انتشار گزارش سازمانهای اطلاعاتی امریکا پیرامون برنامه های هسته ای ایران وبرگزاری کنفرانس مطبوعاتی رییس جمهور امریکا یک روز پس از انتشار متن آن، بیش ازپاره ای از گمانه زنی های تحلیلگران پیرامون احتمال تغیر سیاست امریکا در قبال ایران، متوجه دلایل انتشار مفاد گزارش یاد شده در شرایط جاری بوده است.
بخشی از گمانه زنی ها، من جمله منابعی از داخل امریکا، اقدام یادشده را تلافی جویی منابع اطلاعاتی امریکا خوانده و از این اقدام، به عنوان تلاشی در جهت اعاده اعتبار مخدوش شده آنها یاد کردند. گروهی نیز یادآور شده اند که گزارش جدید در تقابل گزارش دیگری که در همین زمینه در سال 2005 منتشر شده و ایران را متهم به تلاش برای در اختیار گرفتن سلاح هسته ای کرده بود قرار دارد، ودر نتیجه اعتباراین گزارش را نیز مورد تردید قرار دادنده اند(جان بولتن سفیر سابق امریکا در سازمان ملل از جمله آنها است). گروهی نیز انتشار گزارش را نتیجه آشفتگی و عدم تمرکزو هماهنگی در داخل دولت آمریکا دانسته اند.
.در عین حال نه تنها هیچ یک از مقامات ارشد دولت امریکا در قبال انتشار گزارش مزبور موضع دفاعی اتخاذ نکرد، بلکه تمام این مقامات طی ملاقات های از پیش طراحی شده با مطبوعات، ضمن دفاع از محتوای گزارش رضایت خاطر خود را از انتشار آن نشان داده ودر عین حال بر اهمیت خبری آن افزودند. استفن هادلی، مشاور امنیت ملی رییس جمهو امریکا، جورج بوش و خانم رایس وزیر خارجه دولت او از جمله این مقامات اند که از محتوا و اقدام به انتشار گزارش اطلاعاتی استقبال به عمل آورده اند .
طبیعی است که دولت امریکا الزامی در برداشتن محدودیت های اسناد طبفه بندی شده از گزارش یاد شده و متعاقبا انتشار عمومی آن نداشته است. درصورت ضرورت، دولت امریکا می توا نست به صورت انتخابی به انتشار بخشهای برگزیده آن قناعت کند و یا در قالب همکاری های متقابل امنیتی، مفاد یافته های گزارش را به صورت محرمانه در اختیار” دولتهای دوست” و یا همپیمان خود قرار دهد . حال آنکه هنوز روشن نیست که حتی متن گزارش فوق العاده با اهمیت و تاثیر گذار یادشده، پیش از انتشار آن در اختیار کشور ثالثی قرار کرفته و یا در مورد انتشار عمومی آن با هیچیک از متحدان سنتی امریکا مشورتی بعمل آمده باشد.
عدم تغییر سیاست امریکا
از سویی انتشار گزارش یاد شده حاکی از تغیر عمده در سیاست امریکا در قبال ایران نیز نیست. در صورت وقوع تغییرعمده سیاست امریکا در قبال ایران، رایزنی های مقدماتی دیپلماتیک بین واشنگتن و کشورهای بزرگ اروپایی، قبل از موضع گیری های تجدید نظر شده، می توانست تا حدود زیادی اجتناب ناپذیر جلوه کند. وسیله اعلام این تغییرات احتمالی نیز قطعا می توانست به جزانتشار مفاد یک گزارش اطلاعاتی در مورد برنامه های اتمی ایران وعکس العمل های ناشی از آن باشد.
اظهارات رییس جمهور امریکا که طی کنفرانس مطبوعاتی او و در فاصله کمتر از 24 ساعت پس ازانتشار گزارش یاد شده صورت گرفت، نه تنها اشاره ای به احتمال هرگونه “تغییر” سیاسی عمده در قبال ایران را در بر نداشت بلکه بر “تداوم” تعقیب سیاستهای جاری امریکا در قبال ایران صحه گذاشت. از این لحاظ، به جای تغییر سیاستها، انتشار گزارش اطلاعاتی- در نتیجه انجام ارزیابی های تازه در واشنگتن از الویتهای روابط خارجی امریکا- میتواند به اتخاذ تصمیم در” تغییر روش” و ابزارهای مورد استفاده در جهت دستیابی به اهداف سیاستهای آن کشور در قبال ایران انجا میده باشد.
اهمیت بهبود امنیت در عراق
از نظر دولت امریکا و در شرایط جاری، تداوم آرامش نسبی امنیتی در عراق از یک سو و قانع کردن کنگره برای تصویب بودجه مورد در خواست دولت برای هزینه کردن در عراق با تکیه بر بهبود شرایط امنیتی در آن کشور از سوی دیگر، از الویت بیشتری برخوردارند تا مخاطرات امنیتی میان مدت و یا دراز مدت ناشی از ادامه غنی سازی اورانیوم در ایران. حقیقت غیر قابل انکار این است که ایران می تواند، در کنار سایر عوامل فعال در عراق، موجب بحرانی تر شدن و یا بر عکس تثبیت بیشتر آرامش در آن کشور شود. انتشار گزارش اطلاعاتی اخیر در مورد ایران عملا توجیه استفاده از گزینه نظامی برای مقابله با ایران را ناممکن می سازد، از این رو می تواند بعنوان نوعی ضمانت امنیتی غیر مستقیم امریکا به دولت ایران در قبال همکاری ایران با امریکا در عراق تلقی گردد.
فراموش نکنیم که اغلب مقامات رسمی ایران و رسانه های تحت کنترل دولت نیز از انتشار این گزارش استقبال به عمل اورده و شادی خود را از بابت آن پنهان نکرده اند. از جمله خبر گزاری دولتی ایران در اولین ساعات پس از انتشار گزارش یاد شده امکان سازش های بزرگتر با امریکا را مطرح کرده است. برای ر سیدن به این توافق احتمالی- کمک ایران به بهبود شرایط امنیتی در عراق و پاداش این همکاری با کنار گذاسته شدن تهدید حمله نظامی امریکا به ایران- ملاقات های رسمی و مستقیم انجام شده میان ایران و امریکا در عراق از ظرفیت و قابلیت کافی بر خوردار بوده است.
همراه ساختن چین و روسیه
استفاده احتمالی از گزینه نظامی برای مقابله با ایران و برنامه هسته ای آن، همواره با مخالفت وافزایش تنبیهات علیه آن کشور با مقاومت چین و روسیه- دو عضو دائم شورای امنیت- روبه رو بوده، در عین حال که هر دوکشور همواره مخالفت خود را با ادامه غنی سازی اورانیوم در داخل ایران اعلام داشته اند. انتشار گزارش اطلاعاتی امریکا می تواند، به نوعی اطمینان خاطر برای دو کشور یاد شده در جهت عدم استفاده از نیروی نظامی برای خنثی سازی برنامه های اتمی ایران تلقی شود. درنتیجه، بر خلاف پاره ای تفسیرهای زود هنگام که بر افزایش تردید های دو کشورچین و روسیه در جهت ادامه همکاری بیشتر آنها با امریکا در مقابله با ایران و کاهش حمایت دو کشور از اقدامات تنبیهی بیشترعلیه ایران اشاره دارد، کنار گذاشته شدن گزینه نظامی علیه ایران- که حاصل غیر مستقیم انتشار گزارش اطلاعاتی خواهد بود- می تواند به ایجاد هماهنگی بیشتر بین کشورهای عضو دائم شورای امنیت علیه ایران بیانجامد.
از این لحاظ انتشارگزارش یاد شده با نفی عملی گزینه نظامی در مقابله با ایران، امتیازی است که امریکا برای جلب همکاری بیشتر روسیه و چین در شورای امنیت به دو کشور یاد شده می دهد، با این انتظار که اعمال فشار های سیاسی اقتصادی را با مشارکت جدی تر آنه افزایش دهد.
فراموش نکنیم که استناد قطعنامه 1747 شورای امنیت علیه ایران به بند 7 منشور ملل متحد استناد دارد . مفهوم استناد این است که در صورت عدم اجرای قطعنامه هایی با خصوصیت در خطر قرار دادن امنیت جهانی، تجویز اعمال زور و استفاده از نیروی نظامی مورد ملاحظه قرار گیرد. در زمینه احتمال استفاده از نیروی نظامی علیه ایران، دولت چین پیش از این هشدار داده و خطر گرایش به مقابله نظامی را با افزایش تنبیهات علیه ایران یاد آور شده است. با در نظر گرفتن این موضعگیری ها، انتشار گزارش اطلاعاتی میتواند تا حدود زیادی خطر مقابله نظامی با ایران را منتفی سازخته و به نگرانی های چین و روسیه پایان دهد.
بیانیه هوشمندانه
انتشار گزارش اطلاعاتی، ادامه سیاست چماق و هویج آمریکا و جامعه اروپا را در قبال ایران تغییر نمی دهد. آنچه تغییر خواهد کرد احتمالا طبیعت چماق است که به جای گزینه نظامی، محدود به فشارهای فزاینده اقتصادی سیاسی علیه ایران خواهد شد. تغییر طبیعت چماق نیز به نوبه خود همراه با هویج نقدی است که امریکا با منتفی ساختن گزینه نظامی علیه ایران در قالب یک نوع ضمانت امنیتی غیر رسمی و در عین حال عملی، به آن کشور عرضه می کند.
تردید نیست که مشکلات روابط ایران و امریکا بسیار فرا تر از محدوده برنامه های اتمی تهران است. با وجود این، موفقیت حتی نسبی همکاری های ابتدایی- که انتشار گزارش اطلاعاتی زمینه پیگیری آنرا فراهم آورده- می تواند بافزایش تعداد و سطح گفتگوهای مستقیم مابین ایران و آمریکا انجامیده و راه توسعه توافق های بیشتر را فراهم سازد. در صورت شکست تلاش ها نیز، دست امریکا برای تشدید فشارها علیه ایران همواره باز خواهد بود، ضمن آنکه استفاده موثر تر از چماق سیاسی اقتصادی علیه ایران، با همکاری نزدیکتر کشور هائی نظیر چین و روسیه، می تواند سیاست داخلی ایران را نیز تحت تاثیر قراردهد. در این راه تشدید دشواری های معیشتی و کاهش سطح اشتغال و افزایش فشارهای تورمی ناشی ازاعمال نحریم های بیشتر میتواند به افزایش نارضایتی های جاری درداخل انجامیده و فشارهای داخلی را بر دولت اصولگرای کنونی افزایش دهد.
با توجه به ظرفیت های بالقوه ای که انتشار گزارش اطلاعاتی در جهت تامین کم هزینه بخشی از هدفهای فوری تر سیاسی دولت امریکا فراهم کرده، علی رغم دشواریه ای محدود تبلیغاتی آن، شگفت انگیز نیست که رییس جمهور امریکا طی آخرین اظهار نظر خود در این زمینی انرا “خبر خوش” قلمداد کند.
این خبر در داخل ایران و در نظر اکثریت قاطع مردم که تا کنون نگران هجوم نظامی امریکا به کشورشان بوده اند خبری بمراتب خوشتر از آن است که در چشم رییس جمهور امریکا نشسته است.ا ز این لحاظ انتشار گزارش یاد شده و آثار وضعی ناشی از آن می تواند تا حدودی به بهبود تصویر امریکا در افکار عمومی مردم ایران نیز یاری دهد.