بسیاری از ایرانیان این روزها با آکادمی گوگوش آشنا هستند و مراحل پایانی انتخاب خواننده برگزیده آن را دنبال می کنند. این برنامه اقشار مختلف مردم را درگیر یک مسابقه سرگرم کننده و هیجان انگیز کرده است. در هفته های اخیر و در مراحل پایانی این مسابقه، مردم هر هفته در یک انتخابات شرکت می کنند و به کاندیداها (خواننده های) مطلوب خود رای می دهند. فردی که در انتخابات هر هفته کمترین رای را بدست می آورد از مسابقه حذف می شود. از آنجا که مردم با یک تماس تلفنی کوتاه و یا ارسال پیام کوتاه (اس ام اس) ـ ظاهرا با هزینه ای اندک ـ می توانند در برنامه شرکت کنند، امکان مشارکت و رای دادن مردم از نقاط مختلف کشور در این مسابقه وجود دارد. طبق آنچه مجری برنامه اعلام کرده، بیش از یک میلیون رای در جدیدترین دور مسابقه ارسال شده است.
هدف اصلی این برنامه پرمخاطب، اگرچه مانند برنامه های مشابه خارجی اش، ایجاد سرگرمی برای مردم است، اما مشاهده بحثها و شیوه برخورد مردم و حاشیه های این برنامه میتواند بعنوان یک نمونه آماری فراگیر برای بررسی رفتار و نحوه نگرش مردم به پدیده انتخابات جالب توجه باشد.
در اینجا میخواهم به چند نکته ی کوتاه به بهانه ی حواشی رای گیری در آکادمی گوگوش اشاره کنم:
۱ـ در هفته های پایانی این مسابقه، خواننده ها تنها با کسب رای مستقیم مردم انتخاب میشوند و به دور بعد میروند. در این مدت شایعات بسیاری در شبکه های اجتماعی در هر دور از رای گیری درباره رابطه بعضی از خواننده ها و استادان آکادمی شکل گرفت؛ شایعاتی از قبیل اینکه خانم گوگوش نسبت به یکی از خواننده ها نظر مثبت بیشتری دارد و یا با یکی از خواننده ها فامیل است و نمی گذارد حذف شود. اما با حذف هر یک از آن خواننده ها، این گمانه ها رنگ باخت و اطمینان به نتایج آرا بیشتر شد.
آنچه که در پس این شایعات دیده میشود و قابل تامل است، وجود پتانسیل بالای بی اعتمادی و عدم اطمینان به سلامت رای گیری در میان ایرانیان است، حتی اگر انتخابات درباره مسابقه ای سرگرم کننده باشد.
تردید و بدگمانی نسبت به نتایج انتخابات در ایران در سطوح مختلف ـ خواه در مسابقه سرگرم کننده آکادمی موسیقی گوگوش باشد و خواه در انتخابات ریاست جمهوری ـ مساله قابل تاملی است. شفافیت و تضمین سلامت رای گیری، به یکی از مسایل مهم هر انتخاباتی در ایران تبدیل شده است.
۲ـ در طی دو هفته گذشته، در میان خوانندگان جوانی که در مسابقه شرکت کرده اند، امیر بهمن، جوانی شوخ طبع که ظاهرا از هموطنان لرستانی است، نقاط ضعفی در اجرایش داشت و از اینرو گمان بسیاری بر این بود که او در رای گیری حذف خواهد شد. اما او نه تنها در آن دور حذف نشد بلکه در دور بعد از آن هم دوباره رای آورد و خواننده های دیگری که از نظر بسیاری اجرای بهتری داشتند حذف شدند. پس از این اتفاق، بعضی از افراد در شبکه های اجتماعی، رای دهندگان را سرزنش می کردند که چرا از روی تعلق قومی و شهری و یا بر مبنای احساسات رای میدهند و معیارهای اصلی مانند کیفیت اجرا را در نظر نمی گیرند.
این واکنشها نشان می دهد که شاید بسیاری از ما هنوز درک درستی از قاعده رقابت دموکراتیک نداریم. قاعده انتخاب دموکراتیک بر مبنای “روش معین” برای رسیدن به “نتیجه نامعین” است. قاعده دموکراتیک به معنای این نیست که همیشه خروجی رای ها، بهترین گزینه از نظر “ما” و یا بهترین گزینه از نظر کارشناسان است. از طرف دیگر، اساسا معیارهای انتخاب مردم با هم متفاوت است و البته همیشه مردم بر مبنای معیارهای عقلانی انتخاب نمی کنند بلکه در بسیاری موارد به دلایل استراتژیک و احساسی رای میدهند. بخصوص در جوامعی که بین بخشهای مختلف جامعه شکافهای عمیقی وجود داشته باشد، رای دادن بر مبنای تعلقات خاص و احساسات چیز عجیب و غریبی نیست.
به هر حال انتخاب بر مبنای رای گیری عمومی آسیب های خاص خود را دارد و به همین دلیل است که در بعضی حوزه های حرفه ای ـ مانند انتخاب فیلم ـ معمولا از رای کارشناسان به جای رای عمومی استفاده میشود؛ و البته آن هم خالی از اشکال و انتقاد نیست (مانند بحثهای پیرامون انتخاب فیلم آرگو در اسکار).
۳ـ نکته دیگر اینکه اگر فرض کنیم رای هموطنان لرستانی مان در انتخاب خواننده جوان لرستانی ـ که بسیاری انتظار حذف شدنش را داشتند ـ تاثیر اصلی را داشته، میتوان در اینجا درباره یک واقعیت تاریخی دیگر هم داوری کرد. در اینجا باید از مرد لرستانی شجاع و مقاومی یاد کنم که برخلاف خواننده جوان آکادمی گوگوش، حتی رای همشهری هایش را هم بحساب نیاوردند. مهدی کروبی، نامزد انتخابات ریاست جمهوری که بیش از دو سال است به خاطر حق خواهی اش بطور ناعادلانه در حصر خانگی قرار دارد، در انتخابات سال ۸۴ بیش از ۴۴۰ هزار رای هموطنان لرستانی را کسب کرد اما در سال ۸۸ اعلام شد که آرای او در آنجا تنها ۴۴ هزار رای بوده تا نهایتا جمع آرای او از میزان آرای باطله هم کمتر اعلام شود! آیا واقعا میتوان باور کرد که مهدی کروبی حتی به اندازه امیربهمن در میان همشهری هایش محبوبیت نداشته است؟
کلام آخر اینکه مسابقه آکادمی گوگوش علاوه بر جنبه سرگرم کننده اش، یک بار دیگر افکار عمومی را نسبت به مساله سلامت رای گیری حساس کرده و این یقینا در آستانه انتخاباتی دیگر امر مبارکی است. مردم “جنس صدای” رای گیری در آکادمی گوگوش را “دوست دارند”، “اگر چه روی تحریرهایش باید بیشتر کار کند تا ریتم را از دست ندهد!”
آنچه که مردم دوست ندارند، جنس صدای انتخاباتی است که نه ریتمش شفاف باشد و نه تحریرش درست.