بحث استفاده از تسلیحات شیمیایی در درگیری میان نیروهای دولتی و مخالفان در سوریه٬ باعث درگیری لفظی میان متحدان دو گروه شده و بار دیگر ایران و آمریکا را مقابل یکدیگر قرار داده تا آنجا که مسعود جزایری، معاون ستاد مشترک نیروهای مسلح، به آمریکا هشدار داده است که “آمریکا محدوده خط قرمز جبهه سوریه را می‌داند و هرگونه عبور از خط قرمز سوریه پیامدهای شدید برای کاخ سفید در پی خواهد داشت”.
پس از اعلام استفاده از تسلیحات شیمیایی در سوریه٬ برخی کشورهای غربی گفته‌اند که امکان دارد نیروهای نظامی خود را وارد این کشور واز تکرار چنین حملاتی جلوگیری کنند.
با این حال٬ جزایری گفته است: “کسانی که بر دامنه این آتش می‌افزایند از انتقام ملت‌ها در امان نخواهند بود… دولت اسد هم‌اکنون در جنگ داخلی سوریه دست بالا را دارد و پروپاگاندای رسانه‌ای غربی‌ها، ناشی از موفقیت‌های سوریه علیه دشمنانش است”.
آن‌گونه که سازمان پزشکان بدون مرز اعلام کرده٬ تاکنون حداقل ۳۰۰ نفر در جریان این جملات جان باخته‌اند. مخالفان دولت اسد٬ وی را متهم به استفاده از سلاح شیمیایی می‌کنند اما دولت بشار اسد می‌گوید این حمله توسط نیروهای مخالف انجام شده است؛ادعایی که غربی ها و از جمله وزارت خارجه فرانسه رد کرده اند.
البته وزیر امورخارجه سوریه اعلام کرده که”با هیات تحقیق سازمان ملل که هم اکنون در سوریه به سر می‌برد، همکاری نموده و فرصت بازدید از نقاطی را که از سوی این گروه‌ها، مورد حمله شیمیایی قرار گرفته است، فراهم خواهد کرد”.
این چندمین بار است که احتمال استفاده از سلاح شیمیایی در سوریه مطرح می‌شود. چند ماه پیش نیز کارلا دل‌پونته، بازرس ارشد سازمان ملل گفته بود شواهد نشان می‌دهد مخالفان بشار اسد از تسلیحات شیمیایی استفاده کرده‌اند٬ اما کمیسیون تحقیق بعدتر حرف‌های او را رد کرد.
بعد از حملات شیمیایی اخیر٬ جمهوری‌اسلامی اعلام کرده اسنادی در اختیار دارد که نشان می‌دهد استفاده از بمب شیمیایی توسط مخالفان دولت اسد صورت گرفته است.
عباس عراقچی، سخنگوی وزارت امور خارجه٬ گفته:“دست‌هایی در کار است که دولت سوریه را متهم به استفاده از این سلاح‌ها کند و به ادامه درگیری‌ها و گسترش بحران یاری برساند”. او افزوده:“اسنادی وجود دارد که این اقدام توسط گروه‌های تروریستی صورت گرفته و جمهوری اسلامی در تماس نزدیک با دولت سوریه و برخی دیگر کشورها خواهان روشن شدن ابعاد آن است”.
عراقچی هم به اقدام نظامی غرب در سوریه واکنش نشان داده و گفته بود: “هیچ مجوز بین‌المللی برای دخالت نظامی در سوریه وجود ندارد. امیدواریم عقلانیت کافی در مقامات کاخ سفید وجود داشته باشد که وارد چنین معرکه خطرناکی نشوند. اظهارات تحریک‌آمیز مقامات نظامی آمریکا و یا اقداماتی مانند اعزام کشتی‌های جنگی، کمکی به حل و فصل موضوع نمی‌کند و باعث خطرناک‌تر شدن اوضاع منطقه خواهد شد… ما به اندازه کافی در منطقه مشکل و بحران داریم و امیدواریم برخی کشورها با سیاست‌های نابخردانه موجب افزایش این بحران‌ها و دامن زدن به آن‌ها نشوند”.
جمهوری‌اسلامی از متحدان اصلی سوریه در منطقه است و از حامیان بشار اسد به شمار می رود.از همین رو تاکنون اخبار مختلفی پیرامون شکل حضور سپاه در سوریه منتشر شده است. پیش از این عزیز جعفری٬ فرمانده سپاه پاسداران، در یک کنفرانس خبری، درباره حضور نیروهای سپاه قدس در سوریه گفته بود: “همه می دانند که سپاه واحدی به نام نهضت های اسلامی داشته و دارد که با هدف کمک به مستضعفین و صدور انقلاب اسلامی تشکیل شده است و در این راستا حرکت می کند. از زمانی که نیروی قدس تشکیل شده است، هدف این نیرو حمایت از ملت های مظلوم و به ویژه مسلمانان بوده است. تعدادی از نیروهای قدس نیز در سوریه حضور دارند اما این به منزله حضور نظامی ما در این کشور نیست”.
نیروی قدس یا سپاه قدس، نیروی ویژه و زیرشاخه‌ای از نیروهای پنج‌گانه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است که مسئولیت فعالیت‌های نظامی برون‌مرزی را دارد. این نیرو در جریان جنگ ایران و عراق تاسیس شد و هدف آن عملیات در خاک عراق بود. گفته می‌شود نفرات این نیرو تا۱۵۰۰۰ تن هستند. فرمانده کنونی این نیرو، سردار قاسم سلیمانی است.
فرمانده کل سپاه پاسداران البته گفته است ایران “در مقایسه با بعضی کشورهای عربی و غیرعربی، در سوریه حضور نظامی ندارد. ما به سوریه، به عنوان حلقه مقاومت که مقام معظم رهبری هم به آن اشاره داشتند، کمک های فکری و مشاوره ای می دهیم و به آن افتخار می کنیم. سپاه هر گونه مساعدت فکری و حتی حمایت اقتصادی انجام می دهد، اما حضور نظامی ندارد”.
وی اما در پاسخ به سئوالی درباره واکنش جمهوری اسلامی نسبت به حمله احتمالی علیه سوریه با توجه موافقت‌نامه امنیتی با این کشور، تنها گفته پاسخ به حمله احتمالی مذکور “کاملا وابسته به شرایط” است.
سخنان سردار جعفری در حالی بیان شده است که از زمان آغاز اعتراضات مردم سوریه علیه حکومت بشار اسد، مخالفان حکومت وی سپاه پاسداران را متهم کرده‌اند که در سرکوب اعتراضات دست داشته‌اند. کشورهای غربی نیز جمهوری اسلامی را متهم به دخالت در امور داخلی سوریه می‌کنند. در آخرین نمونه از این دست، لئون پانه‌تا، وزیر دفاع آمریکا، گفته بود که جمهوری‌اسلامی مشغول “تشکیل و آموزش گروه های شبه نظامی در سوریه برای نبرد با مخالفان نظام حاکم” است و این می‌تواند باعث “پیچیده‌تر شدن اوضاع در این کشور” شود. رییس ستاد مشترک ارتش آمریکا نیز گفته بود که نیروهای تحت‌آموزش ایران “از شیعیان و علوی‌ها” هستند و گروه آن‌ها مشابه “سپاه المهدی” است که تحت رهبری مقتدی صدر در عراق حضور دارند. وی درباره دلایل تشکیل این گروه از سوی جمهوری‌اسلامی گفته : “ایران به منظور کاهش فشاری که ارتش سوریه با آن روبرو است، این گروه‌های شبه نظامی را تشکیل می‌دهد”.
فرمانده سپاه پاسداران اما این مسایل را تکذیب کرده و با تاکید بر اینکه بعضی از کشورها از “ترور” در سوریه حمایت می کنند، این کار را به شدت محکوم کرده است.
این در حالیست که سردار اسماعیل فانی٬ جانشین قاسم سلیمانی در سپاه قدس٬ با تایید دخالت‌های جمهوری‌اسلامی در سوریه٬خرداد ماه به ایسنا گفته بود: “وقتی که در سوریه نبودیم کشتارهای مردم آن توسط معارضین زیاد بود اما با حضور جمهوری اسلامی به طور فیزیکی و غیر فیزیکی جلوی کشتارهای بزرگ در سوریه گرفته شد”.
سال گذشته نیز گزارش های تایید نشده از سفر یکی از نزدیکان قاسم سلیمانی به نام “حاج محمد فرد” و از فرماندهان ارشد سپاه قدس به سوریه حکایت داشت. براساس این گزارش ها حاج محمدفرد با هماهنگی آصف شوکت، شوهر خواهر بشار اسد و ماهر الاسد برادر وی برای بررسی چگونگی مقابله با مخالفان و جلوگیری از سرنگونی رژیم اسد به سوریه اعزام شده بود. گفته می شود حاج محمد فرد در دهه هشتاد فعالیت های نظامی گسترده ای در جنگ داخلی لبنان داشته است.
نحوه پشتیبانی جمهوری‌اسلامی از سوریه و همچنین رویکرد رسانه‌های رسمی به اتفاقات رخ داده در این کشور انتقادات مختلفی را برانگیخته است. از آن جمله وب‌سایت عصر ایران - نزدیک به اصول‌گرایان - با انتشار یادداشتی٬ از آ‌نچه که “تحمیل جبری نادانی بر مخاطب” نام برده٬ انتقاد کرده و رویکرد رسانه‌های رسمی جمهوری‌اسلامی و برخی از رسانه‌های نزدیک به اصول‌گرایان را مصداق “کاسه‌های داغ‌تر از آش” دانسته و نوشته: “برخی از رسانه‌های وطنی تصور می‌کنند هنوز در عهد چاپار هستند و مردم به جز آن‌ها گزینه دیگری ندارند یا اگر به دروغ بنویسند که دمشق آرام است، گروه‌های مخالف با خواندن این خبر، ترک مخاصمه می‌کنند و داستان به خوبی و خوشی به پایان می‌رسد”.
