اخبار شکنجه در زندان‌های جمهوری اسلامی،سال‌هاست که منتشر می‌شود. بسیاری از منتقدان جمهوری اسلامی در موارد متعددی خبر از شکنجه‌ی جسمی و روحی در زندان‌ها داده‌اند. این مساله در مواردی با تایید سازمان‌های بین‌المللی حقوق‌بشری نیز مواجه شده است. مسوولان جمهوری اسلامی اما همواره وجود شکنجه در زندان‌ها را انکار کرده‌اند.
این شکنجه‌ها البته در تاریخ زندان‌های ایران تازگی ندارد. اخیرا محمدعلی عمویی، از اعضای سابق حزب توده ایران، در گفت‌وگویی با ماه‌نامه اندیشه پویا، به شرح شکنجه‌های خود در زندان حکومت پهلوی پرداخته است. وی از مواردی چون شلاق زدن به کمر و کف پا، دستبند قپانی و چسباندن اتوی داغ به بدن، به عنوان مواردی از شکنجه نام برده است.
در دوران جمهوری اسلامی، همچنان برخی از این روش‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. در دهه‌ی۶۰ علاوه بر دستبند قپانی و شلاق، از موارد دیگری چون حبس طولانی مدت در سلول انفرادی و استفاده از مکان‌هایی به نام قبر یاد می‌شود.
این شکل از شکنجه در دههٔ ۶۰ همچنان عمومیت داشت. در سال ۶۹ وزارت اطلاعات اقدام به دستگیری تعدادی از اعضای نهضت آزادی و نیروهای ملی – مذهبی کرد. دو تن از این افراد – حبیب الله داوران و فرهاد بهبهانی – بعدها با انتشار کتاب خاطرات خود به شرح برخی از شکنجه‌های خود پرداختند.
برخورد‌های سخت با زندانیان در حوادث پس از انتخابات تشدید شد. مسوولان جمهوری اسلامی در یک مورد، به شکنجه‌ی زندانیان در بازداشتگاه کهریزک اعتراف کردند. این زندانیان جیره غذایی بسیار کمی را دریافت می‌کردند، مقدار آب مورد نیاز به آن‌ها داده نمی‌شد، مجبور بودند ساعت‌ها زیر آفتاب بایستند و با کابل شلاق می‌خوردند. برخی از زندانیان بازداشتگاه کهریزک نیز بعدها فاش کردند که در طول دوران بازداشت مورد تجاوز و آزار جنسی قرار گرفته‌اند. برخی از موارد فشار و رفتار ناپسند با زندانیان، در گزارش احمد شهید، نماینده ویژه سازمان ملل در امور حقوق بشر ایران نیز مورد اشاره قرار گرفته بود.
با این وجود مسوولان جمهوری اسلامی، همواره شکنجه در زندان‌ها را نفی کرده‌اند. از آن جمله می‌توان به اظهارات غلام‌حسین اسماعیلی، رئیس سازمان زندان‌ها، اشاره کرد که گفته بود شکنجه در زندان‌های ایران “یکی از دروغ‌های شاخ‌دار” است: “شکنجه در زندان‌هایی انجام می‌شود که توسط پلیس اداره شده و دائمأ زندانی در حال بازجویی است ولی در ایران زندان‌ها توسط پلیس و قاضی اداره نشده و به صورت مستقل زیر مجموعه سازمان زندان‌ها و تحت نظارت قوه قضائیه است. هیچ‌گونه زندان و بازداشتگاه اعلام نشده‌ای در ایران که تحت پوشش سازمان زندان‌ها باشد وجود ندارد”.
منتقدان دولت اما نظر دیگری در این زمینه دارند. از آن جمله آیت‌الله دستغیب، از مراجع تقلید و عضو مجلس خبرگان رهبری است که با اشاره به شکنجه در زندان‌های ایران گفته بود: “کدام فقیه است که بگوید اگر کسی احیاناً متهم باشد، قبل از اینکه جرمش ثابت نشده، ببرند و زندانش کنند؟ آن هم چه زندان‌هایی که آن طور… بعد هم پناه بر خدا! این چیزها را که یکی دو تا نگفته‌اند صحبت از یک نفر و دو نفر و ده نفر و بیست نفر نیست. دیگر رسیده است یه یک تواتری آن زندان‌هایی که غالباً شکنجه‌ها در آن هست. اگر یکی گفته بود، دو تا گفته بود و… دیگر همه چیز عادی شده! در کجای قرآن و سنت داریم همچنین چیزی را که مثلاً شخصی را که هنوز اتهامش معلوم نشده، این را ببرند در زندان اولاً بعد هم شکنجه‌اش کنند و بعد هم وا دارند او را به آن‌چه خودشان می‌خواهند اقرار کند”.
مهدی کروبی، از رهبران جنبش سبز، در نامهای به صادق لاریجانی رئیس قوه قضائیه، گفته بود که فرمانده سپاه پاسداران در نامهای به وزارت بهداشت و درمان تحویل کپی اسناد و مدارک پزشکی به کلیه مجروحین و مصدومین حوادث پس از انتخابات را ممنوع اعلام کرده؛ دستوری که برای جلوگیری از افشای شکنجه‌ها و تجاوزها صادر شده بود.
پدر محسن روح الامینی – از جان باختگان بازداشتگاه کهریزک - نیز بعد از دیدن جسد پسرش گفته بود که او مورد ضرب و شتم شدید قرار گرفته و دهانش را خرد کرده‌اند: “فرزندم انسان صادقی بود. دروغ نمی‌گفت. مطمئنم هر چه از او سؤال کرده‌اند، درست پاسخ داده‌است. آن‌ها احتمالاً نتوانسته‌اند صداقت او را تحمل کنند و وی را به شدت کتک زده و زیر شکنجه کشته‌اند”.
بازداشت‌شدگان در کوی دانشگاه تهران نیز گفته بودند که در اماکن مختلف و از جمله مکانی که احتمالا طبقه منفی چهار ساختمان وزارت کشور بوده، برای چند روز تحت شکنجه قرار گرفتند.
مجید انصاری عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام هم از موارد متعدد تجاوز جنسی به بازداشت‌شدگان خبر داد و آن را قطعی و اثبات‌شده دانسته بود. یکی از نمایندگان عضو کمیته ویژه مجلس برای بررسی حوادث پس از انتخابات هم به پایگاه خبری فراکسیون اقلیت مجلس هشتم گفته بود: “تجاوز با باتوم و شیشه نوشابه به برخی از بازداشت‌شدگان حوادث پس از انتخابات برای ما محرز شده‌است”.
به دنبال این‌گونه رفتارها بود که سال گذشته ۲۶ زندانی سیاسی ایران در نامهای به ریاست “هیأت نظارت مرکزی بر حسن اجرای قانون احترام به آزادی‌های مشروط و حفظ حقوق شهروندی” از وزارت اطلاعات و سپاه پاسداران به‌خاطر “شکنجه و نقض حقوق شهروندی خود” شکایت کردند.
در این میان برخی از زندانیان سیاسی نیز با انتشار نامه‌هایی خطاب به رهبر جمهوری اسلامی، به شرح اتفاقاتی که در دوران بازداشت برای آن‌ها رخ داده بود، پرداختند. عبدالله مومنی، سخنگوی سازمان دانش‌آموختگان ایران – ادوار تحکیم وحدت – در نامه‌ی خود به رهبر جمهوری اسلامی به مواردی چون “ضرب و شتم، فحاشی، فرو کردن سر در کاسه توالت، ضرب و شتم با دسته جارو، محرومیت از هواخوری به مدت ۸۶ روز، تهدید به اعدام، فشردن گلو تا حد خفگی” اشاره کرده بود.
حمزه کرمی، از نزدیکان مهدی هاشمی، که در دادگاه‌های پس از انتخابات دست به اعتراف زده بود، نیز در نامهای به شرح برخوردهایی که با وی انجام شده بود، پرداخت. وی از مواردی چون “فشارهای روحی و تهدید به اعدام، تهدید به تجاوز و همچنین تهدید به استعمال بطری، تهدید به بازداشت همسر و دختر و داماد، فحاشی و ضرب و شتم، فشردن گلو تا حد بیهوشی، فرو کردن سر در چاه توالت و آزار جنسی و روحی در این زمینه” به عنوان نمونه‌ای از این رفتار نام برده بود.
مسوولان جمهوری اسلامی گرچه تاکنون شکنجه در زندان‌های تحت نظارت خودر ا نپذیرفته‌اند، اما به نظر می‌رسد که با توجه به سخنان تعداد زیادی از زندانیان، و همچنین گزارش‌های نهادهای حقوق بشری، این واقعیت مورد پذیرش همگان قرار گرفته است. گرچه هنوز مشخص نیست که آیا مسوولان جمهوری اسلامی روزی دست از این شیوه برخواهند داشت یا خیر.
