در یک منطقه ثروتمند نشین شهر تهران، یک پسر 12 ساله با یک پیراهن قرمز مندرس و در اطراف سطل آشغال، به دنبال آشغال می گردد. مثل هزاران پناهجوی غیر قانونی افغان در ایران، او نیز از صبح تا شب به دنبال کیسه های پلاستیکی برای فروختن است. نامش زلمای است و می گوید: “اگر ایران وجود نداشت من هم وجود نداشتم. من دلم نمی خواهد به افغانستان برگردم.” او سه سال پیش خانواده اش را در هرات ترک کرده است و به مدرسه نرفته است. او از فروش پلاستیک روزی 150هزار ریال درآمد دارد.
جنگ سی ساله در افغانستان باعث شده است که ایران بزرگترین میزان مهاجرین آواره جهان را میزبان باشد. بیش از یک میلیون افغان بعنوان پناهنده در ایران ثبت شده اند و این درحالی است که ۱/۵ میلیون پناهنده دیگر بصورت غیر قانونی در ایران زندگی می کنند. اما وضعیت بد اقتصادی در ایران و سیاست های دولت، افغان ها را وادار کرده است که یا به کشورشان بازگردند یا از مرز های غربی ایران به ترکیه و یونان بروند. نزدیک به دویست هزار افغانی در هفت ماه گذشته به افغانستان بازگشته اند در ده سال گذشته. در حدود 15 درصد جمعیت افغانستان در ده سال اخیر و بخصوص دردوران احمدی نژاد به افغانستان باز گشته اند.
تاریخچه مهاجرت افغان ها به ایران به قدمت انقلاب اسلامی در ایران است. در جریان حمله شوروی سابق به افغانستان در سال 1979، صدها هزار افغان وارد ایرانی شدند که خود انقلابی را آغاز کرده بود. یک دهه توسط دولت ایران نادیده گرفته شدند و کا مناسب به آنها داده نشد و غالبا بعنوان جنایتکاران متجاوز و قاچاقچی مواد مخدر، نامش در رسانه های ایران منتشر می شد. در دوران سازندگی در دهه نود میلادی که اکبر هاشمی رفسنجانی رئیس جمهور ایران بود؛ دولت تلاش کرد تا آنها را با محیط تطبیق دهد و آنها وارد کارهای ساختمان سازی شدند. اما در زمان آقای احمدی نژاد اوضاع سخت تر شد. با تحریم ها و وخیم شدن وضعیت اقتصادی ایران، دولت از پناهجویان قانونی و غیر قانونی افغان خواسته است که به افغانستان بازگردند. دفتر اتباع بیگانه دست به بازرسی ساختمان و کارخانه ها می زند و تهدید کرده است که اگر این مکان ها کارگر افغانی بدون مدرک استخدام کرده باشند، آنجا را می بندد. همچنین اعلام کرده است که ازدواج بین مهاجرین غیرقانونی و ایرانیان رسمی نیست و فرد مهاجر نمی تواند درخواست پناهندگی رسمی بکند. فرزندان این افراد نیز هویت قانونی نخواهند داشت و حق تحصیل ندارند و از خدمات درمانی برخوردار نیستند.
باقر قالیباف، شهردار تکنوکرات تهران که یکی از امیدهای ریاست جمهوری امسال است، بخشی برای رقابت با کارگران غیرقانونی افغان مثل زلمای ایجاد کرده است. برخی از مشاغل مثل کنترل آفات و خالی کردن چاه فاضلاب این شکاف را بعد از رفتن افغان ها پر می کند.
حمید، که یک افغان 43 ساله است که بطور قانونی در ایران زندگی می کند، می گوید: “آنها با ما رفتار بدی دارند. ما مزایایی که ایرانی ها از آن استفاده می کنند، نداریمو ما نمی توانیم ماشین و تلفن همراه داشته باشیم و کارهای اداری سخت و پیچیده است و همه چیز هر سال گران تر می شود.” او در مورد مهاجرین غیر قانونی می گوید: “همه چیز بستگی به پول دارد. پلیس خانه هایشان را می گردد، پس اندازشان را می دزدد و از کشور بیرونشان می کند.”
اکونومیست، 6 فوریه
