیزبطور متناوب ادامه خواهد یافت!
علت نگرانی تهران و یکی از دلائل تغییر روش آن در قبال پرسش های تازه و اتهامات جدید نزدیک بودن ز مان تشکسل اجلاس بعدی شورای حکام آژانس در دوم ماه ژوئن(13 خرداد) وآگاهی از این نکته است که البرادعی مطابق تکلیف شورای امنیت موظف به تهیه گزارش تازه ای در مورد برنامه های اتمی ایران و همکاری احتمالی دولت جمهوری اسلامی در جهت اجرای مصوبات و قطعنامه های آن شورا است. ادامه بی اعتنائی ایران نسبت به دریافت پرسشها و عدم همکاری در مورد رفع ابهام پیرامون آنها بی تردید البرادعی را وادار به گزارش رسمی عدم همکاری ایران نموده و بطور تردید موضوع اتهام های تازه از آن مرحله به بعد حساسیت و اعتبار بیشتری خواهد یافت. ایران بدلیل عدم همکاری کافی با آژانس در سه سال گذشته با دریافت سه قطعنامه تنبیهی تاوان سنگینی راتحمل کرد و در انتها نیز اکثر اطلاعات مورد نظر آژانس را در اختیار آن قرار داد. در این مرحله علیرغم دشوار تر بودن شرایط و سنگین تر بودن اتهامات، ظاهرا ایران به این نتیجه رسیده که اینبار تا حد امکان از خوردن توامان چوب و پیاز پیشگیری کند. از همین رو بعد از یک وقفه یک ماهه و تنها پس از دریافت اخطار های جدی از سوی آژانس و دوستانی مانند روسیه که پیام رهبران آن را والنتین سوبولوف این هفته به تهران برد، در زمینه فعالیتهای غیر مجاز نظامی که به انجام آنها متهم شده است با مقامات آژانس گفتگو کرد. اگرچه برای انجام همکاری کامل با آژانس در این زمینه، امکانات کنونی دولت بخصوص با توجه به ترکیب تازه مجلس هشتم بسیار محدود تر از پیش است.
در مورد پیوستن به پرتکل الحاقی و صدور مجدد اجازه بازرسی های سرزده نیز ایران همچنان دچار تردید است. انتظار میرود والنتین سوبولف طی دیدار دوروزه از تهران دولت ایران را از موضع” کشور دوست” به قبول مفاد پیمان تشویق کرده و این اقدام را در جهت تخفیف فشارهای بین المللی موثر توصیف کرده باشد. در حقیقت روسها یک بار دیگر پیام سایر اعضاء دائمی شورای امنیت را در زمینه جدی بودن اوضاع و ضرورت پیشگیری از بروز بحران تازه در منطقه به تهران برده و به مقامات تهران یادآور شده اند که فراهم کردن زمینه تجدید گفتگو با جامعه اروپا و قبول بسته پیشنهادی در جهت مصالح ایران و صلح منطقه است.
در مقابل، ایران با اعلام “دعوت از سوبولف” بار دیگر از تدارک “بسته پیشنهادی ایران برای جامعه اروپا” یاد کرده و بصورت مبهم اعلام داشته که این بسته (مجموعه پیشنهادات ایران) را برای تسلیم به جامعه اروپا توسط روسیه و طرح در جلسه گروه 1+5 در اختیار او قرار داده است.
ایران پیش از این نیز یکبار قبل از حضور احمدی نژاد در اجلاس سالانه مجمع عمومی سازمان ملل از طرح تازه ای در زمینه حل موضوع اتمی خبر داده بود، حال آنکه علی رغم سرو صدای تبلیغاتی فراوان پیرامون آن بزودی روشن شد که این طرح چیزی بیشتر از قبول شریک خارجی برای غنی سازی اورانیوم درایران و غنی سازی مشارکتی نیست. در حقیقت با این فکر ایران قصد داشت که غنی سازی اورانیوم در داخل را در نگاه جامعه جهانی قانونمند ساخته و باخرید عادی سانترفیوژهای پیش رفته و یا قطعات منفصله آنها ضمن دور زدن مشکلات فنی در اختیار گرفتن چرخه کامل سوخت هسته ای، فشار های خارجی علیه خود را نیز خنثی سازد. این رویکرد را در همان ابتدا اعضاء شورای امنیت و جامعه اروپا رد کردند. اینک دولت ایران ظاهرا فکر بکر دیگری را اماده کرده که از آن بعنوان “بسته پیشنهادی ایران” یاد میکند. ولی با توجه به قراین، محدودیتها و ادامه سیاستهای جاری بنظر نمیرسد که محتوای بسته پیشنهادی ایران نیزاز حدود یک حرکت تبلیغاتی و مالا تامین خوراک برای وسایل ارتباط جمعی داخلی فراتر برود. دلیل اول این است که ایران از طرح تازه خود بعنوان “بسته پیشنهادی” استفاده کرده که در نوع خود یک حرکت تبلیغاتی ارزان بمنظور یاداوری برابری ایران با اروپا و بضاعتهای آن برای مقابله است، تا قبول از موضع پایین بسته پیشنهادی اروپا. گذشته از آن اگرایران قصد همکاری کامل و سازنده با شورای امنیت و کشورهای 1+5 را داشت این فکر بکررا که حالا از آن بعنوان بسته پیشنهادی یاد میکند طی مذاکرات گذشته جلیلی با سولانا مطرخ میساخت. چنانچه این فکر بکر بتازگی از ذهن متفکران دولت گذشت باشد نیز تدارک ملاقات فوری مابین جلیلی و سولانا و گفتگو پیرامون آن تنها نیازمند یک تماس تلفنی ساده بود و نه دعوت از کفیل شورای امنیت ملی روسیه و انجام کار تبلیغاتی پیش از اعلام تسلیم طرح به او.
مهمتر از آن اینکه در سیاست هسته ای ایران کمترین تغییری حاصل نشده و در نتیجه ادامه غنی سازی اورانیوم در ایران که آنرا حق مسلم ملی قلمداد میکندهمچنان هدف دولت جمهوری اسلامی است. این درست نقطه ایست که دربرابر آن شورای امنیت و سه قطعنامه تنبیهی آن قرار دارند! بنا بر این چنانچه بسته پیشنهادی ایران هر امتیازی را برای اروپا در نظر گرفته و در مقابل خواستار ادامه غنی سازی اورانیوم در داخل شده باشد این امتیاز ها (در عین شرمندگی برای عدم قبول پاداش) از سوی آنها رد خواهد شد. نکته جالبتر اینجاست که ایران نیز به این نکته از پیش بروشنی واقف است و کمترین انتظاری نیز در زمینه قبول احتمالی بسته پیشنهادی خود ندارد ولی در عین حال بمنظور قادر نمائی و حق جوئی و بدلیل اثبات زورگوئی کشورهای بزرگ به انجام این کار مبادرت می ورزد! بی تردید در روزهای آینده اشکار خواهد شد که مفاد بسته پیشنهادی دولت ایران نیز در ردیف نامه نگاری های گذشته آقای احمدی نژاد به رهبران دنیا است که بدون داشتن کمترین تاثیر سیاسی، تنها وسیله شوخی مطبوعات ور سانه های خارجی شد.
به این ترتیب، اجلاس گروه 1+5 در لندن عملا شاهد عدم تغییر روش ایران در قبال قطعنامه های شورای امنیت بوده و به این دلیل انتظار میرود که هماهنگی بیشتری مابین اعضاء گروه پیرامون نحوه مقابله با برنامه اتمی ایران حاصل شود. یکی از این روشها میتواند متوجه فراهم کردن زمینه تصویب یک قطعنامه تازه شود که بموجب آن محدودیتهای سیاسی در کنار تحریمهای جدی تر مالی و اقتصادی در نظر گرفته شود (فراموش نکنیم که چند روز قبل گوردون براون نخست وزیر بریتانیا که کشور او میزبان اجلاس این هفته گروه 1+5 در لندن است ضمن دیدار از امریکا و همراه با بوش، از تحریم صنایع گاز ایران یاد کرد). گزینه دیگر، پیگیری قطعنامه های موجود و عملی تر کردن آنها مابین کشورهای عضو سازمان ملل است ( فراموش نکنیم که اخیرا دولت آذر بایجان با توسل به همین قطعنامه ها محمولات فنی ارسال شده از روسیه برای نصب در راکتور بوشهر را توقیف کرد و تا این لحظه نیز از آزاد کردن انها خود داری بعمل آورده). بنظر میرسد والنتین سوبولف طی دیدار با آقازاده به او یاد آور شده باشد که تکمیل راکتور بوشهرو عملیاتی شدن آن، با وجود تحویل سوخت هسته ای، همچنان میتواند براحتی در ردیف یکی از قربانیان سر پیچی ایران از قبول و اجرای قطعنامه های شورای امنیت قرار گیرد. فراموش نکنیم که هنوز راکتور بوشهر نیازمند صدها تن قطعات فنی است که هنوز به ایران حمل نشده اند و بسیاری از این قطعات میباید توسط روسیه ولی از سوی سایر کشورها ی صادر کننده تامین شوند. گذشته از آن، روسها که طی پانزده سال گذشته برای تاخیر در تکمیل و تحویل راکتور بوشهر نیاز به بهانه های غیر نداشته اند، در این مورد نیز تنها بدنبال خطوط سیاسی مورد نظرخود خواهند بود. روسها در گذشته، مانند چین، بارها اعلام کرده اند که با انجام غنی سازی اورانیوم در داخل ایران مخالف اند و این مخالفت را با رای دادن به سه قطعنامه تنبیهی علیه ایران نیز اثبات کرده اند.
بنابر این حمل بسته پیشنهادی آقای احمدی نژاد به لندن و تحویل آن به سایر اعضاء گروه 1+5 و طرح آن در جلسه این هفته، تنها زحمت زحمت رفقای روسی را زیاد خواهد کرد چرا که بدلیل اطلاع قبلی از مفاد آن و از میان رفتن نمک لطیفه، حتی قادر نخواهند بود که در خنده سایرنماینده گان بعد از اطلاع از محتوای آن شریک شوند.